Definicja: Deformacja strukturalna kręgosłupa w 3 płaszczyznach, z bocznym skrzywieniem i komponentem rotacyjnym. Skoliozę rozpoznajemy w przypadku, kiedy kąt skrzywienia mierzony metodą Cobba przekracza 10°. Typy skoliozy można podzielić na skoliozę czynnościową i strukturalną, a także idiopatyczną i wtórną.
Częstość występowania: Chorobowość na całym świecie wynosi około 1% w przypadku skoliozy idiopatycznej i około 0,3–0,5% w przypadku skoliozy strukturalnej. W populacji dziecięcej częstość wynosi około 2-3%. Częstość występowania jest inna dla różnych podtypów w zależności od płci i grupy wiekowej.
Objawy: Często bezobjawowa we wczesnych stadiach, często przypadkowo wykrywana podczas badań profilaktycznych, w przypadku pogłębiania się wady można zaobserwować rozwój garbu żebrowego, wału lędźwiowego lub nawet deformacji klatki piersiowej.
Badanie fizykalne: Tworzenie się garbu żebrowego lub wału lędźwiowego w teście zgięciowym Adamsa, radiologiczne oznaki deformacji kręgosłupa, ewentualnie inne objawy zależnie od choroby podstawowej.
Diagnostyka: Badanie przedmiotowe i radiologiczne z określeniem wartości kąta skrzywienia.
Leczenie: W zależności od wieku, zaawansowania wady, ryzyka progresji skrzywienia i objawów - zachowawcze (fizjoterapia lub leczenie z użyciem gorsetu) lub chirurgiczne.
trójpłaszczyznowa deformacja kręgosłupa w postaci bocznego skrzywienia z komponentem rotacyjnym i kątem skrzywienia Cobba >10 stopni
w okolicy klatki piersiowej, z powodu rotacji żeber z trzonami kręgów często można zaobserwować stopniowy rozwój garbu żebrowego widocznego podczas zgięcia tułowia (test Adamsa)
Brak konsensusu
na poziomie międzynarodowym nie ma zgody co do rozpoznania, badań przesiewowych i leczenia.2.
Klasyfikacja
Istnieje kilka klasyfikacji skolioz, w zależności od uwzględnianego czynnika, patrz poniżej:
Klasyfikacja zaawansowania skrzywienia - w Polsce tradycyjnie używana jest klasyfikacja Grucy oparta na pomiarze wielkości kątowej skrzywienia:
I stopień – do 30°
II stopień – od 30 do 60°
III stopień – od 60 do 90°
IV stopień – powyżej 90°
Klasyfikacja w zależności od wieku dziecka (klasyfikacja Jamesa):
wczesnodziecięca (< 3 r.ż.),
dziecięcą (3-10 r.ż.)
młodzieńczą (> 10 r.ż. po rozpoczęciu okresu dojrzewania)
Klasyfikacja ze względu na lokalizację:
skoliozy piersiowe
skoliozy piersiowo-lędźwiowe
skoliozy lędźwiowe
Klasyfikacja uwzględniająca etiologię:
Skolioza czynnościowa
Skolioza strukturalna
Nerwowo-mięśniowa
przepuklina oponowo-rdzeniowa
rdzeniowy zanik mięśni
mózgowe porażenie dziecięce
Mięśniowa
artrogrypozy
dystrofie mięśniowe
typu Duchenna
obręczowo-kończynowa
twarzowo-łopatkowa
Wrodzona
zaburzenia formowania kręgów
zrosty żeber
Skolioza idiopatyczna
Skoliozy czynnościowe
Brak wykrywalnych radiologicznie zmian strukturalnych lub zmian kształtu kręgosłupa w badaniu oglądaniem
Proste skrzywienie kręgosłupa bez komponentu rotacji trzonów kręgów
Stan w większości odwracalny
Postaci
skolioza bólowa
statyczna skolioza postawy (np. przy pochyleniu miednicy)
skoliozy jatrogenne (np. po radioterapii, operacji w zakresie klatki piersiowej)
skoliozy towrzyszące chorobom ogólnoustrojowym (kolagenozy, choroby rzadkie)
Częstość występowania
Współczynnik chorobowości
chorobowość na całym świecie wynosi około 1%
wczesnodziecięca skolioza idiopatyczna (od 0 do 3 lat) odsetek <1%
dziecięca skolioza idiopatyczna (od 4 do 10 lat) odsetek 12–21%
młodzieńcza skolioza idiopatyczna (>10 lat, 1% wszystkich dotkniętych skoliozą nastolatków) odsetek ok. 90 %
0,3–0,5% wszystkich dzieci i nastolatków ma skoliozę strukturalną, ale tylko około 0,3% wymagają leczenialeczeni.73-84.
Płeć
stosunek kobiet do mężczyzn wynosi 1:1 w przypadku małych krzywizn, 4:1 przy krzywiznach >20 stopni i 7:1 przy krzywiznach wymagających leczenia operacyjnego.
różne dane dotyczące częstości występowania skoliozy u niemowląt wahają się od równego stosunku płci, po 2–3 razy większą częstość występowania u chłopców.
skolioza dziecięca w wieku 3–7 lat występuje równie często u chłopców i dziewcząt, a w wieku 7–10 lat częściej u dziewcząt.
skolioza młodzieńcza dotyka głównie dziewczęta, zwłaszcza jeśli kąt Cobba wynosi >20 stopni.
skolioza idiopatyczna ogólnie występuje około 7 razy częściej u dziewcząt niż u chłopców, ale z różną częstotliwością w zależności od stopnia ciężkości.95-7.
możliwy wpływ czynników genetycznych, braku równowagi mięśniowej, przyczyn neurologicznych, zmian w tkance łącznej, zmniejszonej gęstości kości, asymetrycznego wzrostu, zaburzeń metabolicznych, zaburzeń hormonalnych109
jedynie czynniki genetyczne wydają się mieć praktyczne znaczenie w ocenie przebiegu choroby2-3,10
Skolioza osteopatyczna/osteogenna
wrodzone lub nabyte deformacje kręgosłupa
przy kręgach połowiczych, wadach odcinkowych, kręgach zespolonych, nieprawidłowościach żeber, ogólnoustrojowych chorobach szkieletu i in.
Skoliozy neuropatyczne
spowodowane zaburzeniami neurologicznymi wpływającymi na kości i mięśnie (np. nagminne porażenia, spastyczne porażenie mózgowe, jamistość rdzenia, ataksja Friedreicha)
Skoliozy miopatyczne
występowanie w postępującej dystrofii mięśniowej i wrodzonych zaburzeniach mięśni
Skolioza jatrogenna (fibrotyczna)
w przypadku zgrubień opłucnej, przykurczów blizn, ropniaków, następstw urazów lub następstw zabiegów chirurgicznych
czynniki genetyczne odgrywają rolę w etiologii skoliozy idiopatycznej.
Płeć
skolioza młodzieńcza znacznie częściej dotyka dziewczęta niż chłopców.
Choroba podstawowa
skoliozę mogą powodować choroby neurologiczne, mięśniowe, kostne, choroby tkanki łącznej lub układowe.
ICD-10
I27 Inne zespoły sercowo - płucne
I27.1 Choroba serca w przebiegu kifoskoliozy
M41 Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
M41.0 Idiopatyczna skolioza dziecięca
M41.1 Idiopatyczna skolioza młodzieńcza
M41.2 Inne postacie skoliozy idiopatycznej
M41.3 Skolioza wynikająca z budowy klatki piersiowej
M41.4 Skolioza nerwowo-mięśniowa
M41.5 Inne postacie skoliozy wtórnej
M41.8 Inne postacie skoliozy
M41.9 Skolioza, nieokreślona
M96 Zaburzenia układu mięśniowo-kostnego niesklasyfikowane gdzie indziej
M96.5 Skolioza popromienna
Q67 Wrodzone zniekształcenia mięśniowo-kostne w zakresie czaszki, twarzy, kręgosłupa i klatki piersiowej
Q67.5 Wrodzone zniekształcenie kręgosłupa
Q76 Wrodzone wady rozwojowe kręgosłupa i klatki piersiowej
Q76.3 Wrodzone skrzywienie boczne kręgosłupa spowodowane wrodzoną wadą rozwojową kości
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Choroba jest zwykle rozpoznawana na podstawie wywiadu lekarskiego, badania przedmiotowego i badania rentgenowskiego kręgosłupa.
Wczesne rozpoznanie skoliozy jest ważne, ponieważ można wtedy zaproponować leczenie zachowawcze zapobiegające pogłębianiu wady, zmniejszające deformację, zanim nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa stanie się zbyt wyraźne.
Wyzwania diagnostyczne
jak prawdopodobny jest postęp choroby?
najważniejszymi trzema czynnikami predykcyjnymi są:
Dzieci ze skoliozą strukturalną zwykle nie zgłaszają przewlekłego bólu pleców
Występuje często zwiększona męczliwość, zwłaszcza przy obciążeniach jednostronnych. Wynika to z różnej aktywności mięśni przykręgosłupowych po wklęsłej i wypukłej stronie skoliozy.
Wiek
skolioza często pojawia się i/lub pogarsza w okresie intensywnego wzrostu.
czas pojawienia się pierwszej miesiączki: ważny wskaźnik pozostałego potencjału wzrostu u dziewcząt
Wywiad psychospołeczny
ciężka skolioza może mieć poważne konsekwencje psychospołeczne, np. powodować wykluczenie, izolację społeczną, trudności w znalezieniu pracy.
Choroby układowe w wywiadzie rodzinnym
Badanie przedmiotowe
Pacjent do badania pozostaje w bieliźnie.
Starsze dzieci
są badane w pozycji stojącej, zawsze z uwzględnieniem badania w pozycji zgiętej do przodu.
Małe dzieci
Dzieci, które nie potrafią jeszcze chodzić, są badane w pozycji leżącej na brzuchu, leżącej na plecach i siedzącej.
Pomiar wzrostu i masy ciała
Ogólne badanie przedmiotowe ze zwróceniem uwagi na możliwe cechy chorób układowych lub zespołów wad rozwojowych.
Ocena siły i napięcia mięśniowego, badanie neurologiczne
Badanie oglądaniem
pozycja głowy
symetria ramion, talii i miednicy, wysokość ramion
wzrokowy test przesiewowy w kierunku skoliozy wykonywany w gabinecie lekarza POZ, także jako obowiązkowy elemen badania bilansowego
sposób wykonania: pacjent znajduje się w pozycji stojącej, tyłem do badającego, bokiem do ściany. Następnie wykonuje skłon tułowia w przód zachowując wyprost w stawach kolanowych. Badający obserwuje przebieg wyrostków kolczystych, występowanie garba żebrowego oraz wału lędźwiowego.
w przypadku skoliozy: tworzenie się garbu żebrowego lub wału lędźwiowego w pozycji zgiętej do przodu z wyprostowanymi kończynami dolnymi, obserwując przeboeg wyrostków kolczystych można zaobserwować rotację kręgów.
czynnościowa skolioza koryguje się spontanicznie, gdy pacjent pochyla się do przodu lub gdy korygowana jest przyczyna (np. poprzez kompensację skośności miednicy)
Badanie czynnościowe
odległość palców od podłogi w trakcie skłonu tułowia
możliwa korekta ręczna
deficyt wyprostu kolana przy 90-stopniowym zgięciu biodra
aktywne przechylenie boczne z przytrzymaniem miednicy w celu oceny stopnia już istniejącego unieruchomienia lub nadal zachowanego potencjału kompensacyjnego
Opis skoliozy
pion od potylicy/wyrostka kolczystego 7. kręgu szyjnego do szpary pośladkowej
zakres i układ krzywizny
skoliozy dziecięce i młodzieńcze — najczęściej wypukłość klatki piersiowej w prawą stronę
ocena mobilności i ewentualnie ocena wywołanego bólu
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
Diagnostyka radiologiczna: badanie rtg całego kręgosłupa w pozycji stojącej w 2 płaszczyznach
Diagnostyka specjalistyczna
Sekcję opracowano na podstawie tych źródeł.2-3,10.
Standardowe okresowe badania rtg kręgosłupa w pozycji stojącej w 2 płaszczyznach
Cel
określenie nasilenia i rodzaju skrzywienia
wykluczenie przyczyn wrodzonych (kręg połowiczy, zrośnięcie kręgów) lub nabytych (zakażenia, następstwa złamań)
ocena potencjału wzrostu
ocena progresji skoliozy w okresie wzrastania/po okresie wzrostu
Zaawansowanie skrzywienia
kąt Mehty (kąt żebrowo-kręgowy wg Mehty) - jest wyznaczony przez przecięcie prostej prostopadłej do dolnej płytki krańcowej kręgu szczytowego skoliozy piersiowej z prostą przeprowadzoną przez środek szyjki i głowy odpowiedniego żebra.
stosowany do określenia ryzyka progresji
progresja skrzywienia obserwowana u 85% z kątem Mehty >20 stopni
kąt Cobba2- jego określenie wykreśleniu prostych wzdłuż górnej powierzchni górnego kręgu krańcowego skrzywienia i dolnej powierzchni dolnego kręgu krańcowego, a następnie narysowaniu prostych prostopadłych do tych linii. Proste te, przecinając się z boku wygięcia wskazują kąt wygięcia w stopniach.
Potencjał wzrostu
test Rissera: test służący do ocenienia dojrzałości kostnej kręgosłupa, stopień skostnienia chrząstki wzrostowej kości biodrowej.
ocena potencjału wzrostu zgodnie z metodami Tannera lub Rissera2-3,10
szczególnie szybki wzrost kręgosłupa w odcinku Th1-S1 następuje w pierwszych 5 latach życia — 2 cm/rok i w okresie dojrzewania — 1,8 cm/rok
Uzupełniające przedoperacyjne obrazowanie trakcji i krzywizn
ocena biernej możliwości korekcji
Dalsza diagnostyka
RM kręgosłupa, kanału kręgowego i OUN
w postępujących skoliozach z kątem Cobba wynoszącym >20 stopni, w celu wykluczenia patologii wewnątrzrdzeniowych, takich jak wada rozwojowa Arnolda-Chiariego, zakotwiczenie rdzenia jamistość rdzenia, czy rozdwojenie rdzenia.
TK płuc/ocena czynności płuc
deformacja klatki piersiowej może skutkować istotnym ograniczeniem rozwoju i czynności płuc
około 34% ryzyko rozwoju umiarkowanej lub ciężkiej restrykcyjnej choroby płuc u osób z postępującą skoliozą w wieku <10 lat
Diagnostyka kardiologiczna
w przypadku skrzywienia wynoszącego >70 stopni, bardzo prawdopodobne współistnienie zaburzeń krążeniowo-oddechowych wtórnych do deformacji klatki piersiowej
Wskazania do skierowania do specjalisty
Jeśli istnieje kliniczne podejrzenie strukturalnej choroby ortopedycznej, należy skierować dziecko na celowane badanie rentgenowskie.
Jeśli podejrzenie zostanie potwierdzone przez zdjęcie rentgenowskie, dziecko jest kierowane do specjalisty ortopedii dziecięcej lub w przypadkach tego wymagających do innych specjalistów (neurologii dziecięcej, pracowni fizjoterapii) w celu oceny możliwości terapeutycznych oraz zaplanowania monitorowania i kontroli przez cały okres wzrastania.
Leczenie
Cele leczenia
Zatrzymanie lub opóźnienie progresji skrzywienia
Zapobieganie powikłaniom wtórnym i ich leczenie
Łagodzenie bólu
Korekta istniejącej deformacji
Zachowanie funkcji czynnościowej
Ogólne informacje o leczeniu
Multidyscyplinarna opieka nad pacjentem w ramach wizyt w poradni ortopedycznej, neurologicznej, rehabilitacyjnej, okresowej fizjoterapii ambulatoryjnej, w razie potrzeby również wsparcie psychologiczne.
Wskazania do konkretnych metod leczenia zależą od wielu czynników
etiologii skrzywienia
wieku pacjenta
potencjału wzrostu/wieku pojawienia się pierwszej miesiączki
stopnia skoliozy
ryzyka progresji skoliozy
wywiadu środowiskowego
Negatywne czynniki ryzyka progresji
krzywizna w kształcie litery S, kąt Cobba >30 stopni
wczesne wystąpienie
wystąpienie przed okresem dojrzewania płciowego lub w trakcie
młodszy wiek
pierwsza miesiączka
potencjał wzrostu
Informacje ogólne o leczeniu: upraszczając, można przyjąć zalecane metody leczenia w zależności od następujących wartości kąta skrzywienia:
skoliozy I stopnia (10° - 24°) - fizjoterapia
skoliozy II stopnia (25° - 40°) - gorsety i fizjoterapia
skoliozy III stopnia (>50°) - leczenie operacyjne
Zalecenia ogólne dla pacjentów
Dziecko powinno uczestniczyć w zajęciach wychowania fizycznego wraz z rówieśnikami.
Nie powinno nosić ciężkich plecaków.
Nie można wpływać na spontaniczny postęp skoliozy idiopatycznej za pomocą wyłącznie treningu fizycznego.
Leczenie zachowawcze
Gorset
Informacje ogólne
stosowanie ortez tułowia lub indywidualnie dopasowywanych gorsetów
niekiedy wstępne założenie gipsu (leczenie korekcyjne za pomocą opatrunków gipsowych) w przypadku skoliozy wczesnodziecięcej, ponieważ gorsety nie powinny być stosowane w pierwszym roku życia
stosowanie zawsze w połączeniu z fizjoterapią
celem jest zmniejszenie początkowego kąta krzywizny o 50%.
Wskazania
w przypadkach dzieci u których ryzyko progresji przekracza 50%, należy zastosować intensywną fizjoterapię stacjonarną połączoną z gorsetem ortopedycznym na część lub całą dobę
w przypadkach młodzieży po zakończonym okresie wzrostu, z II stopniem skoliozy (25-45º) należy dodatkowo zastosować gorset
podstawową zasadą jest prostowanie kręgosłupa za pomocą sił otaczających.
stabilna część miedniczna ortezy jest połączona z częścią tułowia, a w ortezę wbudowane są wkładki korekcyjne.
brak ustandaryzowanego zastosowania niektórych rodzajów gorsetów
istnieje wiele rodzajów gorsetów, np. Cheneau, Milwaukee, Boston, SpineCo
Czas noszenia
zaleca się noszenie gorsetu przez 23 godziny na dobę.
Badania kontrolne
regularne, okresowe dopasowywanie gorsetu
kontrole w ramach badań przedmiotowych i radiologicznych w odstępach 4–6 miesięcy
Czas trwania leczenia
w przypadku skoliozy wczesnodziecięcej, próba odstawienia po 1 roku
leczenie kontynuuje się przez 2 lata u dziewcząt po pierwszej miesiączce, a następnie stopniowo odstawia, zwykle nadal zalecając noszenie gorsetu na noc przez okres 3–6 miesięcy.
Mechanizm działania
efekt jest najbardziej widoczny w zakresie wartości kąta Cobba i bocznym przemieszczeniu kręgu wierzchołkowego.
pomimo leczenia gorsetem, u 1 na 5 pacjentów rozwija się postępująca skolioza.
skuteczność metody jest dobrze udokumentowana w wielu badaniach, ale zależy ona od przede wszystkim od przestrzegania zaleceń przez pacjenta (czasu noszenia).9,11
Inne środki zachowawcze
Fizjoterapia jest ważnym elementem leczenia, ale nie ma wystarczających dostępnych danych na temat jej skuteczności.
optymalizacja postawy
wsparcie działania gorsetu
poprawa czynności oddechowej
wzmocnienie mięśni
zapobieganie/leczenie przykurczów
nauka funkcjonowania w życiu codziennym z ortezą
element opieki pooperacyjnej
Seria opatrunków gipsowych
obecnie rzadko stosowana
może być stosowana w przypadku wczesnodziecięcej skoliozy idiopatycznej do 5. roku życia, następnie zwykle zmiana na gorset
w razie potrzeby dodatkowe zaopatrzenie w ortopedyczne pomoce techniczne, takie jak pomoce do siedzenia i pozycjonowania
Skuteczności elektrostymulacji nie potwierdzono w wystarczającym stopniu.
Leczenie chirurgiczne
Informacje ogólne
techniki chirurgiczne leczenie skolioz są stale rozwijane, aby poprawić w szczególności mobilność i funkcjonalność, a także umożliwić prawidłowy wzrost pacjentowi.
zabieg operacyjny korekcji skoliozy to poważna procedura ortopedyczna, w trakcie zabiegu standardowo zalecane jest zastosowanie neuro-monitoringu w celu zwiększenia bezpieczeństwa zabiegu
Wskazania
wskazanie do operacji nie zależy wyłącznie od kąta Cobba, ale także od ryzyka progresji i rozwoju deformacji klatki piersiowej.
ogólny konsensus w sprawie wskazań chirurgicznych dla leczenia operacyjnego: kąt Cobba >40–50 stopni i postępująca skolioza, postępujące skoliozy nerwowo-mięśniowe w przypadku wcześniejszego wyczerpania metod zachowawczych lub przeciwwskazań do ich kontynuowania
decyzja o leczeniu operacyjnym wymaga jednak zawsze indywidualnego podejścia
Metoda
techniki fuzji grzbietowej, brzusznej lub grzbietowo-brzusznej
usztywnienie i stabilizacja kręgosłupa poprzez zespolenie odcinków ruchowych (określane jako spondylodeza, blokada trzonów kręgów, usztywnienie)
Badania kontrolne
zależnie od zaleceń lekarza prowadzącego, zwykle kontrole przedmiotowe co 6 miesięcy i kontrole radiologiczne co 9–12 miesięcy w przypadku ryzyka progresji i w wieku wzrostu
Mechanizm działania
długoterminowe obserwacje dotyczące operacji bez fuzji z zastosowaniem prętów nie są jeszcze dostępne.
porównywalne, potwierdzone dane z badań obejmujących większe kohorty nie są dostępne w przypadku skoliozy wczesnodziecięcej, więc nie można wyciągnąć ogólnych wniosków na temat leczenia i wyników611-12
Rehabilitacja
Cel
Eliminacja lub zmniejszenie istniejących ograniczeń i przywrócenie sprawności, wydolności
Zapobieganie wtórnym deformacjom i poprawa długoterminowego rokowania
Integracja lub reintegracja w pracy, w szkole, w procesie kształcenia, w funkcjach rodziny i społeczeństwa
Poprawa jakości życia poprzez odpowiednie radzenie sobie z chorobą i istniejącymi ograniczeniami czynnościowymi
Działania
Fizjoterapia w sensie swoistego dla deformacji treningu pleców (codzienny program ćwiczeń w domu)
Szkolenie pacjentów i opiekunów w zakresie radzenia sobie z chorobą przewlekłą oraz wsparcie chorego dziecka również w codziennym programie ćwiczeń w domu, w tym promowanie przestrzegania zaleceń
Proponuje się łączenie metod oddziałujących na układ nerwowy oraz układ statyczno-dynamiczny kręgosłupa. Istotnym elementem leczenia jest edukacja i psychoterapia.
Wskazane dołączenie fizjoterapii do innych metod leczenia - gorsetowania, pooperacyjnie
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
W zależności od przyczyny i nasilenia skoliozy, istnieje duża rozbieżność między spontanicznie ustępującymi skoliozami a szybko postępującymi ciężkimi postaciami, które wymagają złożonych interwencji chirurgicznych.
Tempo progresji zmniejsza się wraz z zatrzymaniem wzrostu.
skrzywienia poniżej 30 stopni nie postępują u dojrzałych pacjentów.
krzywizny między 30 a 50 stopni zwiększają się średnio o 10–15 stopni w ciągu całego życia.
krzywizny piersiowe w zakresie od 50 do 75 stopni zwiększają się średnio o około 1 stopień rocznie.
krzywizny lędźwiowe w zakresie od 50 do 75 stopni zwiększają się średnio o około 0,5 stopnia rocznie.
Powikłania
W przypadku niższych stopni zaawansowania skoliozy, często nie powoduje istotnych powikłań medycznych, ale może prowadzić do widocznych deformacji i problemów psychospołecznych.1,4.
Głównymi powikłaniami są: ograniczenie czynności oddechowej, ograniczenie lub trudności w swobodnym poruszaniu się (siedzeniu, staniu i chodzeniu), a także zaburzenia wzrostu
mogą wystąpić jako bezpośrednia konsekwencja choroby, ale także wtórnie po operacjach z fuzjami długich odcinków kręgosłupa.
Wczesna skolioza z deformacją klatki piersiowej lub wczesna operacja z fuzją kręgów prowadzi do ograniczenia strukturalnego i ilościowego dojrzewania płuc, zmniejszenia pojemności życiowej, a w następstwie do zwiększonego ryzyka restrykcyjnej choroby płuc.
Rokowanie
Informacje ogólne
rokowanie zależy głównie od wczesnego lub późnego początku niż od postaci skoliozy (idiopatyczna a wtórna).
skolioza o wczesnym początku często szybko postępuje i nieleczona wiąże się z istotnymi powikłaniami sercowo-płucnymi.
fuzje chirurgiczne długich odcinków obejmujące kręgosłup lędźwiowy wiążą się ze zwiększonym ryzykiem bólu grzbietu w przyszłości i zwyrodnień krążków międzykręgowych.
poziom i wynik korekcji skolioz wyższego stopnia ma wpływ na czynności takie jak oddychanie, kształt klatki piersiowej, chód, wydolność, zaburzenia układu krążenia.
Skolioza wczesnodziecięca
wysoki wskaźnik remisji (spontaniczna remisja nawet do 80%) może wynikać z błędnej klasyfikacji asymetrii u niemowląt jako skoliozy.
nieleczona postać postępująca ma bardzo złe rokowanie ze względu na wysoką zachorowalność (zaburzenia układu sercowo-płucnego) i śmiertelność. Wymaga wczesnego, agresywnego leczenia.
leczenie zachowawcze rzadko kończy się sukcesem.
w postaci łagodnej: skolioza jest elastyczna, harmonijna i ma kształt litery C.
w postaci szybko postępującej: skolioza krótkoodcinkowa, strukturalna i postępująca.
kąt Mehta wynoszący >20 stopni wiąże się z wysokim ryzykiem progresji.
Skolioza dziecięca
progresja w 70% przypadków, około 50% przypadków musi być leczonych chirurgicznie
Skolioza młodzieńcza
tendencja do postępu skoliozy podczas wzrostu, ale leczenie niezbędne tylko u 10% dotkniętych nią nastolatków.3.
niskie ryzyko progresji przy kącie Cobba wynoszącym 10–20 stopni, wyższe ryzyko progresji przed początkiem dojrzewania płciowego
Dalsze postępowanie
Dalsze postępowanie i częstość kontroli zgodnie z zaleceniami specjalisty prowadzącego leczenie, w zależności od ryzyka progresji i potencjału wzrostu
Dobrzańska A., Obrycki Ł., Socha P. Pediatria w praktyce lekarza POZ. wyd. MediaPress, Warszawa 2022.
Horne JP, Flannery R, Usman S. Adolescent idiopathic scoliosis: diagnosis and management. Am Fam Physician. 2014 Feb 1;89(3):193-198. www.ncbi.nlm.nih.gov
Reamy BV, Slakey JB. Adolescent idiopathic scoliosis: review and current concepts. Am Fam Physician 2001; 64: 111-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
Roach JW. Adolescent idiopathic scoliosis. Orthop Clin North Am 1999; 30: 353-65. www.ncbi.nlm.nih.gov
Harrop JS, Birknes J, Shaffrey CI. Noninvasive measurement and screening techniques for spinal deformities. Neurosurgery 2008;63(3 suppl):46-53. www.ncbi.nlm.nih.gov
American Academy of Family Physicians. Scoliosis. 2004 [zit. 22.11.2016]. www.aafp.org
Miller NH. Cause and natural history of adolescent idiopathic scoliosis. Orthop Clin North Am 1999; 30: 343-52. www.ncbi.nlm.nih.gov
Bettany-Saltikov J, Weiss HR, Chockalingam N, et al. Surgical versus non-surgical interventions in people with adolescent idiopathic scoliosis. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Apr 24;4:CD010663. The Cochrane Library
Lenke LG, Betz RR, Harms J et al. Adolescent idiopathic scoliosis: a new classification to determine extent of spinal arthrodesis. J Bone Joint Surg Am 2001; Aug;83-A(8): 1169-81. pmid: 11507125 PubMed
Dobbs MB, Weinstein SL. Infantile and juvenile scoliosis. Orthop Clin North Am 1999; 30: 331-41. www.ncbi.nlm.nih.gov
Parent S, Newton PO, Wenger DR. Adolescent idiopathic scoliosis: etiology, anatomy, natural history, and bracing. Instr Course Lect 2005; 54: 529-536. www.ncbi.nlm.nih.gov
AmericanLenke AcademyLG, Betz RR, Harms J et al. Adolescent idiopathic scoliosis: a new classification to determine extent of Familyspinal Physiciansarthrodesis. ScoliosisJ Bone Joint Surg Am 2001; Aug;83-A(8): 1169-81. 2004pmid: [zit. 22.11.2016].11507125 www.aafp.orgPubMed
18.Weinstein SL, Dolan LA, Wright JG, et al. Effects of bracing in adolescents with idiopathic scoliosis. N Engl J Med 2013; 369: 1512-1521. doi:10.1056/NEJMoa1307337 DOI
DobrzańskaRoach A., Obrycki Ł., Socha PJW. PediatriaAdolescent widiopathic praktyce lekarza POZscoliosis. wydOrthop Clin North Am 1999; 30: 353-65. MediaPress, Warszawa 2022www.ncbi.nlm.nih.gov
Negrini, S., Donzelli, S., Aulisa, A.G. et al. 2016 SOSORT guidelines: orthopaedic and rehabilitation treatment of idiopathic scoliosis during growth. Scoliosis 13, 3 (2018). scoliosisjournal.biomedcentral.com
Bettany-Saltikov J, Weiss HR, Chockalingam N, et al. Surgical versus non-surgical interventions in people with adolescent idiopathic scoliosis. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Apr 24;4:CD010663. The Cochrane Library
Autorzy
Natalia Jagiełła, lekarz (redaktor)
Anne Strauß, Ärztin in Weiterbildung Pädiatrie, Zentrum für Kinder- und Jugendmedizin, Universitätsklinikum Freiburg
Definicja: Deformacja strukturalna kręgosłupa w 3 płaszczyznach, z bocznym skrzywieniem i komponentem rotacyjnym. Skoliozę rozpoznajemy w przypadku, kiedy kąt skrzywienia mierzony metodą Cobba przekracza 10°. Typy skoliozy można podzielić na skoliozę czynnościową i strukturalną, a także idiopatyczną i wtórną.