Guz mózgu

Regional content

Content

Co to jest guz mózgu?

Definicja

Guz mózgu to zmiana tkankowa, która wywodzi się z tkanki mózgowej, opon mózgowych, nerwów czaszkowych lub przysadki mózgowej. Mogą być one łagodne lub złośliwe. Jednoznaczne rozróżnienie nie zawsze jest możliwe, ponieważ początkowo łagodne guzy mózgu mogą się przekształcić i zezłośliwieć. Te tzw. pierwotne guzy mózgu rosną w różnym tempie w zależności od typu. Wtórne guzy mózgu to przerzuty w mózgu, które rozwijają się z guzów w innych narządach.

Klasyfikacja

Pierwszym kryterium klasyfikacji jest pochodzenie guza w zależności od typu tkankowego. W zależności od tego, jak złośliwy jest guz mózgu, jest on klasyfikowany przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) stopniami od I do IV:

I: niewielki rozrost komórek, często uleczalny operacyjnie
II: niewielki rozrost komórek, ale rozprzestrzenianie się do sąsiednich tkanek
III: nowotwór złośliwy
IV: szybko rosnący, złośliwy guz

Kolejne kryteria są wyprowadzane z molekularnych markerów genetycznych, takich jak mutacje genów.

Rodzaje tkanek

Największą część stanowią tzw. glejaki (gwiaździaki, skąpodrzewiaki, wyściółczaki).
Oponiaki rozwijają się w oponach mózgowych.
Nerwiaki osłonkowe powstają w nerwach czaszkowych (nerwiak nerwu słuchowego).
Gruczolaki przysadki to nowotwory przysadki mózgowej.
W rzadkich przypadkach guzy mózgu mogą występować w komórkach nerwowych (np. zwojakoglejak) lub komórkach embrionalnych (np. rdzeniak zarodkowy).

Objawy

W zasadzie wszystkie guzy mózgu mogą prowadzić do podobnych objawów. Objawy zależą od tego, gdzie dokładnie znajduje się guz, jak szybko rośnie i jak jest duży. Guz mózgu może powodować wiele objawów, ponieważ może wywierać nacisk na tkankę mózgową, wrastać w tkankę mózgową i wpływać na funkcję dotkniętej tkanki.

W ten sposób guz może uszkodzić lub zniszczyć obszary odpowiedzialne za widzenie, funkcje motoryczne, równowagę, mowę, słuch, pamięć, a także kontrolę zachowania.

Guzy mózgu mogą również powodować obrzęk otaczających tkanek, który zwiększa ciśnienie wewnątrzczaszkowe i nasila objawy. Obrzęk mózgu może być bardzo niebezpieczny. Wynika to z faktu, że mózg jest otoczony twardą czaszką (cranium). Ponieważ z powodu ściśle przylegających kości czaszki tkanka mózgowa nie może zwiększyć objętości, przy obrzęku mózgu tkanka mózgu jest ściskana. Przy odpowiednio dużym wzroście ciśnienia cały mózg jest uciskany w jednym kierunku, w którym obrzęknięte tkanki mogą ustąpić: do otworu na spodniej stronie dołu czaszkowego (przejście od mózgu do rdzenia kręgowego). Jeśli mózg zostanie wciśnięty do tego otworu, struktury mózgu, istotne dla kontroli oddychania i pracy serca, mogą zostać uszkodzone.

Typowe objawy

nowy ból głowy, zwłaszcza po przebudzeniu
napady drgawkowe (padaczkowe)
niejasnego pochodzenia nudności i wymioty
zaburzenia widzenia w postaci rozmazanego obrazu, podwójnego widzenia, utraty widzenia w jednym polu (jeżeli np. zaburzone jest prawe pole widzenia, przy patrzeniu wprost nie widzi się niczego po prawej stronie).
stopniowa utrata czucia lub zdolności poruszania się (funkcji motorycznych) w ramieniu lub nodze
zaburzenia równowagi, zawroty głowy
trudności z mową
zaburzenia słuchu
zmęczenie aż do senności
narastające splątanie
zmiany osobowości lub zachowania
zaburzenia hormonalne: guzy przysadki mózgowej, czyli guzy w wyższym ośrodku hormonalnym mózgu, powodują zmiany hormonalne, np. brak miesiączki, impotencję, wydzielinę z piersi (mlekotok) czy zaburzenia wzrostu.
jeśli wskutek guza dojdzie do krwotoku mózgowego, mogą pojawić się również dość nagle, jak w udarze zaburzenia widzenia, mowy, funkcji motorycznych itp.

Przyczyny

Przyczynami mogą być także różne choroby genetyczne oraz promieniowanie jonizujące (promieniowanie radioaktywne). Z drugiej strony nie ma zależności między występowaniem guzów mózgu a m.in. paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu, używaniem telefonu komórkowego czy urazami czaszki.

Częstość występowania

Guzy mózgu mogą występować u dzieci, ale najczęściej rozwijają się u osób w wieku od 55 do 64 lat.
Około 60% guzów mózgu jest złośliwych, czyli z czasem niszczy otaczające je tkanki, ponieważ rośnie w sposób niekontrolowany.
Ogólnie w Europie Środkowej co roku u około 17 mężczyzn i 20 kobiet na 100 000 mieszkańców diagnozuje się guza mózgu.
U osób dorosłych najczęściej występują glejaki niedojrzałe i oponiaki.
W przypadku dzieci dominują z kolei gwiaździaki, rdzeniaki zarodkowe, wyściółczaki oraz czaszkogardlaki.

Badania dodatkowe

Początkowo objawy i dolegliwości mogą być niejasne i nie występować stale, co utrudnia rozpoznanie. Ponadto wiele innych chorób może powodować podobne objawy.

Ważne jest wychwycenie wyżej wymienionych objawów i lekarskie badanie fizykalne z naciskiem na badanie układu nerwowego.

Dalsza diagnostyka obejmuje tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny mózgu lub bardziej specjalistyczne badania, które pozwolą określić dokładną lokalizację i rozległość podejrzanego guza mózgu. Inne procedury obrazowania mogą obejmować angiografię (obrazowanie naczyń z podaniem środka kontrastowego) lub pozytonową tomografię emisyjną (PET).

Badanie obejmuje również pobranie próbki tkanki, zbadanie płynu mózgowo-rdzeniowego, stężenia hormonów we krwi oraz elektroencefalogramu (EEG; pomiar fal mózgowych).

Leczenie

Określenie typu guza mózgu jest ważne, ponieważ istnieje wiele różnych typów i podtypów. Wiążą się one z różnym poziomem ryzyka szybkiego wzrostu i wymagają różnych strategii leczenia.

Możliwe środki to operacja, radioterapia i chemioterapia.

Operacja

Jeśli to możliwe, guz jest usuwany całkowicie.
Może być konieczne połączenie operacji, radioterapii i chemioterapii.

Radioterapia

Zazwyczaj wykonywana jest 2 do 4 tygodni po operacji w celu zniszczenia tkanki, która nie mogła być całkowicie usunięta chirurgicznie.
Dawka zależy od wrażliwości guza na promieniowanie.

Chemioterapia

Zyskuje coraz większe znaczenie w leczeniu guzów mózgu.
Stosowana głównie w przypadku takich nowotworów jak glejaki, glejaki anaplastyczne oraz
chłoniaki OUN.

Leki

Kortyzon

Działa odbarczająco na tkanki otaczające guz, dzięki czemu poprawia objawy, które mogą być spowodowane zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym.
Często stosowany również przed zabiegami chirurgicznymi.

Inne

Infuzje z mannitolem przeciwko obrzękowi tkanek.
Podawanie leków przeciw padaczce, jeśli guz wyzwala napady.

Dalsze postępowanie

Należy odbywać regularne wizyty kontrolne u leczących neurologów.

Rokowanie

O rokowaniu najbardziej decyduje rodzaj guza. Istotny jest również wiek, stan kliniczny pacjenta oraz lokalizacja guza.

Ogólna oczekiwana długość życia

Wskaźniki 5-letnich przeżyć dla przypadków zdiagnozowanych w latach 2007-2011 wynoszą:

nowotwory łagodne: mężczyźni 93,4%, kobiety 95,6%
nowotwory złośliwe: mężczyźni 30,3%, kobiety 33,1%

Dodatkowe informacje

Nowotwory śródczaszkowe u osób dorosłych – informacje dla personelu medycznego

MEDIBAS