Kolano biegacza

(Patellofemoral Pain Syndrome, PFPS) to schorzenie charakteryzujące się bólem w przedniej części kolana, szczególnie wokół rzepki. Jest to jedna z najczęstszych kontuzji w medycynie sportowej, szczególnie u osób młodych i aktywnych, a zwłaszcza u biegaczy, w tym biegaczek na średnich i długich dystansach. Termin „kolano biegacza” jest używany ze względu na jego częste występowanie u osób trenujących bieganie, ale ból może pojawić się również u innych sportowców.

Przyczyny

Kolano biegacza jest wynikiem przeciążenia lub niewłaściwego ustawienia rzepki względem kości udowej. Może to wynikać z kilku czynników:

• Niewłaściwa biomechanika stawu kolanowego – np. osłabienie mięśnia czworogłowego uda, który nieprawidłowo stabilizuje rzepkę, co prowadzi do jej przesunięcia.
• Zaburzenia postawy – np. pronacja stóp (rotacja wewnętrzna stopy) lub płaskostopie mogą powodować niewłaściwe ustawienie kolana, co z kolei zwiększa obciążenie stawu rzepkowo-udowego.
• Nadwyrężenie – nadmierna aktywność fizyczna, jak bieganie po twardych nawierzchniach, noszenie źle dopasowanych butów, bądź brak odpowiedniej regeneracji mięśni czworogłowych uda.

Objawy

Ból w kolanie, typowo w okolicy rzepki (za nią, wokół lub pod nią), jest głównym objawem. Inne symptomy to:

• Tępy ból, który może nasilać się podczas aktywności fizycznej, szczególnie przy biegu, wchodzeniu po schodach lub kucaniu.
• Ból przy wstawaniu po długim siedzeniu w jednej pozycji, zwłaszcza przy zgięciu kolana (np. podczas podróży samochodowych).
• Czasami towarzyszy temu uczucie osłabienia lub sztywności w kolanie.

Diagnostyka

Diagnostyka opiera się głównie na wywiadzie lekarskim, badaniu przedmiotowym oraz testach, które mogą wskazać na problem z rzepką i stawem udowo-rzepkowym. Dodatkowe badania obrazowe, takie jak RTG czy rezonans magnetyczny, mogą być konieczne, aby wykluczyć inne schorzenia, ale w przypadku PFPS często nie wykazują one istotnych zmian strukturalnych.

Leczenie

• Odciążenie:

  • Odpoczynek: Unikanie aktywności, które wywołują ból (np. bieganie po twardych nawierzchniach, wchodzenie po schodach, kucanie).
  • Zmiana obuwia: Używanie butów z odpowiednią amortyzacją.
  • Ćwiczenia fizyczne: Zmniejszenie dystansu biegu lub intensywności treningu. Pływanie, jazda na rowerze, szczególnie na rowerze stacjonarnym bez oporu, to dobre alternatywy.

• Terapia fizjoterapeutyczna:

  • Trening siłowy: Wzmacnianie mięśnia czworogłowego uda, szczególnie jego przyśrodkowej części (mięsień obszerny przyśrodkowy), który stabilizuje rzepkę.
  • Rozciąganie: Praca nad rozciąganiem mięśni tylnej części uda (dwugłowy uda) i innych struktur wokół kolana.
  • Korekcja biomechaniki: Poprawa ustawienia ciała, w tym stóp, może zmniejszyć obciążenie stawu rzepkowo-udowego.

• Taśmy kinezjologiczne:

  • Mogą być używane w celu odciążenia rzepki i poprawy jej ustawienia.

• Leki:

  • Leki przeciwzapalne (NLPZ) i paracetamol mogą pomóc w złagodzeniu bólu, ale nie powinny być stosowane przez długi czas.

Rokowanie

Zazwyczaj, przy odpowiednim leczeniu zachowawczym, rokowanie jest dobre. Odpowiednia rehabilitacja, zmiana nawyków treningowych i poprawa biomechaniki stawu pomagają w większości przypadków. Jednak im dłużej nie podejmuje się leczenia, tym większe ryzyko przewlekłego bólu oraz uszkodzenia chrząstki (chondromalacja) wskutek nadmiernego obciążenia stawu.

W rzadkich przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, może być konieczna interwencja chirurgiczna, np. w postaci artroskopii w celu usunięcia uszkodzonej chrząstki lub naprawy strukturalnych problemów w stawie kolanowym

Dodatkowe informacje

• Ćwiczenia rozciągające
• Trening siłowy po urazach
• Bieganie: jak uniknąć przeciążenia
• Zespół fasciitis-panniculitis – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń