Czym jest choroba dłoni, stóp i jamy ustnej?

Jest to infekcja wirusowa związana z gorączką, wrzodziejącymi zmianami na błonie śluzowej jamy ustnej (owrzodzenia) oraz wysypką na dłoniach i podeszwach stóp. Zakażenie występuje głównie u dzieci poniżej 10 roku życia. Ponieważ choroba jest wysoce zakaźna, mogą wystąpić niewielkie epidemie. Często zdarza się, że w danym środowisku, na przykład w przedszkolu, zakażają się prawie wszystkie dzieci. Choroba występuje częściej latem i jesienią.

Objawy

Czas inkubacji, czyli od zakażenia do wybuchu choroby wynosi 3 do 10 dni. Choroba zwykle najpierw prowadzi do gorączki i innych objawów, takich jak utrata apetytu i ból gardła. Jeden do dwóch dni później pojawia się wysypka skórna. Objawia się ona płaskimi lub uniesionymi czerwonymi plamami, czasem z pęcherzami. Najczęściej dotknięte są dłonie i podeszwy stóp. Wysypka może pojawić się również na pośladkach, w okolicach narządów płciowych, na kolanach lub łokciach. W tym samym czasie pojawiają się również bolesne zmiany w jamie ustnej. Są to małe, czerwone plamki, które tworzą pęcherze i często wrzody. Szczególnie dotknięte są język, dziąsła i błona śluzowa jamy ustnej.

Przyczyny

Choroba jest wywoływana przez wirusy. W większości przypadków w grę wchodzą wirusy Coxsackie A, ale do choroby dłoni, stóp i jamy ustnej może prowadzić także rzadki w Europie ludzki Enterowirus 71. W większości przypadków patogen jest przenoszony na inne osoby poprzez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi (np. śliną, wydzieliną z nosa i gardła, kałem) lub poprzez kontakt z powierzchniami skażonymi wirusem. Duże znaczenie ma transmisja fekalno-oralna po skorzystaniu z toalety. Istnieje również ryzyko transmisji drogą powietrzną.

Choroby wywołane przez ludzki enterowirus 71 są poważniejsze, łącznie z możliwym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. W 1997 i 1998 roku w Malezji i na Tajwanie wystąpiły duże epidemie wywołane przez EV71.

Ryzyko zakażenia

Osoby dotknięte infekcją są wysoce zaraźliwe. Ryzyko zakażenia można zmniejszyć poprzez odpowiednią higienę rąk, czyli regularne mycie, szczególnie po zmianie dziecku pieluchy oraz wyjściu z toalety. Należy unikać bliskiego kontaktu z osobami zakażonymi (np. całowania, przytulania lub dzielenia się sztućcami). Nawet kilka tygodni po ustąpieniu objawów wirusy mogą nadal być wydalane z kałem. Możliwe jest ponowne zakażenie innymi typami wirusa Coxsackie.

Jeśli to możliwe, dzieci z ostrymi objawami nie powinny odwiedzać obiektów publicznych, takich jak przedszkola czy szkoły.
Po poprawie i ustąpieniu objawów lub po zaleczeniu i wyschnięciu pęcherzy, zwykle możliwy jest powrót do placówek publicznych bez pisemnego zaświadczenia lekarskiego.

Terapia

Nie istnieje terapia, która bezpośrednio zwalcza wirusa. Można jednak łagodzić objawy za pomocą leków przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol czy ibuprofen. Płyn do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną może zapobiec nadkażeniom wywołanym przez bakterie.

Szczepionka przeciwko Enterowirusowi 71 została opracowana w Chinach i przetestowana z dobrym skutkiem. Szczepionka nie jest jednak licencjonowana w Europie ze względu na odmienną sytuację wirusologiczną.

Rokowanie

Choroba ma zwykle łagodny przebieg i prawie wszyscy pacjenci wracają do zdrowia w ciągu tygodnia bez leczenia. Obserwacja lekarska nie jest konieczna. W bardzo rzadkich przypadkach możliwy jest ciężki przebieg choroby z powikłaniami neurologicznymi.

Chorzy wytwarzają dożywotnią odporność swoistą na typ wirusa, który spowodował zakażenie. Oznacza to, że mogą się ponownie zakazić wyłącznie innym typem wirusa.

Ilustracje

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej

Dodatkowe informacje

• Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych, Berlin
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski