Informacje ogólne

Definicja

• W ciągu pierwszych 4 tygodni życia u noworodków może wystąpić szereg zmian skórnych.
• Większość z tych zmian jest łagodna i samoograniczająca się, ale niektóre wymagają dalszej diagnostyki w celu wykluczenia zakażenia lub poważnej choroby podstawowej.¹
• Najczęstsze zmiany skórne obejmują:
  • przejściowe zjawiska naczyniowe
  • krostkowe zmiany skórne
  • łojotokowe zapalenie skóry
  • znamiona.

Częstość występowania

• Bardzo często.

Czynności diagnostyczne

• Z reguły diagnostyka kliniczna.
• Są to zazwyczaj łagodne, samoograniczające się zmiany skórne. W większości przypadków leczenie nie jest konieczne.
• Diagnostyka różnicowa i powikłania
  • zakażenie skóry
  • podstawowe choroby ogólnoustrojowe
  • zwiększone ryzyko nowotworu złośliwego.^1-2

ICD-10

• P83 Inne stany dotyczące powłok swoiste dla płodu i noworodka.
  • P83.0 Martwica podskórnej tkanki tłuszczowej noworodków.
  • P83.1 Rumień toksyczny noworodkowy.
  • P83.2 Obrzęk uogólniony płodu niespowodowany chorobą hemolityczną.
  • P83.3 Inny i nieokreślony obrzęk swoisty dla płodu i noworodka.
  • P83.4 Obrzmienie piersi u noworodka.
  • P83.5 Wrodzony wodniak jądra.
  • P83.6 Polip pępkowy u noworodka.
  • P83.8 Inne określone stany dotyczące powłok swoiste dla płodu i noworodka.
  • P83.9 Stan dotyczący powłok swoisty dla płodu i noworodka, nieokreślony.

Diagnostyka różnicowa

Przejściowe zjawiska naczyniowe

• Fizjologia naczyniowa noworodka powoduje dwa rodzaje tymczasowych zmian w kolorze skóry:
  1. Skóra marmurkowata (cutis marmorata).
  2. Zespół Harlequina.
• Te tymczasowe zmiany naczyniowe są fizjologiczne u noworodków i nie są wysypką skórną w prawdziwym znaczeniu tego słowa.

 Skóra marmurkowata (cutis marmorata)

• Objawy
  • Występuje symetryczne marmurkowanie skóry, które rozciąga się na tułów i kończyny.
• Przyczyny
  • Jest to spowodowane reakcją naczyń krwionośnych na zimno, która zwykle normalizuje się po rozgrzaniu skóry.
• Progresja choroby
  • Tendencja do marmurkowatości skóry może utrzymywać się przez kilka tygodni lub miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet do wczesnego dzieciństwa.¹
• Diagnostyka różnicowa
  • Wrodzona teleangiektatyczna skóra marmurkowa (cutis marmorata telangiectatica congenita)
    • Rzadka wada rozwojowa naczyń włosowatych.
    • Utrzymujące się marmurkowate zabarwienie skóry, którego nie można odwrócić poprzez ogrzanie skóry.
    • Często wiąże się z atrofią lub owrzodzeniem skóry, asymetrią fizyczną, nieprawidłowościami neurologicznymi i jaskrą wrodzoną.³
• Leczenie
  • Terapia nie jest konieczna.

Zespół Harlequina

• Objawy
  • Szybko pojawiające się, jednostronne zaczerwienienie skóry, które występuje podczas leżenia na boku.
  • Występuje rumień po stronie, na której dziecko leży i bladość po stronie przeciwnej.
  • Zaczerwienienie utrzymuje się od 30 sekund do 20 minut.
  • Stan skóry jest odwracalny ze względu na zwiększoną aktywność mięśni u dziecka.
• Przyczyny
  • Zakłada się, że zespół Harlequina występuje z powodu niedojrzałości podwzgórza. Prowadzi to do rozregulowania napięcia naczyń obwodowych.
• Chorobowość
  • Problem dotyczy nawet 10% dzieci urodzonych w terminie.
• Progresja choroby
  • Częste występowanie między 2. a 5. dniem po urodzeniu. Może trwać do 3 tygodni.¹

Krostkowe zmiany skórne

Noworodkowy rumień toksyczny

• Objawy
  
  • Pojawiają się zaczerwienione plamy i grudki o wielkości 2–3 mm, które przekształcają się w pęcherze.
  • Pęcherze są otoczone czerwoną otoczką i przypominają ugryzienia pcheł.
  • Zmiany są szczególnie widoczne na twarzy, tułowiu i bliższych kończynach. Wnętrza dłoni i podeszwy stóp nie są zajęte.
  • Wysypka pojawia się zwykle w 2. lub 3. dniu życia. Jednak może być również widoczna natychmiast po urodzeniu.
• Przyczyny
  • Przyczyna nie jest znana. Nie udało się udowodnić związku z innymi chorobami.¹
• Chorobowość
  • Występuje u 40-70% noworodków, stanowiąc najczęstszą wysypkę z tworzeniem się pęcherzyków w tej grupie wiekowej.⁴
  • Najczęściej występuje u dzieci urodzonych o czasie z masą urodzeniową powyżej 2500 g.
• Badanie uzupełniające
  • Zazwyczaj rozpoznanie kliniczne. Dalsze badania rzadko są konieczne.
  • W razie potrzeby rozpoznanie można potwierdzić rozmazem cytologicznym.
• Progresja choroby
  • Wysypka zwykle znika po 5–7 dniach, ale może nawracać przez kilka tygodni.
• Diagnostyka różnicowa
  • Zakażenia patogenami, takimi jak wirus opryszczki zwykłej, wirus ospy wietrznej i półpaśca, Candida i gronkowce mogą również prowadzić do wysypki pęcherzykowo-krostkowej u noworodka.
  • Dzieci z nietypowymi wysypkami lub ogólnoustrojowymi objawami choroby powinny zostać przebadane pod kątem tych zakażeń.
• Leczenie
  • Leczenie nie jest konieczne.^1,5

Przemijająca melanoza krostkowa noworodków

• Objawy
  
  • Jest to pęcherzykowo-krostkowa wysypka skórna.
  • W przeciwieństwie do rumienia toksycznego noworodków, wokół krost brak jest czerwonej otoczki.
  • Uniesione krostki łatwo pękają i pozostawiają plamę pigmentową, która blednie po kilku tygodniach.
  • Choroba może dotyczyć wszystkich obszarów ciała, w tym dłoni i podeszew stóp.
  • Plamy pigmentowe w pęcherzykach są charakterystyczne dla tej wysypki i nie występują w innych wysypkach zakaźnych.
• Badanie uzupełniające
  • Zabarwienie zawartości krost wykazuje polimorficzne neutrofile i kilka eozynofili.
• Leczenie
  • Nie jest konieczne żadne specyficzne leczenie.^1,5

Potówki

• Objawy
  • Istnieje kilka rodzajó: najczęściej spotykanymi są potówka zwykła (miliaria cristallina) i potówka czerwona (miliaria rubra).
  • Potówka zwykła (miliaria cristallina)
    • Występują pęcherzyki o wielkości 1–2 mm bez rumienia. Zwykle zlokalizowane na głowie, szyi lub tułowiu.
    • Pęcherzyki pękają, łuszczą się i znikają po kilku godzinach lub dniach.
  • Potówka czerwona (miliaria rubra)
    
    • Pojawiają się małe, zaczerwienione grudki i pęcherzyki, często pod zakrytymi obszarami skóry.
• Przyczyny
  • Wysypka jest spowodowana częściowym zablokowaniem przewodów gruczołów potowych i prawdopodobnie wynika z niedojrzałości gruczołów potowych.
    • Miliara cristallina jest spowodowana niedrożnością powierzchownych gruczołów potowych.
    • Miliara rubra jest spowodowana głębszą niedrożnością.
• Chorobowość
  • Występuje nawet u 40% wszystkich niemowląt.
• Progresja choroby
  • Zwykle występuje w pierwszym miesiącu życia.
• Powikłania
  • zakażenia wtórne.
• Leczenie
  • unikanie nadmiernego pocenia się.^1,5

Akropustuloza noworodkowa (acropustulosis infantilis)

• Objawy
  • Są to swędzące, pęcherzykowo-krostkowe zmiany skórne, które występują głównie na dłoniach i podeszwach stóp. Mogą one jednak objąć również grzbiet dłoni i stopy.
  • Po zagojeniu się pęcherzy mogą wystąpić przebarwienia.
  • Zmiany mogą być obecne przy urodzeniu lub wystąpić w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia.
• Progresja choroby
  • Nawrót zmian w ciągu 2–4 tygodni.
  • Objawy ustępują 2 lata po wystąpieniu choroby.
• Diagnostyka różnicowa
  • świerzb.
• Leczenie
  • w razie potrzeby próba leczenia dapsonem
  • doustne leki przeciwhistaminowe łagodzące świąd.⁵

Eozynofilowe krostkowe zapalenie mieszków włosowych

• Objawy
  • Swędzące, okrągłe blaszki składające się ze zmian grudkowo-krostkowych.
  • Występuje głównie na skórze głowy, twarzy, tułowiu i kończynach.
• Progresja choroby
  • Początek zwykle w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia lub po urodzeniu.
  • Samoistne gojenie bez powstawania blizn. Podczas gojenia mogą być jednak widoczne przebarwienia.
  • Zmiany nawracają co około 2–8 tygodni.
  • samoograniczający się przebieg po 4–36 miesiącach.
• Diagnostyka
  • Może występować eozynofilia obwodowa i leukocytoza.
• Leczenie
  • leczenie objawowe lekami przeciwhistaminowymi lub miejscowymi steroidami.⁵

Trądzik niemowlęcy (acne neonatorum)

• Objawy
  • Zaskórniki zamknięte zwykle pojawiają się na czole, nosie i policzkach. Może to jednak dotyczyć także innych obszarów.
  • Ew. rozwój otwartych zaskórników, krost zapalnych i pęcherzyków.
• Przyczyny
  • Przyjmuje się, że wysypka jest spowodowana stymulacją gruczołów łojowych przez androgeny pochodzące od matki lub samego dziecka.
• Chorobowość
  • Występuje nawet u 20% wszystkich noworodków.
    

    Trądzik niemowlęcy
• Progresja choroby
  • Wysypka zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 4 miesięcy bez powstawania blizn.
• Diagnostyka różnicowa
  • W przypadku ciężkiego, uporczywego trądziku i objawów hiperandrogenizmu można podejrzewać hiperplazję kory nadnerczy, guzy wirylizujące lub endokrynopatię.
• Leczenie
  • Zazwyczaj leczenie nie jest konieczne.
  • Jeśli zmiany są bardzo rozległe i utrzymują się przez kilka miesięcy, można rozważyć leczenie 2,5-procentowym roztworem nadtlenku benzoilu.¹

Prosaki

• Objawy
  • Tworzą się białe lub żółte grudki o wielkości 1–2 mm.
  • Są one często zlokalizowane na czole, policzkach, nosie i brodzie, ale mogą również pojawiać się na górnej części tułowia, kończynach górnych i dolnych, narządach płciowych lub błonach śluzowych.
• Przyczyny
  • Prosaki są spowodowane zatrzymaniem keratyny w skórze właściwej.
• Chorobowość
  • Występują one u około 50% wszystkich noworodków.
• Progresja choroby
  • Prosaki zwykle znikają samoistnie w 1. miesiącu życia, ale mogą utrzymywać się do 2. lub 3. miesiąca.
• Leczenie
  • Leczenie nie jest konieczne.^1,6

Łojotokowe zapalenie skóry

• Synonim: ciemieniucha
  .

  Wyprysk łojotokowy
• Objawy
  • W przypadku łojotokowego zapalenia skóry występuje łuszczący się, zaczerwieniony lub żółtobrązowy wyprysk z łuszczeniem.
  • Zmiany skórne występują głównie na skórze głowy, ale mogą również pojawić się na twarzy, uszach i szyi. Ponadto łojotokowe zapalenie skóry często rozprzestrzenia się w okolicach wyprzeniowych, zwłaszcza w okolicy pieluszkowej.
    

    Pieluszkowe zapalenie skóry
  • Zaczerwienienie zwykle występuje w zgięciach ramion i w okolicach wyprzeniowych, podczas gdy łuszczenie jest najczęstsze na skórze głowy.
  • Zazwyczaj nie występuje świąd.
• Przyczyny
  • Występuje zwiększona produkcja gruczołów łojowych.
  • Dokładna przyczyna nie jest znana, ale prawdopodobnie pewną rolę odgrywają infekcje grzybicze (Malassezia furfur) i czynniki hormonalne.
• Chorobowość
  • częste występowanie nawet u 70% niemowląt w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia.
• Diagnostyka różnicowa
  • Wyprysk atopowy
    • Kliniczne różnicowanie z atopowym zapaleniem skóry może być trudne. Wiek wystąpienia objawów po 3. miesiącu życia i obecność świądu są uważane za oznaki atopowego zapalenia skóry.
  • Łuszczyca
• Progresja choroby
  • Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.
• Leczenie
  • Ponieważ wysypka zwykle ustępuje samoistnie, leczenie nie jest początkowo konieczne.
  • W razie potrzeby łuski można namoczyć i ostrożnie usunąć miękką szczoteczką.
  • Jeśli objawy nie ustępują, można zastosować szampon dziegciowy. Roztwory zawierające kwas salicylowy nie są zalecane ze względu na możliwe wchłanianie ogólnoustrojowe.
  • Jeśli szampon dziegciowy nie pomaga, można zastosować leki przeciwgrzybicze, np. w postaci maści lub szamponu lub łagodne maści sterydowe.^1,7-9

Znamiona

• Zobacz także artykuły Znamiona i inne zaburzenia barwnikowe i Znamiona u noworodków.

Wrodzone znamiona melanocytowe

• Objawy
  • Zmiany o zabarwieniu od brązowego do czarnego, w większości płaskie. Mogą jednak też występować znamiona uniesione.
• Przyczyny
  • Zakłada się, że podczas rozwoju embrionalnego dochodzi do upośledzonej migracji komórek prekursorowych melanocytów do grzebienia nerwowego.
• Chorobowość
  • Występuje u 0,2–2,1% noworodków.
• Powikłania
  • rozwój czerniaka
    • U 0,5–0,7% osób dotkniętych tą chorobą czerniak może rozwinąć się w średnim wieku 15,5 lat.
    • Oczekiwana wielkość znamienia w wieku dorosłym jest uważana za czynnik prognostyczny dla rozwoju czerniaka. Najwyższe ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego występuje przy rozmiarze powyżej 40 cm.
    • Ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego wzrasta również w przypadku obecności dużej liczby znamion satelitarnych.
• Leczenie
  • Małe znamiona wrodzone (<0,5 cm w dzieciństwie) powinny być obserwowane przez lekarza rodzinnego.
  • Znamiona wrodzone średniej wielkości (do 7 cm w dzieciństwie) powinny być monitorowane dermatologicznie.
  • Jeśli ich rozmiar wynosi >7 cm, zaleca się chirurgiczne usunięcie i obserwację.²

Wrodzona melanocytoza skórna

• Nazwa historyczna: „plama mongolska“.
• Objawy
  • Znamię o szarym/niebieskawym zabarwieniu. Zwykle występuje w okolicy dolnej części pleców lub kości krzyżowej. Może również wystąpić na kończynach, w pachwinie lub na klatce piersiowej.
    

    Wrodzona melanocytoza skórna
  • Plamy mogą występować pojedynczo lub w większej liczbie i mogą być okrągłe, owalne lub mieć nieregularny kształt.
• Przyczyny
  • Podczas rozwoju embrionalnego dochodzi do wadliwej migracji lub zmniejszonego rozpadu melanocytów w skórze właściwej.
• Chorobowość
  • jedna z najczęstszych wrodzonych zmian barwnikowych skóry
  • chorobowość zależna od pochodzenia etnicznego
    • 81–100% populacji azjatyckiej
    • ok. 96% populacji rasy czarnej
    • 46–70% populacji Ameryki Łacińskiej
    • <10% populacji rasy białej.
• Progresja choroby
  • Występuje natychmiast po urodzeniu lub wkrótce po nim.
  • Regresja zwykle w ciągu pierwszego roku życia. W rzadkich przypadkach zmiana może utrzymywać się do 6. roku życia.
• Diagnostyka różnicowa
  • znamię Oty: utrzymująca się hiperpigmentacja w okolicy twarzy
  • znamię Ito: utrzymująca się hiperpigmentacja w okolicy ramion i szyi
  • urazy.
• Leczenie
  • Terapia nie jest konieczna.
  • ew. usunięcie laserem ze względu na defekt kosmetyczny^2,10
• Szczegółowy opis znamion wrodzonych można znaleźć w artykule Znamiona u noworodków.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Medibas

• Wysypka skórna u noworodków.

Ilustracje

Wrodzona melanocytoza skórna (Źródło: Wikimedia https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mongolianspotphoto.jpg)

Trądzik noworodkowy (Źródło: Wikimedia https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Babyakne.jpg)

Pieluszkowe zapalenie skóry to rozległa wysypka o charakterze wypryskowym lub sączącym w okolicy pieluszkowej. Możliwe są szarawe pęcherzyki (Candida) na brzegach.

.

Miejsca predylekcyjne wyprysku łojotokowego u niemowląt to skóra głowy, okolice wyprzeniowe i okolica pieluszkowa.