Co to jest artroza stawu kolanowego?
Artroza stawu kolanowego to choroba zwyrodnieniowa stawu, w której dochodzi do stopniowego zużycia tkanki chrzęstnej, która normalnie pełni rolę amortyzującą pomiędzy powierzchniami stawowymi kości. W wyniku tego procesu chrząstka stawowa staje się cieńsza, a w bardziej zaawansowanym stadium może całkowicie zaniknąć. W miarę postępu choroby, w stawie może dochodzić do innych zmian, takich jak zmniejszenie ilości mazi stawowej, zgrubienie kości czy powstawanie osteofitów (wyrośli kostnych).
Objawy
- Ból: Najczęściej pojawia się w trakcie aktywności fizycznej, szczególnie przy zginaniu stawu, np. podczas wstawania z siedzenia, chodzenia po schodach czy skakania. Ból może również występować po długim chodzeniu, siedzeniu w jednej pozycji lub pracy na stojąco.
- Sztywność: Po długim okresie bezruchu, np. po nocy lub długim siedzeniu, pacjenci mogą odczuwać sztywność stawu kolanowego.
- Trzeszczenie i blokowanie stawu: W wyniku uszkodzenia chrząstki mogą pojawić się charakterystyczne trzaski w stawie. Części chrząstki mogą oderwać się i powodować blokady stawu.
- Obrzęk: W wyniku stanu zapalnego i zgrubienia tkanek, może wystąpić obrzęk stawu kolanowego.
Artroza stawu kolanowego jest częstą przyczyną ograniczenia sprawności ruchowej u osób starszych. W krajach uprzemysłowionych, około 20% populacji powyżej 60. roku życia doświadcza tej choroby, jednak tylko 10–15% osób z widocznymi zmianami w zdjęciach rentgenowskich ma wyraźne dolegliwości.
Przyczyny
- Wiek: Ryzyko artrozy wzrasta wraz z wiekiem, ponieważ procesy degeneracyjne stawów są naturalną częścią starzenia się organizmu.
- Nadwaga: Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów, co może przyspieszać proces zużycia chrząstki stawowej.
- Obciążenia zawodowe i sportowe: Częste zginanie stawu kolanowego, podnoszenie ciężarów czy praca na stojąco mogą prowadzić do nadmiernego zużycia stawu.
- Urazy i uszkodzenia stawu: Złamania kości w przeszłości, uszkodzenie łąkotki czy więzadeł mogą prowadzić do nierównomiernego obciążenia stawu i rozwoju artrozy.
- Choroby towarzyszące: Reumatoidalne zapalenie stawów, uszkodzenia łąkotki czy wrodzone deformacje (np. koślawe kolana) również zwiększają ryzyko artrozy.
Diagnostyka
- Wywiad lekarski i badanie fizykalne: Lekarz ocenia zakres ruchomości stawu, sprawdza, czy ruchy powodują ból oraz czy w stawie pojawia się obrzęk lub trzeszczenie.
- Rentgen: Zdjęcia rentgenowskie są podstawowym narzędziem diagnozowania artrozy. Mogą ukazać zmiany takie jak zwężenie przestrzeni stawowej, obecność osteofitów czy zgrubienie kości.
- Rezonans magnetyczny (RM): W przypadku podejrzenia uszkodzeń więzadeł lub łąkotki, rezonans magnetyczny pozwala uzyskać dokładny obraz struktury stawu.
- Ultrasonografia (USG): Może być użyteczna w ocenie obrzęku stawu i zmian w kaletkach maziowych.
Leczenie
Leczenie zachowawcze:
- Fizjoterapia: Ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni otaczających staw, poprawienie jego ruchomości i zmniejszenie bólu. Fizjoterapia może obejmować również zabiegi elektrofizjoterapii, jak ultradźwięki czy elektroterapia, które pomagają w redukcji bólu.
- Aktywność fizyczna: Rekomendowane są ćwiczenia, które nie obciążają nadmiernie stawu, takie jak pływanie, nordic walking, jazda na rowerze.
- Redukcja masy ciała: Jest to kluczowy element leczenia, ponieważ zmniejszenie obciążenia stawów może spowolnić postęp choroby.
- Farmakoterapia:
- Leki przeciwbólowe (NLPZ) w formie tabletek lub maści (np. ibuprofen, diklofenak).
- Preparaty przeciwzapalne, które pomagają zmniejszyć stan zapalny i ból.
- Wstrzyknięcia kwasu hialuronowego do stawu kolanowego mogą poprawić funkcję stawu i zmniejszyć ból.
- Kortykosteroidy: W przypadku ostrych stanów zapalnych mogą pomóc w złagodzeniu bólu, choć ich stosowanie jest ograniczone z powodu ryzyka powikłań.
Leczenie operacyjne:
- Osteotomia: Zabieg, który może poprawić ustawienie kości i rozkład obciążenia stawu w przypadku wczesnej artrozy.
- Arthroskopia: W przypadku uszkodzenia łąkotki lub innych struktur stawu, czasem wykonuje się zabieg artroskopowy, w którym można naprawić uszkodzenia lub usunąć fragmenty chrząstki.
- Endoproteza stawu kolanowego: W przypadku zaawansowanej artrozy, gdy inne metody leczenia zawiodą, rozważa się wymianę stawu na sztuczny (endoproteza). Zwykle stosuje się pełną lub częściową wymianę stawu kolanowego, co znacząco poprawia jakość życia pacjenta. Po operacji zalecana jest rehabilitacja, która pomaga odzyskać pełną funkcjonalność stawu.
Rokowanie
Leczenie artrozy stawu kolanowego koncentruje się na złagodzeniu objawów i spowolnieniu postępu choroby. Chociaż nie ma sposobu na całkowite wyleczenie artrozy, wielu pacjentów odnosi korzyści z odpowiedniego leczenia farmakologicznego, fizjoterapii, utrzymania zdrowej wagi oraz aktywności fizycznej. W przypadkach zaawansowanej artrozy, operacje, takie jak endoproteza, mogą poprawić jakość życia pacjentów, zmniejszając ból i przywracając sprawność stawu.
Dzięki odpowiedniemu leczeniu wielu pacjentów osiąga znaczną poprawę i może prowadzić aktywne życie, nawet z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.
Dodatkowe informacje
- Uszkodzenie łąkotki w stawie kolanowym
- Nadwaga i redukcja masy ciała
- Endoproteza stawu kolanowego
- Sport i zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego
- Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
- Artroza stawu kolanowego – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Kalina van der Bend, lekarz
, Blachownia(recenzent) - Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Fryburg