Co to jest uszkodzenie nerwu łokciowego?

Nerw łokciowy

Definicja

Nerw łokciowy jest jednym z trzech głównych nerwów ramienia i ręki. Przebiega on bardzo powierzchownie w okolicach łokcia, w tzw. rowku kostnym, co sprawia, że jest narażony na uszkodzenia w wyniku uderzeń i ucisku. Urazy tego nerwu prowadzą do bólu i zaburzeń czucia w dłoni oraz osłabienia siły mięśniowej, szczególnie w okolicy palca małego i serdecznego. Nerw łokciowy przekazuje impulsy nerwowe do mięśni przedramienia i dłoni (unerwienie ruchowe) oraz odbiera sygnały czuciowe z palca małego, serdecznego oraz części dłoni (unerwienie czuciowe).

Urazy nerwu łokciowego są częstą przyczyną zespołów uciskowych nerwów, zaraz po zespole cieśni nadgarstka. Ze względu na powierzchowny przebieg, nerw łokciowy jest szczególnie narażony na uszkodzenia mechaniczne.

Przyczyny

Najczęstsze miejsca, w których dochodzi do ucisku lub uszkodzenia nerwu łokciowego, to tylna część łokcia oraz łokciowa strona nadgarstka. Do urazu lub ucisku na nerw łokciowy mogą prowadzić: długotrwałe zginanie ramienia i postawa ciała – np. ciągłe podpieranie się łokciem na stole, co powoduje stały nacisk na nerw, urazy mechaniczne – bezpośrednie uderzenia lub wstrząsy w okolicach łokcia, które prowadzą do podrażnienia nerwu. Uderzenia w tzw. „kość łokciową” (często określaną potocznie jako „uderzenie w łokieć”) powodują ból, który jest wynikiem tymczasowego ucisku nerwu, przewlekły nacisk na nadgarstek – np. u rowerzystów, którzy mają stały nacisk dłoni na kierownicę, co może prowadzić do ucisku nerwu w okolicy nadgarstka i łokcia, blizny po urazach – mogą powodować mechaniczny ucisk na nerw, prowadząc do objawów klinicznych.

Objawy

Objawy urazu nerwu łokciowego mogą być różne, zależnie od stopnia uszkodzenia. Najczęstsze symptomy to: ból i drętwienie – w okolicy palca małego, serdecznego oraz części dłoni. Ból może promieniować wzdłuż nerwu, w kierunku łokcia i nadgarstka, osłabienie ruchowe – występuje osłabienie zdolności do prostowania palców oraz zginania ich w stronę kości łokciowej. Zmniejszona siła mięśniowa prowadzi do trudności w precyzyjnych ruchach ręki, takich jak pisanie czy trzymanie przedmiotów (np. klucza, długopisu), zaburzenia czucia – uczucie mrowienia lub sztywności w palcu małym i serdecznym, szczególnie po długotrwałym zgięciu łokcia, brak koordynacji – wielu pacjentów skarży się na nieporadność ręki, np. trudności w trzymaniu drobnych przedmiotów, przekręcaniu klucza czy pisaniu. Objawy mogą nasilać się przy zginaniu łokcia lub długotrwałym utrzymywaniu ręki w tej samej pozycji.

Diagnostyka

Rozpoznanie urazu nerwu łokciowego ustala się na podstawie wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Dodatkowo, w celu potwierdzenia rozpoznania, wykonuje się: elektroneurografię (ENG) – badanie pozwalające na ocenę szybkości przewodzenia nerwów, które pomaga zidentyfikować miejsce uszkodzenia nerwu, elektromiografię (EMG) – badanie aktywności elektrycznej mięśni, pomagające w ocenie funkcji nerwu łokciowego i stwierdzeniu ewentualnych uszkodzeń mięśni, badania obrazowe – zdjęcia rentgenowskie mogą pomóc w wykluczeniu złamań kości w okolicy łokcia lub nadgarstka. W przypadkach, gdy podejrzewa się zmiany strukturalne nerwu, wykonuje się rezonans magnetyczny (MRI) lub ultrasonografię (USG) nerwu.

Leczenie

Leczenie nerwu łokciowego zależy od stopnia uszkodzenia i nasilenia objawów. W większości przypadków objawy ustępują samoistnie, ale w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne. Zachowawcze leczenie: unikanie ucisku – najważniejszym elementem leczenia jest eliminowanie czynników powodujących ucisk na nerw, takich jak długotrwałe zginanie ramienia, podpieranie się na łokciu lub nadmierny nacisk na nadgarstek, odpoczynek – odpoczynek i unikanie czynności wywołujących ucisk nerwu, np. zmiana postawy ciała, stosowanie podkładek lub opasek na łokieć w czasie snu, farmakoterapia – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą pomóc w złagodzeniu bólu i zapalenia. W niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwbólowe lub przeciwzapalne, a także witaminy z grupy B, które wspomagają regenerację nerwów, rehabilitacja – ćwiczenia rozciągające oraz masaże mogą pomóc w zmniejszeniu napięcia w obrębie ręki i poprawie funkcji nerwu. Chirurgiczne leczenie: decompressja nerwu – w przypadkach przewlekłych, gdzie objawy nie ustępują lub nasilają się, może być konieczna operacja, mająca na celu usunięcie przeszkód i zmniejszenie ucisku na nerw.

Rokowanie

W większości przypadków rokowanie jest dobre, a objawy ustępują po kilku tygodniach leczenia zachowawczego. W przypadku operacji, skuteczność jest również wysoka, a większość pacjentów odzyskuje pełną funkcję ręki. Jeżeli nerw uległ nieodwracalnemu uszkodzeniu, mogą wystąpić trwałe zaburzenia czucia lub osłabienie siły mięśniowej w dłoni i palcach, co może prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

Dodatkowe informacje

• Nerw promieniowy, uszkodzenie — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent