MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Ortopedia/Chirurgia urazowa
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Staw kolanowy
  6. Choroba zwyrodnieniowa stawu k...

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego

Staw kolanowy jest jednym z najbardziej obciążonych stawów w organizmie. Chrząstka stawowa może zużywać się z powodu nadmiernego obciążenia i wraz z wiekiem. Leczenie artrozy stawu kolanowego polega na utracie masy ciała, aktywności fizycznej, przyjmowaniu leków przeciwbólowych oraz w wyjątkowych przypadkach, przeprowadzeniu zabiegu.
Last published: 14.03.2024  |  Last revised: 21.08.2019  |  Last updated: 22.08.2019
:    : 
: 0
  • Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
  • Ból w kolanie
  • Ból kolana
  • Spuchnięte kolano
  • Utrata chrząstki
  • Sztywność w kolanie
  • Proteza stawu kolanowego
  • Proteza stawu
  • Sztuczny staw kolanowy

 

Co to jest artroza stawu kolanowego?

Artroza stawu kolanowego to choroba zwyrodnieniowa stawu, w której dochodzi do stopniowego zużycia tkanki chrzęstnej, która normalnie pełni rolę amortyzującą pomiędzy powierzchniami stawowymi kości. W wyniku tego procesu chrząstka stawowa staje się cieńsza, a w bardziej zaawansowanym stadium może całkowicie zaniknąć. W miarę postępu choroby, w stawie może dochodzić do innych zmian, takich jak zmniejszenie ilości mazi stawowej, zgrubienie kości czy powstawanie osteofitów (wyrośli kostnych).

Objawy

  • Ból: Najczęściej pojawia się w trakcie aktywności fizycznej, szczególnie przy zginaniu stawu, np. podczas wstawania z siedzenia, chodzenia po schodach czy skakania. Ból może również występować po długim chodzeniu, siedzeniu w jednej pozycji lub pracy na stojąco.
  • Sztywność: Po długim okresie bezruchu, np. po nocy lub długim siedzeniu, pacjenci mogą odczuwać sztywność stawu kolanowego.
  • Trzeszczenie i blokowanie stawu: W wyniku uszkodzenia chrząstki mogą pojawić się charakterystyczne trzaski w stawie. Części chrząstki mogą oderwać się i powodować blokady stawu.
  • Obrzęk: W wyniku stanu zapalnego i zgrubienia tkanek, może wystąpić obrzęk stawu kolanowego.

Artroza stawu kolanowego jest częstą przyczyną ograniczenia sprawności ruchowej u osób starszych. W krajach uprzemysłowionych, około 20% populacji powyżej 60. roku życia doświadcza tej choroby, jednak tylko 10–15% osób z widocznymi zmianami w zdjęciach rentgenowskich ma wyraźne dolegliwości.

Przyczyny

  • Wiek: Ryzyko artrozy wzrasta wraz z wiekiem, ponieważ procesy degeneracyjne stawów są naturalną częścią starzenia się organizmu.
  • Nadwaga: Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów, co może przyspieszać proces zużycia chrząstki stawowej.
  • Obciążenia zawodowe i sportowe: Częste zginanie stawu kolanowego, podnoszenie ciężarów czy praca na stojąco mogą prowadzić do nadmiernego zużycia stawu.
  • Urazy i uszkodzenia stawu: Złamania kości w przeszłości, uszkodzenie łąkotki czy więzadeł mogą prowadzić do nierównomiernego obciążenia stawu i rozwoju artrozy.
  • Choroby towarzyszące: Reumatoidalne zapalenie stawów, uszkodzenia łąkotki czy wrodzone deformacje (np. koślawe kolana) również zwiększają ryzyko artrozy.

Diagnostyka

  • Wywiad lekarski i badanie fizykalne: Lekarz ocenia zakres ruchomości stawu, sprawdza, czy ruchy powodują ból oraz czy w stawie pojawia się obrzęk lub trzeszczenie.
  • Rentgen: Zdjęcia rentgenowskie są podstawowym narzędziem diagnozowania artrozy. Mogą ukazać zmiany takie jak zwężenie przestrzeni stawowej, obecność osteofitów czy zgrubienie kości.
  • Rezonans magnetyczny (RM): W przypadku podejrzenia uszkodzeń więzadeł lub łąkotki, rezonans magnetyczny pozwala uzyskać dokładny obraz struktury stawu.
  • Ultrasonografia (USG): Może być użyteczna w ocenie obrzęku stawu i zmian w kaletkach maziowych.

Leczenie

 Leczenie zachowawcze:

  • Fizjoterapia: Ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni otaczających staw, poprawienie jego ruchomości i zmniejszenie bólu. Fizjoterapia może obejmować również zabiegi elektrofizjoterapii, jak ultradźwięki czy elektroterapia, które pomagają w redukcji bólu.
  • Aktywność fizyczna: Rekomendowane są ćwiczenia, które nie obciążają nadmiernie stawu, takie jak pływanie, nordic walking, jazda na rowerze.
  • Redukcja masy ciała: Jest to kluczowy element leczenia, ponieważ zmniejszenie obciążenia stawów może spowolnić postęp choroby.
  • Farmakoterapia:
    • Leki przeciwbólowe (NLPZ) w formie tabletek lub maści (np. ibuprofen, diklofenak).
    • Preparaty przeciwzapalne, które pomagają zmniejszyć stan zapalny i ból.
    • Wstrzyknięcia kwasu hialuronowego do stawu kolanowego mogą poprawić funkcję stawu i zmniejszyć ból.
    • Kortykosteroidy: W przypadku ostrych stanów zapalnych mogą pomóc w złagodzeniu bólu, choć ich stosowanie jest ograniczone z powodu ryzyka powikłań.

 Leczenie operacyjne:

  • Osteotomia: Zabieg, który może poprawić ustawienie kości i rozkład obciążenia stawu w przypadku wczesnej artrozy.
  • Arthroskopia: W przypadku uszkodzenia łąkotki lub innych struktur stawu, czasem wykonuje się zabieg artroskopowy, w którym można naprawić uszkodzenia lub usunąć fragmenty chrząstki.
  • Endoproteza stawu kolanowego: W przypadku zaawansowanej artrozy, gdy inne metody leczenia zawiodą, rozważa się wymianę stawu na sztuczny (endoproteza). Zwykle stosuje się pełną lub częściową wymianę stawu kolanowego, co znacząco poprawia jakość życia pacjenta. Po operacji zalecana jest rehabilitacja, która pomaga odzyskać pełną funkcjonalność stawu.

Rokowanie

Leczenie artrozy stawu kolanowego koncentruje się na złagodzeniu objawów i spowolnieniu postępu choroby. Chociaż nie ma sposobu na całkowite wyleczenie artrozy, wielu pacjentów odnosi korzyści z odpowiedniego leczenia farmakologicznego, fizjoterapii, utrzymania zdrowej wagi oraz aktywności fizycznej. W przypadkach zaawansowanej artrozy, operacje, takie jak endoproteza, mogą poprawić jakość życia pacjentów, zmniejszając ból i przywracając sprawność stawu.

Dzięki odpowiedniemu leczeniu wielu pacjentów osiąga znaczną poprawę i może prowadzić aktywne życie, nawet z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.

Dodatkowe informacje

Autorzy

  • Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
  • Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
  • Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Fryburg

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Artroza stawu kolanowego. References are shown below.

  1. Felson DT. Osteoartrhitis of the knee. N Engl J Med 2006; 354: 841-8. PubMed
  2. Dieppe PA, Lohmander LS. Pathogenesis and management of pain in osteoarthritis. Lancet 2005; 365: 965-73. PubMed
  3. Kellgren JH and Lawrence JS: Radiological assessment of osteoarthrosis. Annals of the Rheumatic Diseases 1957; 16: 494-501. PubMed
  4. Gidwani S, Fairbank A. The orthopaedic approach to managing osteoarthritis of the knee. BMJ 2004; 329: 1220-4. PubMed
  5. Andrianakos AA, Kontelis LK, Karamitsos DG, Aslanidis SI, Georgountzos AI, Kaziolas GO, Pantelidou KV, Vafiadou EV, Dantis PC. Prevalence of symptomatic knee, hand, and hip osteoarthritis in Greece. The ESORDIG study. J Rheumatol. 2006; 33(12): 2507-13. PubMed
  6. D’Ambrosia RD. Epidemiology of osteoarthritis. Orthopedics 2005; 28(2): 201–5. www.ncbi.nlm.nih.gov
  7. OECD. Health at a Glance - Europe 2014. Knee replacement surgery 2012. www.keepeek.com
  8. Eurostat Statistics Explained. Surgical operations and procedures statistics. (dostęp 22.01.2024) ec.europa.eu
  9. Guccione AA, Felson DT, Anderson JJ, et al. The effects of specific medical conditions on the functional limitations of elders in the Framingham Study. Am J Public Health 1994; 84: 351-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Felson DT, McLaughlin S, Goggins J, et al. Bone marrow edema and its relation to progression of knee osteoarthritis. Ann Intern Med 2003; 139: 330-6. PubMed
  11. Sharma L, Song J, Felson DT, Cahue S, Shamiyeh E, Dunlop DD. The role of knee alignment in disease progression and functional decline in knee osteoarthritis. JAMA 2001; 286: 188-95. PubMed
  12. Pelletier JP, Martel-Pelletier J, Abramson SB. Osteoarthritis, an inflammatory disease: potential implication for the selection of new therapeutic targets. Arthritis Rheum 2001; 44: 1237-47. PubMed
  13. McAlindon TE, Snow S, Cooper C, Dieppe PA. Radiographic patterns of osteoarthritis of the knee joint in the community: the importance of the patellofemoral joint. Ann Rheum Dis 1992; 51: 844-9. PubMed
  14. Felson DT, Chaisson CE, Hill CL, et al. The association of bone marrow lesions with pain in knee osteoarthritis. Ann Intern Med 2001; 134: 541-9. PubMed
  15. Hill CL, Gale DR, Chaisson CE, et al. Knee effusions, popliteal cysts, and synovial thickening: association with knee pain in osteoarthritis. J Rheumatol 2001; 28: 1330-7. PubMed
  16. Hill CL, Gale DR, Chaisson CE, et al. Periarticular lesions detected on magnetic resonance imaging: prevalence in knees with and without knee symptoms. Arthritis Rheum 2003; 48: 2836-44. PubMed
  17. Messier SP, Loeser RF, Miller GD, Morgan TM, Rejeski WJ, Sevick MA, et al. Exercise and dietary weight loss in overweight and obese older adults with knee osteoarthritis: the arthritis, diet, and activity promotion trial. Arthritis Rheum 2004; 50: 1501-10. PubMed
  18. Hannan MT, Felson DT, Pincus T. Analysis of the discordance between radiographic changes and knee pain in osteoarthritis of the knee. J Rheumatol 2000; 27: 1513-7. PubMed
  19. Altman R, Asch E, Bloch D, et al. Development of criteria for the classification and reporting of osteoarthritis. Arthritis Rheum 1986; 29: 1039-49. PubMed
  20. Walker-Bone K, Javaid K, Arden N, Cooper C. Medical management of osteoarthritis. BMJ 2000; 321: 936-40. British Medical Journal
  21. Dieppe P, Brandt K. What is important in treating osteoarthritis? Whom should we treat and when should we treat them? Rheum Dis Clin North Am 2003; 29: 687-716. PubMed
  22. Fransen M, McConnell S, Harmer AR, et al. Exercise for osteoarthritis of the knee. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jan 9;1:CD004376. The Cochrane Library
  23. Superio-Cabusley E, Ward MM, Lorig KR. Patient education interventions in osteoarthritis and rheumatoid arthritis: a metaanalytic comparison with non-steroidal anti-inflammatory drug treatment. Artritis Care Res 1996;9: 292-301. PubMed
  24. de Rooij M, van der Leeden M, Cheung J, et al. Efficacy of Tailored Exercise Therapy on Physical Functioning in Patients With Knee Osteoarthritis and Comorbidity: A Randomized Controlled Trial. Arthritis Care Res (Hoboken) 2017 ; 69(6): 807-816. pmid:27563831 PubMed
  25. Bjordal JM, Klovning A, Ljunggren AE et al. Short-term efficacy of pharmacotherapeutic interventions in osteoarthritic knee pain: a meta-analysis of randomised placebo-controlled trials. Eur J Pain 2006. www.ncbi.nlm.nih.gov
  26. Derry S, Wiffen PJ, Kalso EA, Bell RF, Aldington D, Phillips T, Gaskell H, Moore RA. Topical analgesics for acute and chronic pain in adults - an overview of Cochrane Reviews. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 5. Art. No.: CD008609. www.ncbi.nlm.nih.gov
  27. Deyle GD, Henderson NE, Matekel RL, et al. Effectiveness of manual physical therapy and exercise in osteoarthritis of the knee. A randomized, controlled trial. Ann Intern Med 2000; 132: 173-81. Annals of Internal Medicine
  28. Fernandes L, Hagen KB, Bijlsma JW, Andreassen O, Christensen P, Conaghan PG, et al. EULAR recommendations for the non-pharmacological core management of hip and knee osteoarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases 2013; 72(7): 1125-35. PubMed
  29. American academy of orthopedic surgeons. Treatment of osteoarthritis of the knee. Stand 2013. www.aaos.org
  30. Hochberg MC, Altman RD, April KT, Benkhalti M, Guyatt G, McGowan J, et al. American College of Rheumatology 2012 recommendations for the use of nonpharmacologic and pharmacologic therapies in osteoarthritis of the hand, hip, and knee. Arthritis Care & Research 2012; 64(4): 465-74. pmid: 22563589 PubMed
  31. Guermazi A, Niu J, Hayashi D, et al. Prevalence of abnormalities in knees detected by MRI in adults without knee osteoarthritis: population based observational study (Framingham Osteoarthritis Study). BMJ 2012; 345: e5339. BMJ (DOI)
  32. Christensen R, Bartels EM, Astrup A, Bliddal H. Effect of weight reduction in obese patients diagnosed with knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Ann Rheum Dis 2007; 66: 433-9. PubMed
  33. Christensen R, Bolvig J, Lund H, Bartels EM, Astrup AV, Hochberg MC, Singh JA, Lohmander S, Bliddal H, Juhl CB. Weight loss for overweight patients with knee or hip osteoarthritis (Protocol). Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 11. Art. No.: CD012526. DOI: 10.1002/14651858.CD012526. onlinelibrary.wiley.com
  34. Jamtvedt G, Dahm KT, Christie A, et al. Physical therapy interventions for patients with osteoarthritis of the knee: an overview of systematic reviews. Phys Ther 2008; 88: 123-36. PubMed
  35. Juhl C, Christensen R, Roos EM, et al. Impact of exercise type and dose on pain and disability in knee osteoarthritis: A systematic review and meta-regression analysis of randomized controlled trials. Arthritis Rheumatol 2014; 66: 622–36. doi: 10.1002/art.38290 DOI
  36. Amin S, Baker K, Niu J, et al. Quadriceps strength and the risk of cartilage loss and symptom progression in knee osteoarthritis. Arthritis Rheum 2009; 60: 189-98. PubMed
  37. Nathanael L, Feehan BS, Gary S, et al. The effectiveness of off-loading knee orthoses in the reduction of pain in medial compartment knee osteoarthritis. J Prosthet Orthot 2012; 24: 39-49. PubMed
  38. McAlindon TE, Bannuru RR, Sullivan MC, et al. OARSI guidelines for the non-surgical management of knee osteoarthritis. Osteoarthritis and Cartilage 2014; 22: 363-88. doi: 10.1016/j.joca.2014.01.003 DOI
  39. Kirkley A, Webster-Bogaert S, Litchfield R, Amendola A, MacDonald S, McCalden R, et al. The effect of bracing on varus gonarthrosis. J Bone Joint Surg 1999; 81: 539-48. PubMed
  40. Hinman RS, Crossley KM, McConnell J, Bennell K. Efficacy of knee tape in the management of osteoarthritis of the knee: blinded randomised controlled trial. BMJ 2003; 327: 135-8. PubMed
  41. Bjordal JM, Ljunggren AE, Klovning A, Slørdal L. Non-steroidal anti-inflammatory drugs, including coxibs, in osteoarthritic knee pain: a meta-analysis of randomised placebo-controlled trials. BMJ 2004; 329: 1317-20. British Medical Journal
  42. Pincus T, Koch GG, Sokka T, et al. A randomized, double-blind, crossover clinical trial of diclofenac plus misoprostol versus acetaminophen in patients with osteoarthritis of the hip or knee. Arthritis Rheum 2001; 44: 1587-98. PubMed
  43. McAlindon TE, LaVaLLEY MP, Harvey WF, et al. Effect om intra-articular triamcinolone vs saline on knee cartilage volumen and pain in patients with knee osteoarthritis. A randomized clinical trial. JAMA 2017; 317: 1967-75. doi:10.1001/jama.2017.5283 DOI
  44. Rother M, Conaghan PG. A randomized, double-blind, phase III trial in moderate osteoarthritis knee pain comparing topical ketoprofen gel with ketoprofen-free gel. JRheumatol 2013; 40: 1742-8. doi: 10.3899/jrheum.130192 DOI
  45. Machado GC, Maher CG, Ferreira PH, et al. Efficacy and safety of paracetamol for spinal pain and osteoarthritis: systematic review and meta-analysis of randomised placebo controlled trials. BMJ 2015; 350: h1225. doi:10.1136/bmj.h1225 DOI
  46. Uthman OA, van der Windt DA, Jordan JL, et al. Exercise for lower limb osteoarthritis: systematic review incorporating trial sequential and network meta-analysis. BMJ 2013; 347: f5555. BMJ (DOI)
  47. Sinusas K. Osteoarthritis: diagnosis and treatment. Am Fam Physician 2012; 85: 49-56. American Family Physician
  48. Raynauld JP, Buckland-Wright C, Ward R, Choquette D, Haraoui B, Martel-Pelletier J, et al. Safety and efficacy of long-term intraarticular steroid injections in osteoarthritis of the knee: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Arthritis Rheum 2003; 48: 370-7. PubMed
  49. Leopold SS, Redd BB, Warme WJ, Wehrle PA, Pettis PD, Shott S. Corticosteroid compared with hyaluronic acid injections for the treatment of osteoarthritis of the knee. A prospective, randomized trial. J Bone Joint Surg Am 2003; 85-A: 1197-203. www.ncbi.nlm.nih.gov
  50. Cepeda MS, Camargo F, Zea C, Valencia L. Tramadol for osteoarthritis: a systematic review and metaanalysis. J Rheumatol. 2007; 34: 543-55. PubMed
  51. Jacobs W, Anderson P, Limbeek J, Wymenga A. Mobile bearing vs fixed bearing prosthesis for total knee arthroplasty for post-operative functional status in patients with osteoarthritis and rheumatoid arthritis (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, issue 2, 2004. The Cochrane Library
  52. Delanois RE, Etcheson JI, Sodhi N et al. Biologic Therapies for the Treatment of Knee Osteoarthritis. J Arthroplasty 2018. pmid:30612835 www.ncbi.nlm.nih.gov
  53. Bennell KL, Hinman RS, Metcalf BR, et al. Efficacy of physiotherapy management of knee joint osteoarthritis: a randomised, double blind, placebo controlled trial. Ann Rheum Dis 2005; 64: 906-12. PubMed
  54. Manheimer E, Cheng K, Linde K, et al. Acupuncture for peripheral joint osteoarthritis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2010; 1: CD001977. doi:10.1002/14651858.CD001977.pub2 DOI
  55. Siemieniuk RAC, Agoritsas T, Brignardelle-Peterseen R, et al. Arthroscopic surgery for degenerative knee arthritis and meniscal tears: a clinical practice guideline. BMJ 2017. www.bmj.com
  56. Brouwer RW, Huizinga MR, Duivenvoorden T, van Raaij TM, Verhagen AP, Bierma-Zeinstra SMA, Verhaar JAN. Osteotomy for treating knee osteoarthritis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 12. Art. No.: CD004019. DOI: 10.1002/14651858.CD004019.pub4. onlinelibrary.wiley.com
  57. Naudie D, Bourne RB, Rorabeck CH, Bourne TJ. The install award. Survivorship of the high tibial valgus osteotomy. A 10- to -22-year follow up study. Clin Orthop 1999; 367: 18-27. PubMed
  58. Billings A, Scott DF, Camargo MP, Hofmann AA. High tibial osteotomy with a calibrated osteotomy guide, rigid internal fixation, and early motion. Long-term follow-up. J Bone Joint Surg Am 2000; 82-A: 70-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  59. Murray DW, Goodfellow JW, O'Connor JJ. The Oxford medial unicompartmental arthroplasty: a ten-year survival study. J Bone Joint Surg Br 1998; 80-B: 983-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  60. Svard UC, Price AJ. Oxford medial unicompartmental knee arthroplasty. A survival analysis of an independent series. J Bone Joint Surg Br 2001; 83-B: 191-4. www.ncbi.nlm.nih.gov
  61. Brown A. The Oxford unicompartmental knee replacement for osteoarthritis. Issues Emerg Health Technol 2001; 23: 1-4. PubMed
  62. Gidwani S, Tauro B, Whitehouse S, Newman JH. Do patients need to earn total knee arthroplasty? J Arthroplasty 2003; 18: 199-203. PubMed
  63. Ritter MA, Berend ME, Meding JB, Keating EM, Faris PM, Crites B. Long-term follow-up of anatomic graduated components posterior cruciate-retaining total knee replacement. Clin Orthop 2001; 388: 51-7. PubMed
  64. Khaw FM, Kirk LM, Gregg PJ. Survival analysis of cemented press-fit condylar total knee arthroplasty. J Arthroplasty 2001; 16: 161-7. PubMed
  65. Kane RL, Saleh KJ, Wilt TJ, Bershadsky B, Cross WW III, MacDonald RM, et al. Total knee replacement. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality, 2003. (Evidence report/technology assessment No 86.)
  66. Minns Lowe CJ, Barker KL, Dewey M, Sackley CM. Effectiveness of physiotherapy exercise after knee arthroplasty for osteoarthritis: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ 2007; 335: 812. British Medical Journal
  67. Tria AJ Jr, Coon Tm. Minimal incision total knee arthroplasty: early experience. Clin Orthop 2003; 416: 185-90. PubMed
  68. Møller AM, Villebro N, Pedersen T, et al. Effect of preoperative smoking intervention on postoperative complications: a randomised clinical trial. Lancet 2002; 359: 114-7. PubMed
  69. Ajuied A, Wong F, Smith C, et al. Anterior cruciate ligament injury and radiologic progression of knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Am J Sports Med. 2014;42(9): 2242-52. PubMed