Czym są urazy w obrębie stawu skokowego?

Urazy stawu skokowego obejmują uszkodzenia więzadeł, kości i innych struktur w obrębie kostki. W zależności od rodzaju urazu dzielimy je na:

• Ostre urazy, takie jak złamania czy skręcenia,
• Przewlekłe urazy, wynikające z powtarzających się mikrourazów, które mogą prowadzić do osłabienia więzadeł,
• Wtórne urazy, które powstają, gdy wcześniej naderwane więzadło zerwie się całkowicie po wcześniejszym leczeniu.

Urazy stawu skokowego klasyfikuje się także w zależności od stopnia uszkodzenia:

• Stopień 1 – lekkie naciągnięcie więzadeł bez niestabilności stawu,
• Stopień 2 – częściowe zerwanie więzadeł z niewielką niestabilnością stawu,
• Stopień 3 – całkowite zerwanie więzadeł, co prowadzi do wyraźnej niestabilności stawu.

Objawy

Urazy stawu skokowego często objawiają się silnym bólem oraz obrzękiem. Czasem dochodzi do krwiaków (czyli siniaków pod skórą). Objawy te mogą sprawiać, że staw staje się mniej ruchomy lub niestabilny. Im poważniejszy uraz, tym większa może być utrata funkcji stawu. W przypadku skręcenia mogą występować trudności w chodzeniu lub stawianiu stopy na ziemi.

Przyczyny

Staw skokowy jest złożoną strukturą, która pozwala na ruchy takie jak zginanie, skręcanie i obracanie stopy. Składa się z dwóch stawów: stawu skokowego górnego i stawu skokowego dolnego, które są wspierane przez więzadła i mięśnie.

Najczęściej dochodzi do urazu w wyniku nieprawidłowego postawienia stopy na ziemi, np. podczas biegu, skoku lub zmiany kierunku ruchu. Takie ułożenie stopy prowadzi do nadmiernego rozciągnięcia więzadeł, szczególnie po stronie bocznej kostki (tzw. skręcenie). W wyniku tego więzadła mogą zostać naciągnięte lub zerwane. Czasami uraz może dotyczyć więzadeł po stronie przyśrodkowej kostki, choć jest to rzadsze.

Więzadło przednie po stronie bocznej jest najczęściej uszkadzane podczas takich urazów. Rzadziej dochodzi do uszkodzeń kości lub torebki stawowej.

Staw skokowy

Częstotliwość występowania

Urazy stawu skokowego są bardzo powszechne. Każdego dnia jedno na 10 000 osób doświadcza urazu tej okolicy. Ok. 15% urazów wiąże się z złamaniem kości, a połowa z nich ma miejsce podczas aktywności sportowej. Urazy stawu skokowego stanowią aż 17% wszystkich urazów sportowych, co sprawia, że są drugim najczęściej występującym urazem po urazach stawu kolanowego.

Stawy skokowe są najczęściej kontuzjowane u nastolatków i młodych dorosłych, a mężczyźni do około 30. roku życia doznają takich urazów częściej niż kobiety. Powyżej 30. roku życia częstotliwość urazów stawu skokowego wśród kobiet staje się wyższa.

Badania dodatkowe

Aby zdiagnozować rodzaj urazu, lekarz zada pytania o to, jak doszło do kontuzji, jakie objawy się pojawiły, oraz czy w przeszłości występowały podobne urazy w obrębie tego stawu.

Urazy więzadeł na stronie bocznej stawu skokowego najczęściej wynikają z nieprawidłowego lądowania po skoku, nagłego skręcenia lub zmiany kierunku ruchu. Jeśli urazowi towarzyszy ból przy zgięciu stopy, może to wskazywać na blokadę stawu, co zwiększa ryzyko uszkodzenia więzozrostu łączącego kości w obrębie łydki.

Więzadła po stronie przyśrodkowej stawu skokowego rzadziej ulegają uszkodzeniom, ale w niektórych przypadkach może dojść do ich naderwania.

Lekarz przeprowadzi badanie palpacyjne, czyli dotykowe badanie kości i więzadeł, a także może zalecić wykonanie specjalistycznych testów funkcjonalnych (np. zginania i prostowania stawu), aby określić zakres uszkodzenia. Jeśli istnieje podejrzenie złamania, najczęściej wykonuje się badanie rentgenowskie, które pozwala wykluczyć złamania kości.

Ultrasonografia jest bardzo pomocna w diagnostyce urazów więzadeł, natomiast w rzadkich przypadkach może być konieczne wykonanie rezonansu magnetycznego (RM) lub tomografii komputerowej (TK), szczególnie w przypadku podejrzenia uszkodzenia chrząstki stawowej.

Leczenie

Pierwsza pomoc w przypadku urazu stawu skokowego opiera się na zasadzie RICE:

• R (Rest) – odpoczynek i unikanie obciążania stawu,
• I (Ice) – stosowanie okładów z lodu, aby zmniejszyć ból i obrzęk,
• C (Compression) – ucisk opaską elastyczną w celu ograniczenia obrzęku,
• E (Elevation) – uniesienie nogi powyżej poziomu serca, co wspomaga krążenie i redukuje opuchliznę.

W pierwszych 48 godzinach po urazie stosowanie lodu jest bardzo skuteczne w zmniejszaniu obrzęku i bólu. Po tym czasie, gdy ból zacznie się zmniejszać, można stopniowo wprowadzać rehabilitację.

W przypadku lżejszych urazów stosuje się bandaż elastyczny, a po około 5 tygodniach stosowania ortezy, pacjent powinien zacząć obciążać staw, aby przywrócić pełną funkcję. Wczesne rozpoczęcie ćwiczeń rehabilitacyjnych jest kluczowe – regularne ćwiczenia pomagają przywrócić pełną sprawność, poprawiając mobilność stawu i siłę mięśniową.

Jeśli uraz jest poważniejszy (np. otwarte złamanie, zwichnięcie), może być konieczna interwencja chirurgiczna.

Rokowanie

Większość pacjentów (do 90%) wraca do aktywności sportowej po 12 tygodniach rehabilitacji. Zaledwie 10% osób nie odzyskuje pełnej sprawności, a ok. 1–30% pacjentów może doświadczać przewlekłej niestabilności stawu, szczególnie po zerwaniu więzadła bocznego.

Aby zmniejszyć ryzyko ponownych urazów, zaleca się stosowanie ortezy lub taśm stabilizujących przez pierwsze sześć miesięcy po kontuzji. Warto także pamiętać o odpowiedniej rehabilitacji, która ma na celu wzmocnienie stawu i poprawę stabilności

Dodatkowe informacje

• Urazy sportowe w piłce nożnej
• Urazy sportowe w piłce ręcznej
• Urazy sportowe w koszykówce
• Trening siłowy po urazach
• Ćwiczenia rozciągające kończyn dolnych
• Niestabilność stawu skokowego
• Ostre urazy stawu skokowego – informacje dla lekarzy

Autor

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń