Na czym polegają krótkotrwałe napady padaczkowe u małych dzieci?

• Niektóre dzieci doświadczają krótkotrwałych, nawracających napadów padaczkowych z różnego rodzaju zaburzeniami świadomości.
• Takie napady mogą w niektórych przypadkach być dramatyczne i przerażające dla rodziców i innych bliskich.
• W większości przypadków są niegroźne i nie stanowią zagrożenia życia, ale ważne jest, aby wykluczyć padaczkę lub inne możliwe poważne choroby.

Częstość występowania

• Występują dość często u dzieci, zwłaszcza tych w wieku przedszkolnym.
• Około jedna trzecia wszystkich nagłych interwencji medycznych u dzieci jest spowodowana utratą przytomności lub napadem drgawkowym.

Przyczyny

Najczęstsze przyczyny

• Utrata przytomności
  • Może występować nawet u 20–50% dzieci (0–20 lat).
• Drgawki gorączkowe
  • Występują u około 3% wszystkich dzieci w wieku od 6. miesiąca życia do 4 lat.
  • Zwykle są to napady drgawek związane z gorączką w przebiegu infekcji.
• Napady afektywne
  • To napady w postaci złości, bólu, strachu, np.:
    • silny atak głośnego krzyku, w ciągu którego występują duszności i zasinienie skóry
    • cichy, którki krzyk, po którym następuje zblednięcie i utrata przytomności.
  • Napad trwa zwykle nie dłużej niż 1 minutę.
  • Dziecko nie pamięta później, co wydarzyło się podczas napadu, lub twierdzi, że nie pamięta napadu.
• Drżenia mięśni podczas snu
  • Często u niemowląt, może utrzymywać się do wieku szkolnego.
  • Pojedyncze lub bardziej nasilone drgawki mogą pojawić się zaraz po zaśnięciu dziecka i trwać nawet przez całą noc.
  • Jest to stan niegroźny i przemijający.
• Tiki i zespół Tourette'a
  • Podczas gdy tiki występują przejściowo u 15–25% wszystkich dzieci, zespół Tourette'a występuje tylko u około 1% wszystkich dzieci (znacznie częście u chłopców).
  • Dominującą cechą są zróżnicowane formy tików — mimowolne ruchy lub dźwięki.
• Migrena
  • Może rozpocząć się już w okresie niemowlęcym i uwidaczniać się w różny sposób.
  • Mogą występować:
    • zaburzenia widzenia
    • zawroty głowy
    • stany pobudzenia
    • ból głowy
    • wymioty.
• Napday bezruchu (nieobecności)
  • Wzrok dziecka zatrzymuje się na krótki czas.
  • Częste występowanie w przedszkolu/szkole i zauważane przez opiekunów, lecz nie w domu.
  • Napad można przerwać za pomocą wyraźnego, głośnego polecenia.
  • Częściej występuje u dzieci z trudnościami w nauce.

Rzadkie przyczyny

• Lęki nocne
  • Zaburzenie snu, które często występuje ok. 90 minut po zaśnięciu.
  • Dziecko gwałtownie się prostuje i płacze, nie można go uspokoić przez 30 minut, następnie odpręża się i ponownie zasypia.
• Narkolepsja
  • Niezbyt częsta u dzieci, w pojedynczych przypadkach występuje u nastolatków.
  • Wyraźna senność w ciągu dnia, wpływająca na wyniki w nauce.
  • Trudności z obudzenie dziecka rano, możliwa dezorientacja, zachowania agresywne lub werbalnie niegrzeczne.
• Napady rzekomopadaczkowe
  • Napady uwarunkowane psychicznie (częściej u dziewcząt).
  • Podczas napadu występują określone ruchy, np. gestykulacja, kopnięcia, chwyty, ruchy przypominające jazdę na rowerze, bicie, uszczypnięcia.
  • Dziecko może jednak również leżeć całkowicie nieruchomo, pozornie nie reagując.
  • Napady nigdy nie występują, gdy dziecko jest samo.
  • Brak zachowań autoagresywnych.
• Przejściowe zawroty głowy
  • U dzieci w wieku 1–2 lat mogą występować nagłe zawroty głowy pojawiające się 1-5 razy w roku.
  • CZas trwania to zazwyczaj ok. 1 minuta — dziecko blednie, wydaje się przestraszone, płacze i przewraca się, skarży się na nudności i zawroty głowy.
  • Świadomość jest zazwyczaj zachowana.
• Kręcz szyi przypominający napad
  • Występuje rzadko, najczęściej u dzieci w wieku 1–2 lat.
  • Nagłe napady, w których dziecko trzyma głowę pod kątem, często możliwe również przekrzywienie tułowia.
  • Napady trwają od kilku minut do kilku dni (w przeciwieństwie do trwałego kręczu szyi).
• Napady z drżeniem
  • Mogą wystąpić w okresie niemowlęcym, częściej w rodzinach, w których podobne objawy obserwuje się u rodzeństwa i rodziców.
  • Brak zaburzeń świadomości.
• Refluks żołądkowo-przełykowy
  • Zarzucanie treści żołądkowej do przełyku — może to powodować ból, którego dziecko nie potrafi opisać.
  • częściej u dzieci z porażeniem mózgowym lub innymi uszkodzeniami mózgu.
  • Dziecko może przyjmować charakterystyczne pozycje, aby zmniejszyć nasilenie bólu.
  • Świadomośc jest zachowana, możliwe objawy, takie jak np. „przewracanie” oczami czy zatrzymanie oddechu, wymioty.

Zasadniczo, w zależności od wieku, istnieje wiele innych przyczyn krótkotrwałych napadów lub drgawek u dzieci. Krótko po porodzie czynnikami wyzwalającymi może być np. niedotlenienie okołoporodowe, hipoglikemia lub objawy odstawienia spowodowane używaniem narkotyków przez matkę. W pierwszych dniach życia przyczyną mogą być również ciężkie choroby metaboliczne, poważny niedobór płynów, zatrucia, choroby lub wady rozwojowe mózgu, ciężkie zakażenia. W niektórych przypadkach nie można jednak ustalić przyczyny takich napadów.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Większość z tych napadów jest niegroźna, mija samoistnie i nie wymaga badań lekarskich ani leczenia.
• W przypadku dzieci, które mają tendencję do omdleń, można obserwować, kiedy dokładnie ma to miejsce i nauczyć dziecko siadać lub kłaść się na czas, aby uniknąć upadków.
• W przypadku napadów afektywnych i napadów buntu ważne jest, aby rodzice powstrzymali się od przywiązywania dużej wagi do tego wydarzenia. Pomocne mogą być tu rozmowy z psychologiem.

Kiedy warto skorzystać z pomocy lekarza?

Zasadniczo każdy napad drgawkowy, który pojawia się u dziecka jako pierwszorazowe zdarzenie, jest bardzo niepokojący. Dlatego większość rodziców udaje się do lekarza, aby zbadać dziecko i uzyskać poradę. Wizyta u lekarza zalecana jest w szczególności w przypadku:

• napadów, które wydają się niepokojące i niebezpieczne
• nieznanej przyczyny
• częstych i/lub długotrwałych napadów
• napadów, które wpływają na rozwój dziecka.
• Jeśli występują inne choroby, dolegliwości lub nieprawidłowości (np. gorączka, inne objawy zakażenia, nudności, wymioty).

Jak przebiega wizyta kontrolna u lekarza?

• W większości przypadków lekarz będzie w stanie ustalić rozpoznanie na podstawie wywiadu lekarskiego.
• W przypadku wątpliwości, czy objawy mają cechy padaczki, dziecko zostanie skierowane do specjalisty i w razie potrzeby zostanie tam wykonane badanie EEG.

Historia choroby

Lekarz może zadawać następujące pytania:

• Kiedy po raz pierwszy pojawiły się dolegliwości?
• Jak często?
• Jaki jest stan zdrowia dziecka w okresie wolnym od napadów?
  • Czy były jakieś problemy podczas ciąży i porodu?
  • Czy po porodzie wystąpiły jakieś objawy lub problemy?
• Jak wygląda napad?
  
  • Czy dziecko traci przytomność podczas napadu?
  • Czy występują drgawki? Jakiego rodzaju?
  • Czas trwania?
• Czy dziecko jest zmęczone po napadzie?
• Czynniki ryzyka?
  • Gorączka?
  • Złość, ból, strach?
• Kiedy pojawiają się napady?
  
  • Wyłącznie w ciągu dnia?
  • Tylko wieczorem/w nocy?
  • Tylko w towarzystwie innych ludzi?
  • Czy zauważono jakiś czynnik, który może wyzwalać napady?
• Czy występują dodatkowe zaburzenia widzenia lub inne dolegliwości?

Badanie lekarskie

• Lekarz zazwyczaj przeprowadza ogólne badanie przedmiotowe i mierzy temperaturę.
• Dziecko badane jest głównie pod kątem oznak uszkodzenia układu nerwowego, obecności mimowolnych ruchó (tików) oraz oznak wrodzonej choroby serca (szmery serca, ewentualnie EKG).
• Badania krwi mogą wykazać, czy występują podwyższone parametry stanu zapalnego, nieprawidłowości w poziomie minerałów (wapń itp.) i glukozy we krwi.

Inne badania

• Nie są zwykle wymagane przy badaniu przeprowadzanym przez lekarza ogólnego.

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

• Zwykle nie jest to konieczne, ale w przypadku podejrzenia zespołu Tourette'a może być wskazane skierowanie do neurologa lub psychiatry dziecięcego.
• Jeśli lekarz nie jest pewien rozpoznania, ponownie zbada dziecko podczas badania kontrolnego lub skieruje je do specjalisty.
• Jeśli dziecko nadal wykazuje wyraźne objawy po krótkim napadzie, konieczne moga być bardziej szczegółowe badania mózgu i układu nerwowego (ewentualnie RM, nakłucie lędźwiowe, EEG) oraz badania serca i krwi. 

Dodatkowe informacje

• Padaczka u dzieci i młodzieży.
• Omdlenie.
• Drgawki gorączkowe u dzieci.
• Napady afektywne.
• Tiki i zespół Tourette'a.
• Lęki nocne.
• Narkolepsja.
• Napady niepadaczkowe i padaczkowe u dzieci — informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz
• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent