Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa¹
• trójpłaszczyznowa deformacja kręgosłupa w postaci bocznego skrzywienia z komponentem rotacyjnym i kątem skrzywienia Cobba >10 stopni
• w okolicy klatki piersiowej, z powodu rotacji żeber z trzonami kręgów często można zaobserwować stopniowy rozwój garbu żebrowego widocznego podczas zgięcia tułowia (test Adamsa)
• Brak konsensusu
• na poziomie międzynarodowym nie ma zgody co do rozpoznania, badań przesiewowych i leczenia.²

Klasyfikacja

• Istnieje kilka klasyfikacji skolioz, w zależności od uwzględnianego czynnika, patrz poniżej: 
• Klasyfikacja zaawansowania skrzywienia - w Polsce tradycyjnie używana jest klasyfikacja Grucy oparta na pomiarze wielkości kątowej skrzywienia:
  • I stopień – do 30°
  • II stopień – od 30 do 60°
  • III stopień – od 60 do 90°
  • IV stopień – powyżej 90°
• Klasyfikacja w zależności od wieku dziecka (klasyfikacja Jamesa):
  • wczesnodziecięca (< 3 r.ż.),
  • dziecięcą (3-10 r.ż.)
  • młodzieńczą (> 10 r.ż. po rozpoczęciu okresu dojrzewania)
• Klasyfikacja ze względu na lokalizację:
  • skoliozy piersiowe
  • skoliozy piersiowo-lędźwiowe
  • skoliozy lędźwiowe
• Klasyfikacja uwzględniająca etiologię:
  • Skolioza czynnościowa
  • Skolioza strukturalna
    • Nerwowo-mięśniowa
      • przepuklina oponowo-rdzeniowa
      • rdzeniowy zanik mięśni
      • mózgowe porażenie dziecięce
    • Mięśniowa
      • artrogrypozy
      • dystrofie mięśniowe
        • typu Duchenna
        • obręczowo-kończynowa
        • twarzowo-łopatkowa
    • Wrodzona
      • zaburzenia formowania kręgów
      • zrosty żeber
  • Skolioza idiopatyczna

Skoliozy czynnościowe

• Brak wykrywalnych radiologicznie zmian strukturalnych lub zmian kształtu kręgosłupa w badaniu oglądaniem
• Proste skrzywienie kręgosłupa bez komponentu rotacji trzonów kręgów
• Stan w większości odwracalny
• Postaci
  • skolioza bólowa
  • statyczna skolioza postawy (np. przy pochyleniu miednicy)

Skoliozy strukturalne

• Utrwalona skolioza
• Postaci (patrz: klasyfikacja)
  • skolioza idiopatyczna (odsetek >80%)
    • skolioza wczesnodziecięca (od 0 do 3 lat)
    • skolioza dziecięca (od 4 do 10 lat)
    • skolioza młodzieńcza (>10 lat)
  • skolioza wtórna
    • skoliozy osteopatyczne/osteogenne/malformacyjne
    • skoliozy neuropatyczne
    • skoliozy miopatyczne
    • skoliozy jatrogenne (np. po radioterapii, operacji w zakresie klatki piersiowej)
    • skoliozy towrzyszące chorobom ogólnoustrojowym (kolagenozy, choroby rzadkie)

Częstość występowania

• Współczynnik chorobowości
  
  • chorobowość na całym świecie wynosi około 1%
  • wczesnodziecięca skolioza idiopatyczna (od 0 do 3 lat) odsetek <1%
  • dziecięca skolioza idiopatyczna (od 4 do 10 lat) odsetek 12–21%
  • młodzieńcza skolioza idiopatyczna (>10 lat, 1% wszystkich dotkniętych skoliozą nastolatków) odsetek ok. 90 %
• 0,3–0,5% wszystkich dzieci i nastolatków ma skoliozę strukturalną, ale tylko około 0,3% wymagają leczeni.^3-4
• Płeć
  • stosunek kobiet do mężczyzn wynosi 1:1 w przypadku małych krzywizn, 4:1 przy krzywiznach >20 stopni i 7:1 przy krzywiznach wymagających leczenia operacyjnego.
  • różne dane dotyczące częstości występowania skoliozy u niemowląt wahają się od równego stosunku płci, po 2–3 razy większą częstość występowania u chłopców.
  • skolioza dziecięca w wieku 3–7 lat występuje równie często u chłopców i dziewcząt, a w wieku 7–10 lat częściej u dziewcząt.
  • skolioza młodzieńcza dotyka głównie dziewczęta, zwłaszcza jeśli kąt Cobba wynosi >20 stopni.
• skolioza idiopatyczna ogólnie występuje około 7 razy częściej u dziewcząt niż u chłopców, ale z różną częstotliwością w zależności od stopnia ciężkości.^5-7
• Współczynnik chorobowości krzywizn⁸
• powyżej 30 stopni u 0,2%
• powyżej 40 stopni u 0,1%

Etiologia i patogeneza

• Skolioza idiopatyczna
• etiologia nieznana
• możliwy wpływ czynników genetycznych, braku równowagi mięśniowej, przyczyn neurologicznych, zmian w tkance łącznej, zmniejszonej gęstości kości, asymetrycznego wzrostu, zaburzeń metabolicznych, zaburzeń hormonalnych⁹
• jedynie czynniki genetyczne wydają się mieć praktyczne znaczenie w ocenie przebiegu choroby^2,10
• Skolioza osteopatyczna/osteogenna
• wrodzone lub nabyte deformacje kręgosłupa
• przy kręgach połowiczych, wadach odcinkowych, kręgach zespolonych, nieprawidłowościach żeber, ogólnoustrojowych chorobach szkieletu i in.
• Skoliozy neuropatyczne
• spowodowane zaburzeniami neurologicznymi wpływającymi na kości i mięśnie (np. nagminne porażenia, spastyczne porażenie mózgowe, jamistość rdzenia, ataksja Friedreicha)
• Skoliozy miopatyczne
• występowanie w postępującej dystrofii mięśniowej i wrodzonych zaburzeniach mięśni
• Skolioza jatrogenna (fibrotyczna)
• w przypadku zgrubień opłucnej, przykurczów blizn, ropniaków, następstw urazów lub następstw zabiegów chirurgicznych
• Skoliozy towarzyszące chorobom układowym
• występowanie przy nerwiakowłókniakowatości, wrodzonej łamliwości kości, zespole Marfana, achondroplazji i innych

Czynniki predysponujące

• Genetyczne
• czynniki genetyczne odgrywają rolę w etiologii skoliozy idiopatycznej.
• Płeć
• skolioza młodzieńcza znacznie częściej dotyka dziewczęta niż chłopców.
• Choroba podstawowa
• skoliozę mogą powodować choroby neurologiczne, mięśniowe, kostne, choroby tkanki łącznej lub układowe.

ICD-10

• I27 Inne zespoły sercowo - płucne
  • I27.1 Choroba serca w przebiegu kifoskoliozy
• M41 Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
  • M41.0 Idiopatyczna skolioza dziecięca
  • M41.1 Idiopatyczna skolioza młodzieńcza
  • M41.2 Inne postacie skoliozy idiopatycznej
  • M41.3 Skolioza wynikająca z budowy klatki piersiowej
  • M41.4 Skolioza nerwowo-mięśniowa
  • M41.5 Inne postacie skoliozy wtórnej
  • M41.8 Inne postacie skoliozy
  • M41.9 Skolioza, nieokreślona
• M96 Zaburzenia układu mięśniowo-kostnego niesklasyfikowane gdzie indziej
  • M96.5 Skolioza popromienna
• Q67 Wrodzone zniekształcenia mięśniowo-kostne w zakresie czaszki, twarzy, kręgosłupa i klatki piersiowej
  • Q67.5 Wrodzone zniekształcenie kręgosłupa
• Q76 Wrodzone wady rozwojowe kręgosłupa i klatki piersiowej
  • Q76.3 Wrodzone skrzywienie boczne kręgosłupa spowodowane wrodzoną wadą rozwojową kości

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Choroba jest zwykle rozpoznawana na podstawie wywiadu lekarskiego, badania przedmiotowego i badania rentgenowskiego kręgosłupa.
• Wczesne rozpoznanie skoliozy jest ważne, ponieważ można wtedy zaproponować leczenie zachowawcze zapobiegające pogłębianiu wady,  zmniejszające deformację, zanim nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa stanie się zbyt wyraźne.
• Wyzwania diagnostyczne
  • jak prawdopodobny jest postęp choroby?
  • najważniejszymi trzema czynnikami predykcyjnymi są:
    1. płeć
    2. pozostały potencjał wzrostu
    3. stopień krzywizny w momencie rozpoznania^3,5

Diagnostyka różnicowa

Choroby wrodzone

• Skolioza niestrukturalna
  • wrodzona anizomelia
  • wrodzona dysplazja stawów biodrowych/zwichnięcie
  • rotacja miednicy

Choroby nabyte

• Guz mózgu i guz rdzenia kręgowego
  • może prowadzić do pojawienia się skoliozy nerwowo-mięśniowej.
  • guzy rdzenia kręgowego mogą powodować miejscowy ból pleców.
• Schorzenia reumatologiczne/choroby tkanki łącznej
  • wpływ na stawy i tkanki miękkie kręgosłupa w kontekście choroby układowej
• Skolioza często występuje w nerwiakowłókniakowatości i zespole Marfana, zespole Ehlersa-Danlosa

Wywiad lekarski

• Dzieci ze skoliozą strukturalną zwykle nie zgłaszają przewlekłego bólu pleców
• Występuje często zwiększona męczliwość, zwłaszcza przy obciążeniach jednostronnych. Wynika to z różnej aktywności mięśni przykręgosłupowych po wklęsłej i wypukłej stronie skoliozy.
• Wiek
  • skolioza często pojawia się i/lub pogarsza w okresie intensywnego wzrostu.
  • czas pojawienia się pierwszej miesiączki: ważny wskaźnik pozostałego potencjału wzrostu u dziewcząt
• Wywiad psychospołeczny
  • ciężka skolioza może mieć poważne konsekwencje psychospołeczne, np. powodować wykluczenie, izolację społeczną, trudności w znalezieniu pracy.
• Choroby układowe w wywiadzie rodzinnym

Badanie przedmiotowe

• Pacjent do badania pozostaje w bieliźnie.
• Starsze dzieci
• są badane w pozycji stojącej, zawsze z uwzględnieniem badania w pozycji zgiętej do przodu.
• Małe dzieci
• Dzieci, które nie potrafią jeszcze chodzić, są badane w pozycji leżącej na brzuchu, leżącej na plecach i siedzącej.
• Pomiar wzrostu i masy ciała
• Ogólne badanie przedmiotowe ze zwróceniem uwagi na możliwe cechy chorób układowych lub zespołów wad rozwojowych.
• Ocena siły i napięcia mięśniowego, badanie neurologiczne
• Badanie oglądaniem
• pozycja głowy
• symetria ramion, talii i miednicy, wysokość ramion
• kontur tułowia, naturalne krzywizny kręgosłupa płaszczyźnie strzałkowej (kifoza, lordoza), tworzenie trójkątów talii
• pozycja miednicy
• różnica w długości kończyn dolnych
• oznaki wady cewy nerwowej (wgłębienia lędźwiowe, znamiona)
• widoczne wyniosłości kręgosłupa
• Test zgięciowy Adamsa
  • wzrokowy test przesiewowy w kierunku skoliozy wykonywany w gabinecie lekarza POZ, także jako obowiązkowy elemen badania bilansowego
  • sposób wykonania: pacjent znajduje się w pozycji stojącej, tyłem do badającego,  bokiem do ściany. Następnie wykonuje skłon tułowia w przód zachowując wyprost w stawach kolanowych. Badający obserwuje przebieg wyrostków kolczystych, występowanie garba żebrowego oraz wału lędźwiowego.
  • w przypadku skoliozy: tworzenie się garbu żebrowego lub wału lędźwiowego w pozycji zgiętej do przodu z wyprostowanymi kończynami dolnymi, obserwując przeboeg wyrostków kolczystych można zaobserwować rotację kręgów.
• czynnościowa skolioza koryguje się spontanicznie, gdy pacjent pochyla się do przodu lub gdy korygowana jest przyczyna (np. poprzez kompensację skośności miednicy)
• Badanie czynnościowe
• odległość palców od podłogi w trakcie skłonu tułowia
• możliwa korekta ręczna
• deficyt wyprostu kolana przy 90-stopniowym zgięciu biodra
• aktywne przechylenie boczne z przytrzymaniem miednicy w celu oceny stopnia już istniejącego unieruchomienia lub nadal zachowanego potencjału kompensacyjnego
• Opis skoliozy
  • pion od potylicy/wyrostka kolczystego 7. kręgu szyjnego do szpary pośladkowej
• zakres i układ krzywizny
• skoliozy dziecięce i młodzieńcze — najczęściej wypukłość klatki piersiowej w prawą stronę
• ocena mobilności i ewentualnie ocena wywołanego bólu

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• Diagnostyka radiologiczna: badanie rtg całego kręgosłupa w pozycji stojącej w 2 płaszczyznach

Diagnostyka specjalistyczna

• Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł.^2,10
• Standardowe okresowe badania rtg kręgosłupa w pozycji stojącej w 2 płaszczyznach
• Cel
• określenie nasilenia i rodzaju skrzywienia
• wykluczenie przyczyn wrodzonych (kręg połowiczy, zrośnięcie kręgów) lub nabytych (zakażenia, następstwa złamań)
• ocena potencjału wzrostu
• ocena progresji skoliozy w okresie wzrastania/po okresie wzrostu
• Zaawansowanie skrzywienia
  
  • kąt Mehty (kąt żebrowo-kręgowy wg Mehty) - jest wyznaczony przez przecięcie prostej  prostopadłej do dolnej płytki krańcowej kręgu szczytowego skoliozy piersiowej z prostą przeprowadzoną przez środek szyjki i głowy odpowiedniego żebra.
    
    • stosowany do określenia ryzyka progresji
    • progresja skrzywienia obserwowana u 85% z kątem Mehty >20 stopni
• kąt Cobba²- jego określenie wykreśleniu prostych wzdłuż górnej powierzchni górnego kręgu krańcowego skrzywienia i dolnej powierzchni dolnego kręgu krańcowego, a następnie narysowaniu prostych prostopadłych do tych linii. Proste te, przecinając się z boku wygięcia wskazują kąt wygięcia w stopniach.
• Potencjał wzrostu
  • test Rissera: test służący do ocenienia dojrzałości kostnej kręgosłupa, stopień skostnienia chrząstki wzrostowej kości biodrowej.
• ocena potencjału wzrostu zgodnie z metodami Tannera lub Rissera^2,10
• szczególnie szybki wzrost kręgosłupa w odcinku Th1-S1 następuje w pierwszych 5 latach życia — 2 cm/rok i w okresie dojrzewania — 1,8 cm/rok
• Uzupełniające przedoperacyjne obrazowanie trakcji i krzywizn
• ocena biernej możliwości korekcji

Dalsza diagnostyka

• RM kręgosłupa, kanału kręgowego i OUN
  • w postępujących skoliozach z kątem Cobba wynoszącym >20 stopni, w celu wykluczenia patologii wewnątrzrdzeniowych, takich jak wada rozwojowa Arnolda-Chiariego, zakotwiczenie rdzenia jamistość rdzenia, czy rozdwojenie rdzenia.
• TK płuc/ocena czynności płuc
  • deformacja klatki piersiowej może skutkować istotnym ograniczeniem rozwoju i czynności płuc
  • około 34% ryzyko rozwoju umiarkowanej lub ciężkiej restrykcyjnej choroby płuc u osób z postępującą skoliozą w wieku <10 lat
• Diagnostyka kardiologiczna
  • w przypadku skrzywienia wynoszącego >70 stopni, bardzo prawdopodobne współistnienie zaburzeń krążeniowo-oddechowych wtórnych do deformacji klatki piersiowej

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Jeśli istnieje kliniczne podejrzenie strukturalnej choroby ortopedycznej, należy skierować dziecko na celowane badanie rentgenowskie.
• Jeśli podejrzenie zostanie potwierdzone przez zdjęcie rentgenowskie, dziecko jest kierowane do specjalisty ortopedii dziecięcej lub w przypadkach tego wymagających do innych specjalistów (neurologii dziecięcej, pracowni fizjoterapii) w celu oceny możliwości terapeutycznych oraz zaplanowania monitorowania i kontroli przez cały okres wzrastania.

Leczenie

Cele leczenia

• Zatrzymanie lub opóźnienie progresji skrzywienia
• Zapobieganie powikłaniom wtórnym i ich leczenie
• Łagodzenie bólu
• Korekta istniejącej deformacji
• Zachowanie funkcji czynnościowej

Ogólne informacje o leczeniu

• Multidyscyplinarna opieka nad pacjentem w ramach wizyt w poradni ortopedycznej,  neurologicznej, rehabilitacyjnej, okresowej fizjoterapii ambulatoryjnej, w razie potrzeby również wsparcie psychologiczne.
• Wskazania do konkretnych metod leczenia zależą od wielu czynników
• etiologii skrzywienia
• wieku pacjenta
• potencjału wzrostu/wieku pojawienia się pierwszej miesiączki
• stopnia skoliozy
• ryzyka progresji skoliozy
• wywiadu środowiskowego
• Negatywne czynniki ryzyka progresji
  • krzywizna w kształcie litery S, kąt Cobba >30 stopni
  • wczesne wystąpienie
  • wystąpienie przed okresem dojrzewania płciowego lub w trakcie
• młodszy wiek
• pierwsza miesiączka
• potencjał wzrostu
• Informacje ogólne o leczeniu: upraszczając, można przyjąć zalecane metody leczenia w zależności od następujących wartości kąta skrzywienia: 
  • skoliozy I stopnia (10° - 24°) - fizjoterapia
  • skoliozy II stopnia (25° - 40°) - gorsety i fizjoterapia
  • skoliozy III stopnia (>50°) - leczenie operacyjne

Zalecenia ogólne dla pacjentów

• Dziecko powinno uczestniczyć w zajęciach wychowania fizycznego wraz z rówieśnikami.
• Nie powinno nosić ciężkich plecaków.
• Nie można wpływać na spontaniczny postęp skoliozy idiopatycznej za pomocą wyłącznie treningu fizycznego.

Leczenie zachowawcze

Gorset

• Informacje ogólne
• stosowanie ortez tułowia lub indywidualnie dopasowywanych gorsetów
• niekiedy wstępne założenie gipsu (leczenie korekcyjne za pomocą opatrunków gipsowych) w przypadku skoliozy wczesnodziecięcej, ponieważ gorsety nie powinny być stosowane w pierwszym roku życia
• stosowanie zawsze w połączeniu z fizjoterapią
• celem jest zmniejszenie początkowego kąta krzywizny o 50%.
• Wskazania
• w przypadkach dzieci u których ryzyko progresji przekracza 50%, należy zastosować intensywną fizjoterapię stacjonarną połączoną z gorsetem ortopedycznym na część lub całą dobę
• w przypadkach młodzieży po zakończonym okresie wzrostu, z II stopniem skoliozy (25-45º) należy dodatkowo zastosować gorset
• Typy gorsetu
  • trójwymiarowe ortezy tułowia (gorset aktywny)
  • bierna prostująca orteza otaczająca (gorset bierny)
• podstawową zasadą jest prostowanie kręgosłupa za pomocą sił otaczających.
• stabilna część miedniczna ortezy jest połączona z częścią tułowia, a w ortezę wbudowane są wkładki korekcyjne.
• brak ustandaryzowanego zastosowania niektórych rodzajów gorsetów
• istnieje wiele rodzajów gorsetów, np. Cheneau, Milwaukee, Boston, SpineCo 
• Czas noszenia
• zaleca się noszenie gorsetu przez 23 godziny na dobę.
• Badania kontrolne
• regularne, okresowe dopasowywanie gorsetu
• kontrole w ramach badań przedmiotowych i radiologicznych w odstępach 4–6 miesięcy
• Czas trwania leczenia
• w przypadku skoliozy wczesnodziecięcej, próba odstawienia po 1 roku
• leczenie kontynuuje się przez 2 lata u dziewcząt po pierwszej miesiączce, a następnie stopniowo odstawia, zwykle nadal zalecając noszenie gorsetu na noc przez okres 3–6 miesięcy.
• Mechanizm działania
  • efekt jest najbardziej widoczny w zakresie wartości kąta Cobba i bocznym przemieszczeniu kręgu wierzchołkowego.
  • pomimo leczenia gorsetem, u 1 na 5 pacjentów rozwija się postępująca skolioza.
• skuteczność metody jest dobrze udokumentowana w wielu badaniach, ale zależy ona od przede wszystkim od przestrzegania zaleceń przez pacjenta (czasu noszenia).^9,11

Inne środki zachowawcze

• Fizjoterapia jest ważnym elementem leczenia, ale nie ma wystarczających dostępnych danych na temat jej skuteczności.
  • optymalizacja postawy
  • wsparcie działania gorsetu
  • poprawa czynności oddechowej
  • wzmocnienie mięśni
  • zapobieganie/leczenie przykurczów
  • nauka funkcjonowania w życiu codziennym z ortezą
  • element opieki pooperacyjnej
• Seria opatrunków gipsowych
  
  • obecnie rzadko stosowana
  • może być stosowana w przypadku wczesnodziecięcej skoliozy idiopatycznej do 5. roku życia, następnie zwykle zmiana na gorset
  • w razie potrzeby dodatkowe zaopatrzenie w ortopedyczne pomoce techniczne, takie jak pomoce do siedzenia i pozycjonowania
• Skuteczności elektrostymulacji nie potwierdzono w wystarczającym stopniu.

Leczenie chirurgiczne

• Informacje ogólne
• techniki chirurgiczne leczenie skolioz są stale rozwijane, aby poprawić w szczególności mobilność i funkcjonalność, a także umożliwić prawidłowy wzrost pacjentowi.
• zabieg operacyjny korekcji skoliozy to poważna procedura ortopedyczna, w trakcie zabiegu standardowo zalecane jest zastosowanie neuro-monitoringu w celu zwiększenia bezpieczeństwa zabiegu
• Wskazania
  • wskazanie do operacji nie zależy wyłącznie od kąta Cobba, ale także od ryzyka progresji i rozwoju deformacji klatki piersiowej.
• ogólny konsensus w sprawie wskazań chirurgicznych dla leczenia operacyjnego: kąt Cobba >40–50 stopni i postępująca skolioza, postępujące skoliozy nerwowo-mięśniowe w przypadku wcześniejszego wyczerpania metod zachowawczych lub przeciwwskazań do ich kontynuowania
• decyzja o leczeniu operacyjnym wymaga jednak zawsze indywidualnego podejścia
• Metoda
  • techniki fuzji grzbietowej, brzusznej lub grzbietowo-brzusznej
• usztywnienie i stabilizacja kręgosłupa poprzez zespolenie odcinków ruchowych (określane jako spondylodeza, blokada trzonów kręgów, usztywnienie)
• Badania kontrolne
• zależnie od zaleceń lekarza prowadzącego, zwykle kontrole przedmiotowe co 6 miesięcy i kontrole radiologiczne co 9–12 miesięcy w przypadku ryzyka progresji i w wieku wzrostu
• Mechanizm działania
  • długoterminowe obserwacje dotyczące operacji bez fuzji z zastosowaniem prętów nie są jeszcze dostępne.
• porównywalne, potwierdzone dane z badań obejmujących większe kohorty nie są dostępne w przypadku skoliozy wczesnodziecięcej, więc nie można wyciągnąć ogólnych wniosków na temat leczenia i wyników^11-12

Rehabilitacja

Cel

• Eliminacja lub zmniejszenie istniejących ograniczeń i przywrócenie sprawności, wydolności
• Zapobieganie wtórnym deformacjom i poprawa długoterminowego rokowania
• Integracja lub reintegracja w pracy, w szkole, w procesie kształcenia, w funkcjach rodziny i społeczeństwa
• Poprawa jakości życia poprzez odpowiednie radzenie sobie z chorobą i istniejącymi ograniczeniami czynnościowymi

Działania

• Fizjoterapia w sensie swoistego dla deformacji treningu pleców (codzienny program ćwiczeń w domu)
• Szkolenie pacjentów i opiekunów w zakresie radzenia sobie z chorobą przewlekłą oraz wsparcie chorego dziecka również w codziennym programie ćwiczeń w domu, w tym promowanie przestrzegania zaleceń
• Proponuje się łączenie metod oddziałujących na układ nerwowy oraz układ statyczno-dynamiczny kręgosłupa. Istotnym elementem leczenia jest edukacja i psychoterapia.
• Wskazane dołączenie fizjoterapii do innych metod leczenia - gorsetowania, pooperacyjnie

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• W zależności od przyczyny i nasilenia skoliozy, istnieje duża rozbieżność między spontanicznie ustępującymi skoliozami a szybko postępującymi ciężkimi postaciami, które wymagają złożonych interwencji chirurgicznych.
• Tempo progresji zmniejsza się wraz z zatrzymaniem wzrostu.
• Ryzyko progresji u osoby dorosłych³
• skrzywienia poniżej 30 stopni nie postępują u dojrzałych pacjentów.
• krzywizny między 30 a 50 stopni zwiększają się średnio o 10–15 stopni w ciągu całego życia.
• krzywizny piersiowe w zakresie od 50 do 75 stopni zwiększają się średnio o około 1 stopień rocznie.
• krzywizny lędźwiowe w zakresie od 50 do 75 stopni zwiększają się średnio o około 0,5 stopnia rocznie.

Powikłania

• W przypadku niższych stopni zaawansowania skoliozy, często nie powoduje istotnych powikłań medycznych, ale może prowadzić do widocznych deformacji i problemów psychospołecznych.^1,4
• Głównymi powikłaniami są: ograniczenie czynności oddechowej, ograniczenie lub trudności w swobodnym poruszaniu się (siedzeniu, staniu i chodzeniu), a także zaburzenia wzrostu
• mogą wystąpić jako bezpośrednia konsekwencja choroby, ale także wtórnie po operacjach z fuzjami długich odcinków kręgosłupa.
• Wczesna skolioza z deformacją klatki piersiowej lub wczesna operacja z fuzją kręgów prowadzi do ograniczenia strukturalnego i ilościowego dojrzewania płuc, zmniejszenia pojemności życiowej, a w następstwie do zwiększonego ryzyka restrykcyjnej choroby płuc.

Rokowanie

• Informacje ogólne
• rokowanie zależy głównie od wczesnego lub późnego początku niż od postaci skoliozy (idiopatyczna a wtórna).
• skolioza o wczesnym początku często szybko postępuje i nieleczona wiąże się z istotnymi powikłaniami sercowo-płucnymi.
• fuzje chirurgiczne długich odcinków obejmujące kręgosłup lędźwiowy wiążą się ze zwiększonym ryzykiem bólu grzbietu w przyszłości i zwyrodnień krążków międzykręgowych.
• poziom i wynik korekcji skolioz wyższego stopnia ma wpływ na czynności takie jak oddychanie, kształt klatki piersiowej, chód, wydolność, zaburzenia układu krążenia. 
• Skolioza wczesnodziecięca
  • wysoki wskaźnik remisji (spontaniczna remisja nawet do 80%) może wynikać z błędnej klasyfikacji asymetrii u niemowląt jako skoliozy.
• nieleczona postać postępująca ma bardzo złe rokowanie ze względu na wysoką zachorowalność (zaburzenia układu sercowo-płucnego) i śmiertelność. Wymaga wczesnego, agresywnego leczenia.
• leczenie zachowawcze rzadko kończy się sukcesem.
• w postaci łagodnej: skolioza jest elastyczna, harmonijna i ma kształt litery C.
• w postaci szybko postępującej: skolioza krótkoodcinkowa, strukturalna i postępująca.
• kąt Mehta wynoszący >20 stopni wiąże się z wysokim ryzykiem progresji.
• Skolioza dziecięca
• progresja w 70% przypadków, około 50% przypadków musi być leczonych chirurgicznie
• Skolioza młodzieńcza
• tendencja do postępu skoliozy podczas wzrostu, ale leczenie niezbędne tylko u 10% dotkniętych nią nastolatków.³
• niskie ryzyko progresji przy kącie Cobba wynoszącym 10–20 stopni, wyższe ryzyko progresji przed początkiem dojrzewania płciowego

Dalsze postępowanie

• Dalsze postępowanie i częstość kontroli zgodnie z zaleceniami specjalisty prowadzącego leczenie, w zależności od ryzyka progresji i potencjału wzrostu
• Zobacz tabelę Skolioza — zalecenia amerykańskie.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Medibas

• Skolioza
• Leczenie skoliozy

Źródła