Czym jest sztywność karku?

Sztywność karku odnosi się do ograniczonego i bolesnego zginania głowy w kierunku klatki piersiowej. Osoby dotknięte chorobą mogą tylko w ograniczonym zakresie pochylać głowę do przodu. Czasami jako synonimu używa się terminu meningismus. Meningismus odnosi się do postawy ochronnej mającej na celu złagodzenie bólu związanego z zapaleniem opon mózgowych. Opistotonus (skurcz mięśni pleców) opisuje maksymalnie rozluźnioną postawę: szyja i plecy są całkowicie rozciągnięte, a postawa wydaje się wklęsła.

Częstość występowania

Wśród chorób potencjalnie zagrażających życiu zakaźne zapalenie opon mózgowych jest najczęstszą przyczyną sztywności karku. Inne choroby, takie jak krwotoki wewnątrzczaszkowe, guzy, autoimmunopatie z manifestacją w ośrodkowym układzie nerwowym (np. toczeń rumieniowaty układowy) lub zespół Kawasakiego są raczej rzadkimi przyczynami.

Przyczyny występowania sztywności karku.

Blokada odcinka szyjnego kręgosłupa

• Częsta przyczyna.
• Nagły początek ograniczenia ruchowego podczas gwałtownych ruchów lub po długim leżeniu/spaniu.
• Często występują dolegliwości bólowe.
• Prawie brak odczuwania choroby.

Powiększone i zapalne szyjne węzły chłonne

• Częsta przyczyna.
• Chorobę wywołuje zakażenie miejscowe, np. zapalenie gardła.
• Typowe są przesuwalne względem podłoża, powiększone i bolesne węzły chłonne.

Zapalenie opon mózgowych

• Zapalenie opon mózgowych to rzadka, ale bardzo ciężka choroba.
• Zwykle powodowana przez bakterie (meningokoki).
• Choroba objawia się znacznym pogorszeniem stanu ogólnego, bólami głowy i gorączką o nieznanej przyczynie.

Krwotok podpajęczynówkowy

Diagnostyka

W celu stwierdzenia przyczyny sztywności karku należy poinformować leczących nas lekarzy o początku i przebiegu bólu. W pewnych okolicznościach mogą zostać zadane następujące pytania:

• Czy wystąpił szarpany, nietypowy ruch kręgosłupa szyjnego?
• Czy występują bóle głowy? Czy występuje kaszel lub katar?
• Czy inni ludzie w twoim otoczeniu też są chorzy?
• Jakie przyjmowałeś/aś leki?

Badania dodatkowe

Podczas badania przedmiotowego ocenia się ogólny stan zdrowia oraz bada zakres ruchu kręgosłupa szyjnego. Personel lekarski zwraca również uwagę na oznaki urazu, takie jak ślady stłuczeń na głowie. W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia opon mózgowych zbadana zostanie Twoja skóra, ponieważ niewielkie krwawienia (wybroczyny) mogą być oznaką ciężkiego przebiegu choroby (tzw. zespołu Waterhousa-Friderrichsena).

Można wykonać specyficzne testy funkcjonalne, w których rozciąga się opony mózgowe. Pacjenci z podrażnionymi oponami mózgowymi przyjmują podczas tych badań określone postawy.

• W przypadku testu Lasegue'a leży się na plecach, a noga jest uniesiona w wyprostowanej pozycji. Objaw jest uważany za dodatni, jeśli wystąpi ból pleców promieniujący do nogi.
• W przypadku testu Brudzińskiego leży się na plecach, podczas gdy lekarz podnosi twoją głowę. Gdy opony mózgowe są podrażnione, chorzy odruchowo zginają kończyny w stawach biodrowych i kolanowych.
• W przypadku testu Kerniga leży się na plecach, a osoba badająca podnosi twoje wyprostowane nogi. Jeśli podczas wykonywania testu odruchowo zginasz kończymy w stawach kolanowych, test uznaje się za pozytywny.

Kiedy konieczna jest hospitalizacja?

Sztywność karku jest objawem ostrzegawczym, który może występować w różnych chorobach zagrażających życiu. W przypadku podejrzenia poważniejszej choroby, jak najszybciej przeprowadzana jest diagnostyka w warunkach szpitalnych.

W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jako przyczyny sztywności karku, w ciągu 1. godziny pobytu w szpitalu wskazana jest punkcja lędźwiowa (badanie płynu mózgowo-rdzeniowego), badania krwi oraz rozpoczęcie antybiotykoterapii. W przypadku nieprawidłowości neurologicznych przed nakłuciem lędźwiowym wykonuje się również tomografię komputerową głowy, aby wykluczyć podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie opon mózgowych
• Krwotok podpajęczynówkowy
• Kręcz szyi
• Antybiotykoterapia
• sztywność karku (podrażnienie opon mózgowych) – informacje dla personelu lekarskiego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Hannah Brand, lekarka, Berlin