Podudzie i złamanie podudzia

Podudzie składa się z dwóch kości: piszczelowej (tibia) i strzałkowej (fibula). Kość piszczelowa jest mocną kością, którą można poczuć jako ostrą krawędź z przodu podudzia. Kość strzałkowa znajduje się na zewnętrznej stronie podudzia i jest wyczuwalna tuż poniżej kolana z boku. Obie kości tworzą część stawu kolanowego i skokowego. W złamaniach kości skokowej zazwyczaj dochodzi również do uszkodzenia kości piszczelowej i/lub strzałkowej. Złamania te nie są jednak zaliczane do złamań podudzia, lecz tworzą odrębną grupę (złamania w stawie skokowym).

Złamanie podudzia oznacza uszkodzenie kości piszczelowej i strzałkowej. Jeżeli złamana jest tylko kość piszczelowa, nazywa się to złamaniem kości piszczelowej. Kość strzałkowa rzadko ulega złamaniu w izolacji. Złamania podudzia dzieli się na poprzeczne, skośne, spiralne lub wieloodłamkowe. Istnieją również złamania zmęczeniowe oraz te spowodowane innymi chorobami podstawowymi.

Mechanizmy uszkodzenia

Złamania poprzeczne i skośne powstają w wyniku działania siły bezpośredniej, zwłaszcza w wypadkach z dużą prędkością. Złamania wieloodłamkowe występują przy ciężkich wypadkach, np. komunikacyjnych. Złamania spiralne najczęściej są wynikiem siły pośredniej, działającej podczas ruchów zginających i/lub skręcających. Złamania kości strzałkowej mogą być spowodowane bezpośrednim działaniem siły bocznej na podudzie lub skręceniem stopy do wewnątrz.

Złamania podudzia mogą być wynikiem wypadków komunikacyjnych, urazów przy pracy, kontuzji sportowych, a także wypadków domowych. Złamania zmęczeniowe pojawiają się przy długotrwałym, jednostronnym obciążeniu. Z tego powodu nazywane są również złamaniami przeciążeniowymi. Złamania podudzia mogą być także efektem chorób kości, takich jak zaburzenia metaboliczne lub nowotworowe.

Diagnostyka

Złamania podudzia u dorosłych zazwyczaj występują po zadziałaniu dużej siły. U dzieci złamanie może wystąpić nawet po niewielkim uderzeniu.

Typowe objawy złamania podudzia to ból, obrzęk, zasinienie, niemożność pełnego obciążenia kończyny dolnej, ograniczenie ruchu, widoczne nieprawidłowe ułożenie, skrócenie lub niestabilność. Dzieci ze złamanym podudziem często kuleją lub odmawiają stawiania kroków. W przypadku złamań podudzia często dochodzi również do uszkodzenia skóry, co prowadzi do tzw. złamania otwartego.

Badanie lekarskie pozwala na ocenę, czy doszło do uszkodzenia nerwów lub naczyń krwionośnych. Złamania podudzia mogą prowadzić do silnego obrzęku, który ogranicza dopływ krwi do kończyny, co może prowadzić do zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych. Objawia się on silnym bólem, drętwieniem stopy lub ograniczeniem ruchomości palców. Należy również przeprowadzić badanie stóp i stawów kolanowych, aby wykluczyć ewentualne urazy w tych miejscach.

Diagnostyka rentgenowska pozwala określić, czy złamanie wymaga leczenia operacyjnego. W razie potrzeby wykonuje się tomografię komputerową, aby uzyskać lepszy obraz uszkodzeń.

Terapia

Celem terapii jest nastawienie złamania i jego stabilizacja. W przypadku niewielkiego przemieszczenia i stabilnego złamania zazwyczaj stosuje się leczenie zachowawcze. Tego typu podejście jest rzadkie u dorosłych, gdyż większość złamań wymaga leczenia chirurgicznego.

Leczenie zachowawcze

Złamanie najpierw nastawia się w znieczuleniu. Następnie kończynę unieruchamia się za pomocą gipsu lub opatrunków stabilizujących. Leczenie trwa zazwyczaj około 6 tygodni, u dzieci może być krótsze. Złamanie jest regularnie kontrolowane aż do pełnego wygojenia. Po zakończeniu leczenia i zdjęciu gipsu, pacjent może powrócić do aktywności fizycznej, zależnie od zalecenia lekarza.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne jest wymagane w przypadku większych złamań otwartych lub skomplikowanych, a także w sytuacji, gdy podczas leczenia zachowawczego dochodzi do nieprawidłowego ustawienia odłamów kostnych. W takim przypadku złamanie ustabilizowane jest za pomocą gwoździ śródszpikowych, płytek lub stabilizacji zewnętrznej. W przypadku złamania otwartego konieczne jest również odpowiednie zaopatrzenie rany. Małe rany są oczyszczane i zaszywane, natomiast w przypadku większych uszkodzeń skóry może być wymagane przeszczepienie skóry. Amputacje są bardzo rzadkie i przeprowadza się je tylko w przypadkach wyraźnych uszkodzeń. Po operacji przeprowadza się regularne kontrole, a w razie potrzeby usuwa się materiały stabilizujące.

Powikłania

Otwarte złamania wiążą się z ryzykiem zakażenia i sepsy. W przypadku silnego obrzęku i wysokiego ciśnienia w tkankach może dojść do ograniczenia dopływu krwi, co prowadzi do uszkodzenia mięśni, nerwów i ścięgien (zespół ciasnoty przedziałów powięziowych). Dodatkowo mogą powstawać skrzepy krwi, które grożą zakrzepicą. Opóźnione gojenie złamania może prowadzić do niestabilności, przewlekłego bólu i sztywności.

Rokowanie

Rokowanie zależy od rodzaju złamania oraz wybranej metody leczenia. W większości przypadków przy odpowiednim leczeniu złamanie goi się dobrze, chociaż niekiedy mogą wystąpić długoterminowe dolegliwości związane z bólem i ograniczeniem ruchomości.

Dodatkowe informacje

• Złamania (złamania kości)
• Złamania w stawie skokowym
• Złamanie kości podudzia – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Marleen Mayer, lekarka, Mannheim