Czym jest choroba dłoni, stóp i jamy ustnej?

Jest to infekcja wirusowa objawiająca się gorączką, owrzodzeniami na błonie śluzowej jamy ustnej oraz wysypką na dłoniach i podeszwach stóp. Zakażenie występuje głównie u dzieci poniżej 10. roku życia. Ponieważ choroba jest wysoce zakaźna, mogą wystąpić niewielkie epidemie. Często zdarza się, że w danym środowisku, na przykład w przedszkolu, zakażają się prawie wszystkie dzieci. Choroba występuje częściej latem i jesienią.

Objawy

Okres inkubacji, czyli czas od zakażenia do pojawienia się objawów choroby wynosi 3 do 10 dni. W przebiegu choroby zwykle najwcześniej pojawia się gorączka i inne objawy, takie jak utrata apetytu i ból gardła. Jeden do dwóch dni później pojawia się wysypka skórna w postaci płaskich lub uniesionych czerwonych plam, czasem z pęcherzami. Najczęściej zajęte są dłonie i podeszwy stóp. Wysypka może pojawić się również na pośladkach, w okolicach narządów płciowych, na kolanach lub łokciach. W tym samym czasie w jamie ustnej tworzą się bolesne zmiany w formie małych, czerwonych plamek, z których powstają pęcherze i często owrzodzenia. Najczęściej zajęte są język, dziąsła i błona śluzowa jamy ustnej.

Przyczyny

Choroba jest wywoływana przez wirusy. W większości przypadków przyczyną są wirusy Coxsackie A, ale do choroby dłoni, stóp i jamy ustnej może prowadzić także rzadki w Europie ludzki Enterowirus 71. Zwykle patogen jest przenoszony na inne osoby poprzez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi (np. śliną, wydzieliną z nosa i gardła, kałem) lub poprzez kontakt z powierzchniami skażonymi wirusem. Duże znaczenie ma transmisja fekalno-oralna po skorzystaniu z toalety. Istnieje również ryzyko transmisji drogą kropelkową.

Choroby wywołane przez ludzki enterowirus 71 są poważniejsze, łącznie z możliwym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. W 1997 i 1998 roku w Malezji i na Tajwanie wystąpiły duże epidemie wywołane przez EV71.

Ryzyko zakażenia

Osoby chore są źródłem zakażenia dla innych. Ryzyko zakażenia można zmniejszyć poprzez odpowiednią higienę rąk, czyli regularne mycie, szczególnie po zmianie dziecku pieluchy oraz wyjściu z toalety. Należy unikać bliskiego kontaktu z osobami zakażonymi (np. całowania, przytulania lub dzielenia się sztućcami). Nawet kilka tygodni po ustąpieniu objawów wirusy mogą nadal być wydalane z kałem. Możliwe jest ponowne zakażenie innymi typami wirusa Coxsackie.

Jeśli to możliwe, dzieci z ostrymi objawami nie powinny odwiedzać placówek opiekuńczo-wychowawczych, takich jak przedszkola czy szkoły.
Po ustąpieniu objawów i poprawie stanu ogólnego lub po zaleczeniu i wyschnięciu pęcherzy, zwykle możliwy jest powrót do placówek publicznych bez pisemnego zaświadczenia lekarskiego.

Leczenie

Nie istnieje terapia, która bezpośrednio zwalcza wirusa. Można jednak łagodzić objawy za pomocą leków przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol czy ibuprofen. Płyn do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną może zapobiec nadkażeniom wywołanym przez bakterie.

Szczepionka przeciwko Enterowirusowi 71 została opracowana w Chinach i przetestowana z dobrym skutkiem. Szczepionka nie jest jednak zarejestrowana w Europie ze względu na odmienną sytuację wirusologiczną.

Rokowanie

Choroba ma zwykle łagodny przebieg i prawie wszyscy pacjenci wracają do zdrowia w ciągu tygodnia nawet bez leczenia. Obserwacja lekarska nie jest konieczna. W bardzo rzadkich przypadkach możliwy jest ciężki przebieg choroby z powikłaniami neurologicznymi.

Pomimo, że przechorowanie pozostawia trwałą odporność swoistą na typ wirusa, który spowodował zakażenie, można jednak ponownie zakazić się innym typem wirusa.

Ilustracje

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej

Dodatkowe informacje

• Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej — informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak (redaktor)
• Magda Łabęcka, lekarz (recenzent)
• Hannah Brand, lekarz (recenzent/redaktor)
• Jonas Klaus, lekarz (recenzent/redaktor)