Content

Informacje ogólne

Definicja

• U dzieci wysypka z gorączką występuje zazwyczaj w przebiegu chorób zakaźnych o etiologii wirusowej.
• Diagnostyka takich pacjentów może stanowić wyzwanie ze względu na dużą liczbę rozpoznań różnicowych, które obejmują zarówno choroby o łagodnym przebiegu, jak i zagrażające życiu.²
• Ponadto obraz kliniczny może być zróżnicowany, a gorączka może wystąpić przed wysypką, po niej lub w tym samym czasie.

Częstość występowania

• Dzięki szczepieniom wiele z możliwych chorób występuje rzadziej, choć pacjenci z wysypką i gorączką nadal stanowią liczną grupę w gabinecie lekarza rodzinnego.

ICPC-2

• A03 Gorączka.
• A76 Wysypka wirusowa NNB, inne.
• S07 Zaczerwienienie/ wysypka, uogólnione.

ICD-10

• A38 Szkarlatyna.
• A39 Zakażenie meningokokowe.
• A48.3 Zespół wstrząsu toksycznego.
• A51.3 Kiła wtórna skóry i błon śluzowych.
• A69.2 Choroba z Lyme.
• B00 Zakażenia wywołane przez wirusy opryszczki (herpes simplex).
• B01 Ospa wietrzna.
• B02 Półpasiec.
• B05 Odra.
• B06 Różyczka.
• B08.3 Rumień zakaźny.
• B08.4 Pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej z wysypką wywołane przez enterowirusy.
• I00-I02 Ostra gorączka reumatyczna.
• L51 Rumień wielopostaciowy wysiękowy.
• M30.3 Zespół śluzówkowo-skórnych węzłów chłonnych (choroba Kawasaki).
• M32 Toczeń rumieniowaty układowy (SLE).
• R21 Wysypka skórna i inne niespecyficzne wykwity skórne.
• G00 Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, niesklasyfikowane gdzie indziej.

Diagnostyka różnicowa

Wysypki plamisto-grudkowe 

Odra

• Odra jest wywoływana przez Morbillivirus z grupy Paramycoviridae i jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób przebiegających z gorączką i wysypką.
• Patognomoniczne dla odry są wykwity na błonie śluzowej jamy ustnej (plamki Koplika).
• Charakterystyczna plamisto-grudkowa wysypka (brązowo-różowe, zlewające się plamy skórne) rozwija się w 2-7 dniu po wystąpieniu pierwszych objawów (gorączki, suchego kaszlu, zapalenia spojówek ze światłowstrętem). Zaczyna się na twarzy i za uszami i utrzymuje się przez 4-7 dni.³
• Odra jest poważną chorobą ze względu na możliwe powikłania (ostre poinfekcyjne zapalenie mózgu). Zwiększony odsetek powikłań występuje u niemowląt i kobiet w ciąży.
• Najskuteczniejszym środkiem zapobiegawczym jest szczepienie przeciwko odrze.

Różyczka

• Wywoływana przez wirus różyczki z rodziny togawirusów (Togaviridae).
• Transmisja drogą kropelkową.
• Łagodne początkowe objawy ogólne (stan podgorączkowy, gorączka, zapalenie spojówek, zaczerwienienie gardła).
• Typowe we wczesnym stadium powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, karkowych i przyusznych.
• 1-4 dni po wystąpieniu pierwszych objawów pojawia się drobnoplamista lub plamisto-grudkowa wysypka, która zaczyna się na twarzy, rozprzestrzenia się na ciało i kończyny i ustępuje po 1-3 dniach.⁴
• Okres inkubacji 2-3 tygodnie, typowy rumień może być nieobecny.
• Zakażenie w czasie ciąży może prowadzić do poronienia lub poważnego uszkodzenia płodu.
• Szczepionka przeciwko różyczce zawiera atenuowany żywy wirus i wchodzi w skład szczepionki skojarzonej przeciwko odrze, śwince (szczepionka MMR) i ewentualnie ospie wietrznej (szczepionka MMRV).

Gorączka trzydniowa (exanthema subitum)

• Gorączka trzydniowa (synonimy: rumień nagły, choroba szósta), wywoływana jest przez ludzki wirus opryszczki 6 lub 7 (HHV-6 lub HHV-7).
• Wysoka zakaźność, transmisja drogą kropelkową.
• W 90% przypadków u dzieci w wieku poniżej 2 lat.
• Wysoka gorączka, katar, kaszel, ból głowy i brzucha przez 3-5 dni, a następnie różowa wysypka grudkowo-plamistea lub drobnoplamkowa, która ustępuje w ciągu 1-2 dni.⁵
  • U 2/3 dzieci plamki Nagayama: rumieniowe grudki na podniebieniu miękki i języczku.
  • Wysypka skórna jest często blada i stwarzać trudności diagnostyczne.
• Początkowo zmiany skórne na tułowiu, z rozprzestrzenianiem się na kończyny, szyje i twarz.
• Okres inkubacji 5-10 dni.

Rumień zakaźny (erythema infectiosum)

• Synonim: choroba piąta.
• Wywoływany przez patogenny wyłącznie dla człowieka parwowirus 19.
• Najczęściej występuje w wieku od 3 do 8 lat, ale może również wystąpić u dorosłych
• Objawy prodromalne (4-14 dni przed wysypką): gorączka, ból gardła, utrata apetytu, ból brzucha.
• Po 7-10 dni od pierwszych objawów rumieniowa zlewająca się wysypka plamisto-grudkowa,  a charakterystycznymi girlandami na kończynach i tułowiu.⁶
  • Dłonie i stopy zazwyczaj nie są zajęte.
• Wysypka blednie centralnie i zmienia wygląd na siateczkowaty.
• Możliwe powiększenie węzłów chłonnych szyjnych i towarzyszące zapalenie stawów.⁶
• Wysypka może trwać dłużej (tygodnie), z różnym nasileniem i często towarzyszy jej świąd.
• Obumarcie płodu w około 5% zakażeń ciężarnych w ciągu pierwszych 20 tygodni ciąży, często spontaniczne poronienia we wczesnej ciąży
• U 30-50% ostro zakażonych kobiet w ciąży infekcja przebiega bezobjawowo.

Szkarlatyna

• Synonim: płonica.
• Okres inkubacji 1-2 dni.
• Ostra infekcja wywołana przez paciorkowce beta-hemolizujące, głównie u dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 15 lat⁷
  • wysiękowe zapalenie migdałków i gardła, wysoka gorączka, silne złe samopoczucie
  • wysypka i gorączka wywołana przez erytrogenną toksynę S. pyogenes
  • powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, czasem uogólniona limfadenopatia.
• Specyficzne objawy
  • Głęboki czerwony rumień gardła, malinowy język.
  • Charakterystyczna drobnoplamista lub grudkowo-plamista wysypka od 1. lub 2. dnia choroby,  początkowo na tułowiu, szerząca się odśrodkowo:⁷
    • wyglądem przypomina uderzenia szczotką, blednie podczas ucisku
    • nasilenie zmian w okolicy zgięć (pachwiny, pachy, miejsca ucieplone)
    • w dotyku może przypominać papier ścierny.
  • Rumień na twarzy z bladym trójkątem wokół ust (trójkąt Fiałtowa).
  • W zgięciach stawowych czerwone linie (linie Pastii).
  • Dłonie i podeszwy nie sa zajęte.
  • Zmiany skórne ustepują po 6-9 dniach.
  • W drugim tygodniu choroby pojawia się łuszczenie na dłoniach i podeszwach stóp.

Wysypka polekowa

• Efekt uboczny farmakoterapii, który prowadzi do reakcji skórnej w postaci wysypki.
• Objawy: wysypka skórna (najczęściej grudkowo-plamista), zwykle świąd, ewentualnie gorączka.
• Najczęstsze leki wywołujące reakcję skórną: antybiotyki beta-laktamowe, sulfonamidy, leki przeciwdrgawkowe, allopurynol, NLPZ.
• Występuje najczęściej 8-10 po przyjęciu leku, możliwe również po odstawieniu.
• Początek zwykle na tułowiu i szyi, z odsodkowym rozprzestrzenianiem.
  • Głowa, dłonie, podeszwy i błony śluzowe zazwyczaj nie są zajęte.
• Infekcja wirusem Epsteina-Barr omyłkowo leczona antybiotykami, zwykle amoksycyliną, może również powodować wysypkę skórną.
• Zobacz też artykuł Reakcje skórne wywołane przez leki.

COVID-19⁸

• Opisano stosunkowo szeroki zakres objawów dermatologicznych, ale są one ogólnie rzadkie (0,2-1,2%).
• Obejmują one świąd, wysypki odropodobne, grudki, zaczerwienienie i pokrzywkę, a także pęcherze skórne.
• W rzadkich przypadkach opisywano poważne zaburzenia krążenia dystalanych okolic kończyn, aż do martwicy.
• Występowanie objawów skórnych obserwowano zarówno we wczesnej fazie zakażenia (przed innymi znanymi objawami), jak i w późniejszym przebiegu.

Echowirus

• Obok wirusów Coxackie A i B, jeden z czynników etiologicznych choroby bostońskiej⁹
  • charakterystyczne wysypki skórne (exantema) i błonach śluzowych (enanthema).
  • zmiany skórne o charakterze plamistym, plamisto-grudkowym, plamisto-pęcherzykowym lub pęcherzykowym.
• Małe plamki o morfologii podobnej jak w przebiegu różyczki, które najpierw pojawiają się na twarzy.
• Węzły chłonne szyjne niepowiększone.

Gorączka reumatyczna

• Rzadkie powiłanie o podłożu immunologicznym po zakażeniu gardła paciorkowcami beta-hemolizującymi.
• Podwyższone miano antystreptolizyny.
• Postawienie rozpoznania po spełnieniu dwóch kryteriów głównych lub jednego kryterium głównego i dwóch kryteriów drugorzędnych (wg Jonesa):
  • kryteria główne
    • zapalenie mięśnia sercowego
    • zapalenie wielostawowe
    • pląsawica
    • czerwonobrązowy, nieswędzący, pierścieniowy lub policykliczny rumień (rumień brzeżny)
    • guzki podskórne
  • Kryteria drugorzędowe
    • bóle (wielo)stawowe
    • gorączka ≥38,5 st. C
    • podwyższone wartości OB i CRP
    • EKG: wydłużony odstęp PQ.

Zakażenia meningokokowe

• Rzadka, ale bardzo poważna choroba.
• Należy podejrzewać w przypadku wszystkich niejasnych obrazów klinicznych, którym towarzyszy ostre pogorszenie stanu ogólnego, wysypka i gorączka.
• U około 2/3 pacjentów z meningokokowym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych zmiany skórne są obecne przy przyjęciu do szpitala: wysypka plamisto-grudkowa lub wybroczynowa lub rozległa plamica piorunująca z martwicą skóry.¹⁰
• W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu, pacjent wymaga natychmiastowej hospitalizacji.
• Rozpoznanie stawia się na podstawie obrazu klinicznego i wyniku badania płynu mózgowo-rdzeniowego po nakłuciu lędźwiowym.
• W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wpływ na rokowanie ma szybkie rozpoczęcie leczenia.
• Profilaktyka antybiotykowa jest zalecana dla wszystkich osób z bliskiego kontaktu, opiekunów oraz personelu medycznego mających kontakt z wydzielinami oddechowymi pacjenta.¹⁰
• W Polsce dostępne są skoniugowane szczepionki przeciw meningokokom monowalentne lub wielowalentne oraz szczepionki białkowe przeciw serogrupie B. Szczepienia zaleca się¹¹:
  • osobom z grup ryzyka wystąpienia inwazyjnej choroby meningokokowej (niemowlętom, młodzieży i młodym dorosłym)
  • osobom z niedoborami odporności
  • osobom podróżującym do krajów zwiększonego ryzyka zakażeń meningokokowych.

Borelioza z Lyme

• Choroba zakaźna przenoszona przez ukąszenia kleszczy, wywołana przez krętki, które wchodzą w skład kompleksu Borrelia burgdorferi sensu lato (kompleks B.b.s.l.).
• Typowy rumień wędrujący: zaczerwieniona płaska lub pierścieniowata zmiana, płaska lub lekko uniesiona.
• Rzadko gorączka, kilka tygodni później ból głowy i ewentualnie deficyty neurologiczne, wysypka może utrzymywać się przez kilka tygodni.
• We wczesnych stadiach zwykle nie są konieczne dodatkowe badania, później ewentualnie badania serologiczne.
• Wskazana antybiotykoterapia we wszystkich stadiach choroby.¹²

Rumień wielopostaciowy (erythema exsudativum multiforme)

• Ostra, samoograniczająca się, zapalna, polimorficzna choroba skóry, która jest prawdopodobnie spowodowana reakcją nadwrażliwości zwykle wywoływaną zakażeniem wirusowym (w szczególności HSV) lub lekami.
• Objawy: nagłe pojawienie się symetrycznej, rumieniowej zmiany skórnej, często podobne epizody w przeszłości, w ciężkich przypadkach możliwa gorączka.
• Objawy kliniczne: wysypka skórna, zwłaszcza po stronie prostowników, na dłoniach, podeszwach i błonach śluzowych, zwykle rozmieszczona symetrycznie.
• Morfologia zmian skórnych
  • Początkowo rumieniowe zmiany przypominające tęczówkę lub tarczę strzelniczą (centralna ciemnoczerwona strefa otoczona jasną strefą rumieniową, ciemnoczerwony pierścień na zewnątrz).
  • Wygląd wykwitów może zmieniać się w czasie:
    • tylko dwie strefy
    • nieostra granica
    • centralne pęcherze i strupy.
• W razie potrzeby potwierdzenie rozpoznania za pomocą biopsji skóry
• Choroba ustępuje samoistnie z tendencją do nawrotów.
• Pacjenci z ciężkim zespołem Stevensa-Johnsona i ciężką toksyczną nekrolizą naskórka wymagają intensywnego leczenia.¹³

Zespół Kawasaki¹⁴

• Ostre, ogólnoustrojowe zapalenie małych i średnich tętnic, przebiegające z wysoką gorączką.
• Przyczyna nieznana, występowanie głównie u dzieci.
• Rozpoznanie stawia się na podstawie kryteriów klinicznych - gorączka przez ponad 5 dni i cztery z następujących pięciu objawów:
  
  1. obustronne niewysiękowe zapalenie spojówek
  2. rumieniowa, polimorficzna wysypka na tułowiu
  3. powiększenie węzłów chłonnych szyjnych >1,5 cm, przeważnie jednostronne
  4. rumieniowe zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej i gardła (język truskawkowy), pęknięcia i/lub strupy na wargach
  5. rumieniowe zmiany na dłoniach i stopach ze stwardnieniami i obrzękiem i ew. łuszczeniem.

Kiła drugorzędowa¹⁵

• Przenoszona drogą płciową choroba zakaźna wywoływana przez krętki Treponema pallidum.
• Bez leczenia i po wygojeniu się zmiany pierwotnej, po tygodniach do miesięcy następuje faza wtórna z bakteriemią, objawami ogólnymi, takimi jak gorączka oraz bardzo szerokim i zmiennym spektrum objawów skórnych i błon śluzowych.
• Zmiany skórne występują zwykle w postaci plamistych wykwitów zlokalizowanych równomiernie na tułowiu i na kończynach górnych.
  • Podejrzenie powinna budzić plamisto-grudkowa wysypka obejmująca dłonie i podeszwy stóp.
• Zmiany błony śluzowej mogą występować na wargach, w gardle, krtani, na narządach płciowych oraz w odbycie i odbytnicy.
  • Alternatywnie może być widoczne rozproszone zaczerwienienie gardła
    • w tym stadium zmiany na skórze i błonach śluzowych są wysoce zakaźne.
• W przypadku podejrzenia klinicznego lub w celu wykluczenia kiły, przeprowadza się badania przesiewowe i potwierdzające rozpoznanie.

Zespół wstrząsu toksycznego¹⁶

• Zespół wstrząsu toksycznego (TSS) jest wywoływany przez bakterie wytwarzające egzotoksyny, najczęściej w pezebiegu infekcji gronkowcowej lub paciorkowcowej.
• W ostatnim czasie częstość występowania znacznie spadła, obecnie występuje rzadko.
• Objawy: nagła wysoka gorączka, rozlana wysypka plamista, wymioty, biegunka, ból gardła, bóle mięśni i głowy u wcześniej zdrowych osób.
• Typowym objawem skórnym jest uogólniona rumieniowa wysypka plamista:
  • Przypominająca oparzenie słoneczne.
  • Szczególnie na dłoniach i podeszwach stóp.
  • Złuszczanie na podeszwach stóp i dłoniach pojawia się zwykle w ciągu 1-3 tygodni od wystąpienia choroby.
• Wstrząs i niewydolność wielonarządowa mogą wystąpić na wczesnym etapie choroby.
• Możliwe badania dodatkowe: posiew wymazu z gardła, płynu mózgowo-rdzeniowego lub krwi w kierunku obecności patogenu (Staphylococcus aureus).
• Leczenie: antybiotykoterapia, leczenie wstrząsu.

Mononukleoza

• Może przebiegać z wysypką grudkowo-plamkowa, szczególnie w przypadku przyjęcia amoksycyliny.
• Należy rozważyć u starszych dzieci i młodzieży, jeśli występuje gorączka, zmęczenie, nudności, ból gardła i powiększone węzły chłonne szyjne.

Mykoplazmowe zapalenie płuc

• Może przebiegać z  łagodną rumieniową wysypką grudkowo-plamistą.

Wysypki pęcherzykowe

Ospa wietrzna

• Choroba zakaźna wywołana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV).
• Okres inkubacji 2 tygodnie, czas trwania 1-3 tygodnie.
• Początek choroby z wysypką i świądem oraz gorączką trwającą 3-5 dni. Gorączka rzadko przekracza 39°C.
• Typowa wysypka polimorficzna: najpierw plamisto-grudkowa, następnie pęcherzykowa, ewentualnie krostkowa, a po 24–48 godzinach pojawiają się strupki
  • zmiany skórne (plamki, grudki, pęcherzyki, strupy) pojawiają się w różnych stadiach rozwoju w różnych lokalizacjach jednocześnie, tworząc tzw. „obraz gwiaździstego nieba”.
  • zmiany mają centralne rozmieszczenie i są bardziej skoncentrowane na twarzy i tułowiu niż na kończynach.
  • zmiany zaczynają się na tułowiu i twarzy i mogą szybko rozprzestrzeniać się na inne części ciała, obejmując błony śluzowe i owłosioną skórę głowy.
• Zapobieganie
  • szczepienia - zobacz artykuł Ospa wietrzna
  • schemat szczepienia: dwie dawki podanych w odstępie minimum 6 tygodni.

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD)¹⁷

• Zwykle wywoływana przez wirusy Coxsackie, może występować w postaci małych epidemii.
• 1–2 dni po wystąpieniu gorączki na błonie śluzowej jamy ustnej pojawiają się zwykle bolesne zmiany (enantema).
  • Mają one postać małych (średnica 1–3 mm) pęcherzyków, które pękając tworzą owrzodzenia.
  • Zmiany występują zwykle na języku, podniebieniu miękkim, dziąsłach i błonach śluzowych policzków.
• W ciągu 1–2 dni pojawia się zwykle nieswędząca i bolesna wysypka pęcherzykowa.
  • Zmiany skórne wielkości 3–7 mm mogą mieć również charakter plamisty lub grudkowy.
  • Najczęściej zajęte są dłonie i podeszwy stóp.
  • Osutka (exanthema) może pojawić się także na pośladkach, w okolicach narządów płciowych i rzadziej na kolanach, łokciach, twarzy.
  • W niektórych przypadkach wysypce może towarzyszyć świąd.
• Choroba ma zwykle łagodny, samoograniczający się przebieg, trwa 7–10 dni.

Półpasiec¹⁸

• Reaktywacja zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV), znanego również jako półpasiec; występuje ból i pęcherzykowa wysypka skórna.
• U każdej osoby z półpaścem zaleca się ocenę kliniczną zmian krwotocznych/martwiczych, zmian satelitarnych i licznych pęcherzyków/pęcherzy, wielosegmentowych lub uogólnionych zmian skórnych oraz pogorszenia stanu ogólnego i objawów oponowych.
• Wysypka z rumieniem i zmianami plamisto-grudkowymi, które szybko przekształcają się w pęcherzyki, a następnie krosty, ograniczona do jednego (lub większej liczby) dermatomów.
   
• Całkowite zaskorupienie pęcherzyków i tym samym koniec zakaźności następuje zwykle po 5–7 dniach.

Opryszczka zwykła¹⁹

• Zakażenie wywołane przez wirusy opryszczki zwykłej (HSV–1 i HSV–2).
• Ostra choroba, szczególnie u dzieci jako początkowe zakażenie
• Zmiany skórne o charakterze nawracających ognisk małych zgrupowanych pęcherzyków na rumieniowym podłożu, często w okolicy ustno-wargowej lub narządów płciowych.
• Pierwotne zakażenie HSV u dzieci (gingivostomatitis herpetica) często powoduje obrzęk węzłów chłonnych na szyi, gorączkę, dreszcze, utratę apetytu.
• Czas trwania około 2 tygodni

Toczeń rumieniowaty układowy (SLE)²⁰

• Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną przebiegająca z okresami remisji i nawrotów, która może dotyczyć dowolnego narządu.
• Duże zróżnicowanie przebiegu choroby zależnie od przypadku.
  • Spektrum obrazu klinicznego od niewielkiego nasilenia objawów z szybką remisją aż do ciężkiego przebiegu z niewydolnością narządów i zgonem.
• Typowe objawy dotyczą głównie skóry, układu mięśniowo-szkieletowego, nerek i ośrodkowego układu nerwowego.
• Wykwity skórne i/lub owrzodzenia błon śluzowych występują u około 75% pacjentów w przebiegu choroby.
• Typową zmianą jest rumień w kształcie motyla na twarzy.
• Objawy ogólne: zmęczenie, gorączka, utrata apetytu i utrata masy ciała

Guzkowa wysypka skórna

Rumień guzowaty²¹

• Rumień guzowaty jest skórną reakcją nadwrażliwości typu opóźnionego. Jest to najczęstsza postać zapalenia podskórnej tkanki tłuszczowej (panniculitis – zapalenie tkanki tłuszczowej).
• Obraz kliniczny:
  • nagłe pojawienie się symetrycznych, obustronnych, twardych, bolesnych, rumieniowych (czasami niebieskawo-czerwonych), ucieplonych guzków o średnicy 3-7 cm, wrażliwych na ucisk
  • najczęściej na przedniej powierzchni podudzi (rzadziej na tylnej), rzadko w okolicy kostek, na kolanach, udach, pośladkach, ramionach, głowie i tułowiu
• Pierwsze objawy skórne rumienia guzowatego zwykle poprzedzoną gorączką, osłabieniem i bólem stawów.
• Częstość występowania: 2-8/100 000, około 50% idiopatyczna
• Badania krwi, RTG klatki piersiowej i biopsja są wskazane w związku z możliwą chorobą podstawową.

Zespoły gorączek nawrotowych

• W zespołach gorączek nawrotowych procesy autozapalne prowadzą do przerywanych napadów gorączkowych, z których niektórym towarzyszą objawy skórne.
  
  • W rodzinnej gorączce śródziemnomorskiej występuje wysypka podobna do róży.
  • Zespół hiper-IgD charakteryzuje się wysypką grudkowo-plamistą.
  • Zespół  gorączki nawracającej zależnej od receptora czynnika martwicy nowotworów (TRAPS) może charakteryzować się migrującym, bolesnym wysypką.
• Jeśli podejrzewa się chorobę tego typu, zaleca się skierowanie do odpowiedniego oddziału specjalistycznego.

Gorączka i wysypka u osób powracających z tropików

• Zobacz także artykuł Gorączka u osób powracających z tropików.
• Riketsjozy: zoonozy wywołane przez riketsje przenoszone po ukąszeniu/ukłuciu przez wszy, pchły, roztocza lub kleszcze.
  • U niektórych pacjentów można zauważyć wysypkę grudkowo-plamistą zlokalizowaną na tułowiu i proksymalnych częściach kończyna, podczas gdy twarz, dłonie i podeszwy stóp pozostają wolne.
  • W niektórych przypadkach w miejscu ukąszenia pojawia się czarna, pokryta strupem i niebolesna rana.
• W gorączce denga czasami występuje swędząca wysypka odropodobna, która w ciężkich przypadkach przybiera postać wybroczyn.
• W rzadkich przypadkach gorączka denga może rozwinąć się w gorączkę krwotoczną denga, w której dominują krwawienia w obrębie skóry i błon śluzowych
• Typowe, choć rzadkie zmiany skórne w przebiegu duru brzusznego i paratyfusu
  • Wysypka skórna (osutka grudkowo–plamista, możliwe pojedyncze wykwity)
    • Najczęściej na tułowiu (skóra brzucha): różowe grudki o średnicy 2–3 mm, bez świądu, które bledną przy ucisku i ustępują w ciągu 3–4 dni.
• Wybroczyny, siniaki i krwotoki podskórne mogą wystąpić w gorączce denga, meningokokemii i wirusowej gorączce krwotocznej.
• Wysypka plamisto-grudkowa i wybroczyny mogą również wystąpić w chorobie wywołanej wirusem chikungunya.

Wywiad

Jak rozpoczęła się choroba?

• U dzieci: wcześniejsze przeziębienie, wysypka skórna po ustąpieniu gorączki.
• Szybki postęp: odra, zapalenie opon mózgowych.
• Czy był kontakt z innymi zakażonymi osobami?

Gdzie po raz pierwszy pojawiła się wysypka?

• Centralnie: odra.
• Na twarzy: różyczka, rumień zakaźny, zakżenie wirusem ECHO.

Świąd

• Jeśli obecny: ospa wietrzna.

Stan ogólny

• Znacznie pogorszenie stanu ogólnego: ciężka choroba zakaźna, np. zapalenie opon mózgowych.

Status szczepień?

Przyjmowane leki?

Wcześniejsze choroby?

Badanie fizykalne

Stan ogólny

• Wygląd wskazujący na chorobę?
• Ocena stanu odwodnienia, ucieplenie skóry (gorączka? i zmian skórnych.
• Zmiany w jamie ustnej.

Objawy alarmowe

• Sztywność karku i pleców.
• Wybroczyny lub plamica.
• Uwypuklenie ciemiączka u niemowląt.
• Zaburzenia czucia.
• Wyraźne pogorszenie stanu ogólnego.
• Piorunujący przebieg.
• Ciężkie objawy towarzyszące, bardzo wysoka gorączka.

Badania uzupełniające

W gabinecie lekarza rodzinnego

• CRP, leukocyty, OB, ewentualnie morfologia krwi z rozmazem.
• Szybki test na obecność paciorkowców grupy A i ewentualnie wymaz z gardła w przypadku podejrzenia szkarlatyny.
• Badania serologiczne w przypadku podejrzenia infekcji wirusowej.

Środki i zalecenia

Wskazania do skierowania

• Skierowanie do dermatologa w przypadku wątpliwości diagnostycznych.

Wskazania do hospitalizacji

• W przypadku podejrzenia sepsy (wybroczyny, plamica), piorunującego przebiegu, sztywności karku (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), rozpoczynającego się spełzania naskórka (toksyczna nekroliza naskórka) i ciężkiego odwodnienia oraz złego stanu ogólnego.

Obowiązek zgłaszania

• Podejrzane przypadki, zachorowania i zgony z powodu odry, różyczki, kiły, meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsy i ospy wietrznej, a także bezpośrednie lub pośrednie dowody na obecność odpowiedniego wirusa, jeśli wskazują na ostrą infekcję, należy zgłaszać do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej na druku ZLK-a (w formie papierowej lub elektronicznej).

Więcej informacji

• Zobacz także artykuł Choroby skóry: Diagnostyka wizualna.

Ilustracje

Źródła

Piśmiennictwo

Autorzy

• Lek. Joanna Dąbrowska-Juszczak, (redaktor)
• Dr n. med. Bonnie Stahn, (recenzent)
• Oryginalna wersja tego artykułu jest oparta na analogicznym artykule w norweskim internetowym podręczniku lekarza rodzinnego Norsk Elektronisk Legehåndbok (NEL).