Regional content

Content

Informacje ogólne

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.^1-2

Definicja

• Utrata zdolności ostrego widzenia z bliskiej odległości.
• Ostrość wzroku do dali nie jest zaburzona.
• Przyczyną jest związana z wiekiem utrata zdolności akomodacyjnych oka.

Częstość występowania

• Zmiany zaczynają się zwykle około 40.–45. roku życia i dotykają każdego prędzej czy później, w różnym stopniu.
• Informacje na temat częstości występowania zależą od danej grupy wiekowej.
• Szacuje się, że w 2015 r. problem ten dotknął 1,8 miliarda ludzi na całym świecie³.

Fizjologia

• W młodszym wieku narząd wzroku może z łatwością regulować moc refrakcji soczewek poprzez akomodację lub zwiększać ich centralną krzywiznę poprzez skoordynowany skurcz i rozluźnienie mięśni rzęskowych.
• Mięśnie rzęskowe otaczają soczewki i są z nimi połączone za pośrednictwem włókien obwódkowych.
• Grupa włókien obwódkowych jest przymocowana do równika soczewki, natomiast przednie i tylne włókna obwódkowe — w obrębie równika.
• Jeśli włókna równikowe są napięte, wówczas dochodzi do spłaszczenia w obszarze peryferyjnym soczewki i zakrzywienia w obszarze centralnym, w wyniku czego wzrasta tam moc refrakcji (teoria Schachara)⁴.
  • Dzięki zwiększonej krzywiźnie centralnej można wyraźnie widzieć obiekty znajdujące się blisko.

Etiologia i patogeneza

• Starczowzroczność zwykle pojawia się w wieku około 40 lat.
• W rezultacie osoby dotknięte tym problemem mają coraz większe trudności z wyraźnym widzeniem obiektów w bliskiej odległości (na przykład w trakcie czytania).
• Zdolność oka do adaptacji do widzenia z bliskiej odległości stopniowo maleje i prawie nie występuje w wieku około 65 lat.
• Jest to spowodowane utratą elastyczności soczewki oka i zmianami strukturalnymi w obszarze włókien obwódkowych i mięśnia rzęskowego.
• Starczowzroczność występuje, ponieważ soczewka nadal nieznacznie rośnie w obszarze jej zewnętrznej krawędzi (równika).
  • Powoduje to, że równikowe włókna obwódkowe, które napinają soczewkę, stopniowo skracają się, a tym samym stają się słabsze.
• Zdolność do akomodacji stopniowo maleje, aż włókna obwódkowe mięśnia rzęskowego nie są już w stanie wywierać żadnego nacisku na soczewkę.
• Jest to część naturalnego procesu starzenia.

ICD-10

• H52 Zaburzenia refrakcji i akomodacji
  • H52.4 Starczowzroczność

Różnicowanie

• Choroby plamki żółtej
• Choroby siatkówki
• Hipermetropia
• Astygmatyzm

Diagnostyka

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.^1-2

Kryteria diagnostyczne

• Trudności z czytaniem drobnego druku i tekstu znajdującego się blisko pacjenta

Wywiad lekarski

• Typowym głównym objawem są „za krótkie ręce” podczas czytania - oddalanie czytanego materiału na odległość wyprostowanych kończyn górnych.
• Przeprowadzenie wywiadu w kierunku innych schorzeń okulistycznych 
  • występowanie zeza w dzieciństwie
  • niedrożność kanalików łzowych w dzieciństwie
  • predyspozycje rodzinne w kierunku występowania wad wzroku, schorzeń okulistycznych
• Objawy towarzyszące mogą obejmować bóle głowy i senność podczas czytania lub krótko po jego zakończeniu⁵.
• Objawy zwykle nasilają się w ciągu dnia.
• Objawy są bardziej odczuwalne w warunkach słabego oświetlenia.

Badanie fizykalne

• Określenie ostrości wzroku za pomocą tablicy okulistycznej (tablice Snellena do dali i bliży)
• Badanie ruchów gałek ocznych
• Kontrola motoryki źrenic
• Zmniejszona ostrość widzenia przy normalnej odległości czytania

Badanie uzupełniające przeprowadzone przez lekarza okulistę

• Określenie dokładnej ostrości widzenia na odległość
• Określenie mocy refrakcji oka
• Określenie siły niezbędnej korekcji do bliży
• Ewentualnie w przypadku konieczności - badanie dna oka, badanie ciśnienia w gałce ocznej

Wskazania do skierowania do okulisty

• W celu wdrożenia diagnostyki różnicowej
• W celu dokładnego określenia ostrości widzenia i dobrania odpowiedniej metody leczenia
• W przypadku braku możliwości skutecznego skorygowania pogorszenia wzroku

Leczenie

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.^1-2

Cele leczenia

• Utrzymanie dobrej ostrości wzroku gwarantującej swobodne czytanie oraz pracę z bliskiej odległości
• Łagodzenie lub zapobieganie objawom towarzyszącym

Leczenie zachowawcze

• Okulary ze szkłami korekcyjnymi (korygującymi widzenie do bliży, tzw. ,,do czytania")
  • taka sama moc refrakcji w całej soczewce
  • moc szkieł zależy od wady wzroku  - pośrednio od wieku i żądanej odległości czytania.
  • specjalne czynności, takie jak praca przy komputerze, mogą być kompensowane za pomocą specjalnych okularów.
• Okulary z połową soczewki: szkła o połowie wysokości, umożliwiające widzenie do dali ponad górną krawędzią okularów („połówek”)
• Okulary dwuogniskowe (bifokalne): w górnej części szkła - moc soczewki umożliwia widzenie do dali lub na odległości pośrednie, w dolnej części szkła - moc soczewki umożliwia widzenie do bliży
• Okulary trójogniskowe: umożliwia widzenie do dali w górnej części soczewki, widzenie na średnie odległości w środkowej części soczewki i widzenie do bliży w dolnej części soczewki
• Okulary progresywne: soczewki wieloogniskowe, szkła dostosowane do widzenia do dali w górnej części, do odległości pośredniej w środkowej części i do bliży w części dolnej, ale zapewniające płynne przejście pomiędzy wymienionymi obszarami. Stanowi najbardziej optymalne rozwiązanie dla osób zmagających się z prezbiopią.
• Soczewki kontaktowe
  • jednoogniskowe lub wieloogniskowe soczewki kontaktowe
  • dobór odpowiednich soczewek kontaktowych jest możliwy po wykonaniu pomiaru mocy refrakcji oka, powierzchni rogówki, subiektywnym określeniu korekcji bliży i dokładnym zbadaniu oka
  • coraz częściej stosowane są również soczewki wewnątrzgałkowe
• Inną opcją jest leczenie laserowe w celu dostosowania mocy refrakcji rogówki.

Leczenie chirurgiczne

• Postępowanie chirurgiczne
  • Chirurgiczna korekcja starczowzroczności jest wskazana, jeśli pacjent ze starczowzrocznością z różnych powodów nie toleruje noszenia okularów lub soczewek kontaktowych.
  • Chirurgia refrakcyjna ma obecnie wysoki standard jakości.
  • Postępowanie zależy od poziomu nasilenia starczowzroczności.
  • Operacja jest często łączona z operacją usunięcia zaćmy, w przypadku którego istnieje możliwość wszczepienia soczewek wieloogniskowych w miejsce zmętniałej soczewki.

Zalecenia dla pacjentów

• Warto zadbać o dobre warunki oświetleniowe podczas czytania.
• Przyzwyczaić się do stałej odległości czytania.

Przebieg, powikłania i rokowanie

• O ile nie zaznaczono inaczej, artykuł został oparty na tych źródłach.^1-2

Przebieg

• Początek starczowzroczności jest często postrzegany przez pacjentów jako stosunkowo nagły.
• Starczowzroczność rozwija się jednak przez długi czas i początkowo jest kompensowana przez procesy akomodacji.
• Często obserwuje się stopniowy rozwój wady od ok. +0,5 w wieku 40–45 lat do ok. +1,5–2 w wieku 60 lat.

Powikłania

• Podczas zabiegów chirurgicznych mogą wystąpić urazy gałki ocznej, jatrogenne infekcje narządu wzroku.
• W przypadku nie korygowanej starczowzroczności, mogą pojawić się objawy towarzyszące, takie jak bóle głowy lub senność, a zdolność pacjenta do wykonywania codziennych czynności może być znacznie ograniczona⁵.

Rokowanie

• Zwykle możliwe jest osiągnięcie zadowalającej poprawy ostrości widzenia poprzez zastosowanie odpowiedniej korekcji/leczenia.
• Z czasem może być konieczne ponowne dostosowanie mocy szkieł/soczewek/ponowne leczenie.
• Schorzenie ma charakter postępujący i wada pogłębia się wraz z wiekiem⁵.