Co to jest zaczerwienienie oczu?

• Gdy dochodzi do podrażnienia, zapalenia lub urazu jednego lub obojga oczu, pojawia się zaczerwienienie, ponieważ rozszerzają się naczynia krwionośne w spojówce lub w nadtwardówce (warstwie tkanki łącznej między spojówką a twardówką). Dodatkowo może wystąpić widoczne krwawienie do tych części oka, które są widoczne z zewnątrz.
• O ostrym zespole czerwonego oka mówimy wtedy, gdy objawy nie występują dłużej niż 7 dni.
• Przewlekły zespół czerwonego oka to zaczerwienienie oka, które utrzymuje się dłużej niż 7 dni.

Co może być przyczyną?

Najczęstsze przyczyny

Spojówka

• Zapalenie spojówek wywołane zakażeniem
  • Typowe dolegliwości: zaczerwienienie spojówki, zwykle po jednej stronie, potem po obu, wodnista, śluzowa lub ropna wydzielina, powieki czasem sklejone żółtawą, przyschniętą wydzieliną po przebudzeniu, uczucie ciała obcego.
  • Przyczyny: zakażenia bakteriami lub wirusami, np. również półpaścem w okolicy twarzy.
  • Zapalenie spojówek wywołane przez adenowirusy jest wysoce zakaźne i zgodnie z ustawą o ochronie przed zakażeniami musi być zgłoszone do urzędu ds. zdrowia.
• Zapalenie spojówek bez zakażenia
  • typowe dolegliwości: obustronne zaczerwienienie spojówki, uczucie ciała obcego
  • przyczyny: np. podrażnienie spowodowane dymem lub pyłem, suchość oczu.
• Zapalenie spojówek spowodowane alergią
  • typowe dolegliwości: obustronny obrzęk powiek, łzawienie, świąd, zaczerwienienie spojówek
  • przyczyny: np. katar sienny lub alergia na roztocze kurzu domowego.
• Krwotok podspojówkowy
  • Typowe dolegliwości: nagłe pojawienie się krwistoczerwonego obszaru w „białku” oka, bez zaburzeń widzenia, bez bólu.
  • Przyczyny: mały krwotok pod spojówką.
  • Niegroźny obraz kliniczny, który ustępuje samoistnie po 2–4 tygodniach.

Rogówka

• Zapalenie rogówki i spojówek (zapalenie spojówki i rogówki) spowodowane zakażeniem wirusami opryszczki zwykłej
  • typowe dolegliwości: ból w jednym oku, silna wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, zaczerwienienie, łzawienie, skurcz powiek
  • przyczyna: zapalenie i tym samym uszkodzenia rogówki wywołane przez wirusy opryszczki zwykłej.
• Ciała obce na rogówce i spojówce
  • typowe dolegliwości: ból w jednym oku, silna wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, zaczerwienienie, łzawienie
  • przyczyny: np. prace przy obróbce drewna/metalu lub wiercenie bez okularów ochronnych.
• Uszkodzenie rogówki (nadżerka rogówki)
  • typowe dolegliwości: ból w jednym oku, silna wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, zaczerwienienie, łzawienie, skurcz powiek
  • przyczyny: np. wiercenie lub szlifowanie bez okularów ochronnych lub zakażenia wywołane przez bakterie, wirusy lub grzyby.
• Ślepota śnieżna/oślepienie
  • Typowe dolegliwości: bardzo silny ból po obu stronach, silna wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, silny skurcz powiek.
  • Przyczyny: uszkodzenie rogówki w wyniku silnej ekspozycji na promieniowanie UV, np. podczas spawania bez okularów ochronnych lub jazdy na nartach bez odpowiednich okularów przeciwsłonecznych.
  • Dolegliwości ustępują samoistnie w ciągu 12–24 godzin.

Powieki

• Zapalenie brzegów powiek
  • typowy obraz kliniczny: czerwone, podrażnione i pogrubione brzegi powiek, skorupy na powiekach
  • przyczyny: najczęściej zakażenie przez bakterie.

Rzadkie przyczyny

• Zapalenie twardówki
  • typowe objawy: silny ból gałki ocznej, często ograniczenie widzenia
  • przyczyna: niejasna, częste w zaburzeniach autoimmunologicznych (np. reumatyzmie).
• Zapalenie błony gałki ocznej (zapalenie tęczówki, ciała rzęskowego i zapalenie błony naczyniowej)
  • typowe objawy: jednostronny ostry ból, zaczerwienienie, utrata wzroku, łzawienie, wrażliwość na światło i skurcz powiek
  • przyczyna: niejasna, częste w zaburzeniach autoimmunologicznych (np. reumatyzmie, sarkoidozie).
• Jaskra ostra 
  • typowe objawy: ostry jednostronny ból oczu i głowy, zaczerwienienie oka, nudności i wymiotowanie, zaburzenia widzenia, postrzeganie kolorowych pierścieni wokół źródeł światła
  • przyczyna: ostry wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Zakażenie wnętrza oka (zapalenie wnętrza gałki ocznej)
  • typowe objawy: silny ból po jednej stronie, zaburzenia widzenia, obrzęk powiek, zaczerwienienie, wodnista lub ropna wydzielina
  • przyczyna: zakażenie bakteryjne po operacji oka.

Urazy oczu

• Tępy uraz oka, np. uderzenie w oko.
• Penetrujący uraz oka, np. rana kłuta.
• Oparzenie chemiczne, np. spowodowane kwasem, zasadą.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• W przypadku zaczerwienienia w jednym lub obu oczach należy skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym.
• Do okulisty należy udać się natychmiast w przypadku wystąpienia takich dolegliwości jak: 
  • ból z zaburzeniami widzenia
  • pęcherzykowa wysypka wokół oczu.
• Do szpitala z oddziałem okulistycznym/kliniki okulistycznej należy udać się natychmiast w przypadku:
  • urazu oka, np. po pracach przy obróbce metalu lub drewna, uderzenie w oko
  • oparzenia chemicznego oka
  • bólu oka po niedawnej operacji oka
  • ostrego jednostronnego bólu i zaczerwonienia oka, jeśli noszone są soczewki kontaktowe  
  • wystapienia objawów ostrej jaskry.

Badania

• W gabinecie lekarza rodzinnego można obejrzeć rogówkę, zbadać ciśnienie w gałkach ocznych, ocenić powieki oraz zbadać spojówkę i reakcję źrenic.
• Jeśli wymagane są dalsze badania, pacjent jest kierowany do gabinetu okulistycznego. Tam podaje się krople do oczu rozszerzające źrenice i można zbadać struktury wnętrza oka np. za pomocą badania lampą szczelinową.

Leczenie

• Metody leczenia zależą od przyczyny zaczerwienienia oka.
• W zależności od choroby może być możliwe odczekanie bez leczenia lub konieczne może być przyjęcie do szpitala wymagające natychmiastowego leczenia.
• Ciała obce powinny zostać usunięte.
• Zakażenia wywołane przez bakterie leczy się kroplami do oczu z antybiotykiem, a w ciężkich przypadkach tabletkami z antybiotykiem lub wlewami dożylnymi.
• Antybiotyki nie są skuteczne w przypadku zapalenia spojówek spowodowanego zakażeniem wirusowym.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• W przypadku oparzeń oczu natychmiast przemyć wodą z kranu (15–20 minut).
• W przypadku zakaźnego zapalenia spojówek wywołanego przez adenowirusy należy zadbać o właściwą higienę rąk, nie używać wspólnych ręczników.
• Osoby noszące soczewki kontaktowe powinni zwracać uwagę na higieniczne sposób postępowania z nimi i ich przechowywania.
• Nosić okulary ochronne podczas czynności, podczas których ciało obce może dostać się do oczu.
• Przy silnym świetle słonecznym należy nosić odpowiednie okulary przeciwsłoneczne.

Dodatkowe informacje

• Zakaźne zapalenie spojówek.
• Alergiczne zapalenie spojówek.
• Zapalenie brzegów powiek (zapalenie powiek).
• Jaskra ostra.
• Zaczerwienienie oka – informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Marlies Karsch-Völk, lekarz (recenzent/redaktor)