Co to jest stopa przywiedziona (sierpowata)?

Stopa skierowana do wewnątrz jest wadą rotacyjną stóp lub nóg, w której całe stopy lub palce podczas chodzenia skierowane są do środka. Najczęstsze przyczyny to stopa przywiedziona, rotacja podudzia do wewnątrz lub rotacja uda do wewnątrz. Te nieprawidłowości są stosunkowo łagodnymi wadami wrodzonymi, które występują dość często u zdrowych dzieci i zwykle ulegają samoistnej korekcji wraz z wiekiem. Nawet jeśli stopa przywiedziona (sierpowata) utrzymuje się dłużej, rzadko powoduje trudności w chodzeniu.

Przyczyny

Trzy czynniki mogą prowadzić do powstania stopy przywiedzionej: rotacja przodostopia do wewnątrz  (pes adductus), rotacja kości strzałkowej w kierunku kości udowej (tibiatorsion) oraz rotacja szyjki kości udowej w kierunku kości udowej (femoral antetorsion).

Rotacja przodostopia do wewnątrz: charakteryzuje się ustawieniem przodostopia pod kątem ze skręceniem do wewnątrz w kierunku środka. Stopa ma kształt litery C. Często dotyczy obu stóp. Jest to najczęstsza przyczyna stopy sierpowej u niemowląt do 1.–2. roku życia. Nieprawidłowość ta występuje u około 1–2 na 1000 noworodków. Większość przypadków jest łagodna i ustępuje samoistnie przed upływem pierwszego roku życia. Ból lub dysfunkcje stóp występują rzadko.

Rotacja podudzia do wewnątrz: jest najczęstszą przyczyną chodu do wewnętrz u małych dzieci w wieku 1–4 lat. Zwykle zauważana dopiero gdy dziecko zaczyna chodzić. U dwojga z trojga dzieci, nieprawidłowość dotyczy obu kończyn dolnych, a w niektórych przypadkach występuje również rotacja przodostopia do wewnątrz. U większości dzieci nieprawidłowe ułożenie stopniowo normalizuje się w wieku 8 lat.

Rotacja szyjki kości udowej do wewnątrz: Szyjka kości udowej jest skierowana bardziej do wewnątrz niż kość udowa, co oznacza, że cała kończyna dolna jest obrócona do wewnątrz, tak, że głowa kości udowej znajduje się w środku panewki stawu biodrowego. W efekcie dziecko chodzi ze stopami zwróconymi do wewnątrz. Nieprawidłowe ułożenie jest zwykle diagnozowane w wieku 3–4 lat. Może rozwijać się do 6. roku życia, a potem stopniowo ustępować. Nie występuje ból.

Stopa sierpowata i rotacja wewnętrzna stóp należą do najczęstszych odmian anatomicznych w układzie mięśniowo-szkieletowym. W większości przypadków odpowiedzialna jest fizjologiczna zmienność w rozwoju kości u dzieci. W późniejszym okresie wzrostu nieprawidłowe ułożenie koryguje się samo.

Przyjmuje się, że rotacje kończyn u dziecka wynikają z jego położenia w macicy podczas ciąży. Biodro nienarodzonego dziecka jest zrotowane na zewnątrz, natomiast kończyny dolne i stopy do wewnątrz. Najbardziej prawdopodobną przyczyną skrętu przodostopia do wewnątrz jest uwięźnięcie stopy w macicy.

Objawy

Najważniejszym objawem jest widoczna rotacja stóp do wewnątrz. Rodzice często są zaniepokojeni wyglądem nóżek lub stóp, zauważają potknięcia częstsze niż u innych dzieci. Dodatkowo chód dziecka jest nieco bardziej niezgrabny, zróżnicowane między stronami jest także zużycie obuwia. Niektóre dzieci mogą też chodzić na lekko ugiętych nogach.

Stopa sierpowata nie powoduje bólu ani nie prowadzi do kulejącego chodu. Nie przeszkadza też w stabilności podczas chodzenia, nawet jeśli dziecko potyka się częściej niż inne, zwłaszcza gdy jest zmęczone.

Jak wspomniano powyżej, istnieją trzy główne możliwe przyczyny wystąpienia stopy sierpowatej, z których każda dominuje w różnych grupach wiekowych:

• Przodostopie zrotowane do wewnątrz
  • To nieprawidłowe ułożenie jest najczęstszą przyczyną stopy sierpowatej u niemowląt w wieku poniżej 1–2 lat.
• Podudzie zrotowane do wewnątrz
  • Najczęstsza przyczyna stopy sierpowatej u dzieci w wieku 1–4 lat. Zauważana, gdy dziecko zaczyna chodzić.
• Rotacja szyjki kości udowej do wewnątrz
  • Dziecko często siedzi w pozycji „W” (pośladki na podłożu, uda szeroko rozstawione i zrotowane przyśrodkowo, a podudzia skierowane są na zewnątrz ud).
  • Nieprawidłowe ułożenie zazwyczaj nie jest rozpoznawane przed 3. rokiem życia, a najbardziej widoczne jest między 4. a 6. rokiem życia.
  • Zwykle ustępuje wraz z rozwojem dziecka.

Diagnostyka

Rozpoznanie jest prawie zawsze stawiane na podstawie objawów i typowych wyników badania lekarskiego.

W przypadku przodostopia zrotowanego do wewnątrz pięta jest w prawidłowej pozycji, ale śródstopie jest odwrócone do wewnątrz i stopa uzyskuje charakterystyczny kształt litery C. Rzepka znajduje się w pozycji neutralnej lub obróconej na zewnątrz.

W przypadku podudzia zrotowanego do wewnątrz stopy skierowane są do wewnątrz, natomiast rzepka do przodu.

W przypadku rotacji szyjki kości udowej do wewnątrz rzepka i przodostopie są zwrócone do wewnątrz, a dziecko preferuje siedzenie w pozycji W.

Diagnostyka obrazowa, taka jak zdjęcia rentgenowskie, jest rzadko konieczna.

Leczenie

Te wady stóp i kończyn dolnych zwykle normalizują się z wiekiem. W niezwykle rzadkich przypadkach nieprawidłowe ułożenie nie ustępuje samoistnie. Wtedy uzasadnione wydaje się rozważenie zabiegu chirurgicznego. w każdym przypadku decyzję podejmuje się indywidualnie w odniesieniu do każdego pacjenta po rozważeniu wszystkich korzyści i ryzyka związanego z ewentualnymi działaniami niepożądanymi. Nieprawidłowe ułożenie stóp może być również leczone przez gipsowanie.

Rokowanie

Rokowanie w większości przypadków jest dobre. Nieprawidłowe ułożenie zwykle ustępuje samoistnie.

Nawet jeśli nieprawidłowe ustawienie stóp lub kończyn dolnych nie ulegnie samoistnej korekcji, ograniczenie prawdidłowej funkcji kończyn zdarza się rzadko.

Dodatkowe informacje

• Stopa sierpowata (pes adductus) – informacje dla personelu medycznego.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, redaktor
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden