Palec młoteczkowaty (palec Malleta)

Definicja

Palec młoteczkowaty (znany również jako palec Malleta) to uraz związany z uszkodzeniem ścięgna prostownika w stawie międzypaliczkowym dalszym palca. Dochodzi do zerwania ścięgna odpowiedzialnego za wyprost czubka palca, co uniemożliwia jego aktywne wyprostowanie. Zazwyczaj uraz ten jest wynikiem gwałtownego uderzeniaw czubek palca, na przykład w czasie gry w piłkę ręczną, siatkową czy koszykówkę.

Przyczyny

Palec młoteczkowaty najczęściej występuje w wyniku urazów mechanicznych, takich jak:

• Uderzenie piłką – częsta przyczyna u sportowców, zwłaszcza w dyscyplinach, gdzie piłka trafia w palce, jak piłka ręczna czy koszykówka,
• Upadki lub inne urazy – np. zahaczenie palcem o twardą powierzchnię podczas ruchu.

Zerwanie ścięgna prostownika w okolicach stawu międzypaliczkowego dalszego prowadzi do niemożności aktywnego wyprostowania końcowej części palca, choć pasywnie, przy pomocy drugiej ręki, palec może być wyprostowany.

Objawy

• Ból – w miejscu urazu, zwłaszcza w okolicy stawu międzypaliczkowego dalszego,
• Zgięcie palca – palec utkwiony w zgiętej pozycji, a pacjent ma trudności w jego wyprostowaniu,
• Brak możliwości aktywnego wyprostowania palca – pacjent nie jest w stanie samodzielnie wyprostować palca, ale może to zrobić ręcznie,
• Obrzęk i zasinienie – w przypadku urazów towarzyszących uszkodzeniu ścięgna.

Diagnostyka

• Wywiad chorobowy – lekarz pyta o okoliczności urazu, np. czy palec był uderzony piłką, upadł itp.
• Badanie fizykalne – sprawdzenie, czy pacjent jest w stanie aktywnie wyprostować palec. Jeśli nie jest to możliwe, wskazuje to na zerwanie ścięgna prostownika.
• Rentgen – zdjęcie rentgenowskie jest wykonywane, aby wykluczyć złamanie awulsyjne, czyli sytuację, w której część kości (przyczep ścięgna) zostaje odłamana. Badanie pomaga również wykluczyć inne złamania palca.

Terapia

• Leczenie zachowawcze (w przypadku braku złamania awulsyjnego):

  • Unieruchomienie – palec jest unieruchomiony przy pomocy szyny w pozycji wyprostowanej lub lekko zgiętej przez około 6–8 tygodni. Szyna zapobiega ruchom, które mogłyby opóźnić gojenie, i pomaga ścięgnu w prawidłowym zrostie,
  • Nocne noszenie szyny – przez pierwsze tygodnie szynę nosi się 24 godziny na dobę, a następnie tylko w nocy przez kilka tygodni,
  • Zakaz zginania palca – przez cały okres leczenia, pacjentowi zaleca się unikanie zginania palca w stawie międzypaliczkowym dalszym, aby nie opóźnić procesu gojenia,
  • Zmiana szyny – podczas zmiany szyny ważne jest, aby skóra miała chwilę na "oddychanie" (10–20 minut), co zapobiega uszkodzeniom skóry z powodu wilgoci.

• Leczenie chirurgiczne:

  • Jeśli pacjent nie jest w stanie wyprostować palca biernie (np. ręcznie), może to oznaczać zablokowanie w obrębie stawu (np. przez złamanie awulsyjne lub zrosty), w takim przypadku zabieg chirurgiczny jest konieczny. Operacja polega na usunięciu przeszkód lub naprawieniu uszkodzenia ścięgna,
  • W przypadku złamania awulsyjnego, jeśli część kości zostaje oderwana w wyniku urazu, może być konieczne wszycie odłamanej kości.

Rokowanie

• Rokowanie jest generalnie dobre, zwłaszcza gdy leczenie jest rozpoczęte na wczesnym etapie. W większości przypadków, dzięki odpowiedniemu leczeniu, możliwe jest pełne wyprostowanie palca,
• Czas leczenia – pełne wyleczenie może zająć od 6 do 12 miesięcy, zanim pacjent odzyska pełną funkcję palca, zwłaszcza jeśli uraz jest poważniejszy,
• Leczenie zachowawcze może być skuteczne, nawet jeśli rozpoczęte zostanie do 3 miesięcy po urazie, ale ważne jest, by pacjent przestrzegał zaleceń dotyczących unieruchomienia,
• W nielicznych przypadkach po prawidłowym leczeniu palec może pozostać niewielko zgięty, co wpływa na estetykę i funkcję dłoni,
• Powrót do aktywności sportowej – po około 10 tygodniach od urazu, pacjent może wznowić aktywność fizyczną, ale zaleca się stosowanie taśmy, szyny lub ortezy w celu ochrony palca przed kolejnym urazem.

Dodatkowe informacje

• Urazy ścięgien w obrębie palców – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń