Postępowanie wstępne w przypadku oparzeń termicznych

• Najważniejszym elementem pierwszej pomocy jest ochrona własna!
• Najważniejsze środki pierwszej pomocy dla ofiar oparzeń to:
  
  • zapobieganie dalszym uszkodzeniom termicznym
  • ochrona przed hipotermią
  • analgezja dostosowana do sytuacji
  • odpowiednie opatrzenie rany zapobiegające jej zakażeniu
• Dalsze działania dotyczą osób ciężko poparzonych i obejmują:
  • płynoterapia
  • zabezpieczenie funkcji życiowych, w szczególności drożności dróg oddechowych
• Ocena ciężkości oparzenia w celu zaplanowania dalszego leczenia:
  • zakres urazów i zajęty obszar
  • głębokość
• Nie wolno zapomnieć o zapewnieniu odpowiedniej profilaktyki przeciwtężcowej
• Zobacz także artykuły: Oparzenia I i II stopnia i Ciężkie oparzenia

Zapobieganie dalszym uszkodzeniom termicznym

• Płonące osoby należy gasić wodą albo gaśnicą
  
  • jeśli nie jest to możliwe, należy zdusić płomienie kocem gaśniczym, innym trudnopalnym kocem, lub przetaczając poszkodowanego
• Aby zminimalizować uszkodzenia termiczne spowodowane magazynowaniem ciepła — temperatury >50°C są uważane za szkodliwe — należy natychmiast zdjąć uszkodzoną odzież i biżuterię
  • zapieczoną odzież (z materiałów syntetycznych) należy przeciąć wokół rany
• W przypadku kontaktu z kwasami lub zasadami należy zdjąć odzież z dotkniętego obszaru ciała i dokładnie spłukać skórę wodą (co najmniej 20 minut pod bieżącą wodą)
  • w miarę dostępności można użyć specjalnych roztworów do płukania
• Niektóre substancje wymagają specjalnego odkażania - informacje producenta lub kontakt z ośrodkiem toksykologii mogą być pomocne

Ochrona przed hipotermią

• Zapobieganie hipotermii jest niezbędne
  
  • stan normotermii >36°C ma pozytywny wpływ na przeżycie całkowite
  • do 80% wszystkich pacjentów z oparzeniami zajmującymi przynajmniej 15% powierzchni ciała ma hipotermię podczas pierwszego pomiaru w szpitalu
  • chłodzenie miejscowe w kontekście pomocy udzielanej przez nieprofesjonalistów służy zapewnieniu analgezji, ale niesie ze sobą ryzyko hipotermii
  • aktywne chłodzenie oparzeń nie powinno być zatem prowadzone przez profesjonalnych pracowników ochrony zdrowia
• Obkurczenie naczyń w okolicy rany podczas intensywnego chłodzenia pogarsza ukrwienie rany, co prowadzi do zwiększenia rozległości oparzenia
• Dzieci powinny być również chłodzone letnią wodą ze względów przeciwbólowych przez maksymalnie 30 minut do czasu przybycia służb ratunkowych, tylko jeśli oparzenia zajmują <15% powierzchni ciała

Leczenie bólu

• Farmakologiczne leczenie bólu opiera się zasadniczo na wytycznych drabiny analgetycznej WHO
  • nie ma preferencji względem konkretnego leku przeciwbólowego lub skojarzenia leków przeciwbólowych
• U ciężko poparzonych pacjentów środki przeciwbólowe powinny być w fazie ostrej podawane dożylnie
• Poniższy schemat może być traktowany jako pomocny:
  
  • monoterapia opioidami miareczkowanymi, w przypadku oparzeń zajmujących <15% powierzchni ciała w celu zapewnienia analgezji; zalecane jest jednoczesne towarzyszące leczenie przeciwwymiotne
  • ketamina/midazolam w przypadku >15% powierzchni ciała objętej oparzeniem i analgosedacji skojarzonej u pacjentów niestabilnych hemodynamicznie
• Postępowanie niefarmakologiczne
  • nawet unikanie przeciągów nad oparzeniem przyczynia się do znacznego zmniejszenia dolegliwości bólowych

Zaopatrzenie rany

• Należy wcześnie opatrzyć ranę przy pomocy sterylnych opatrunków, po orientacyjnej ocenie powierzchni oparzenia
• Nie są wymagane specjalne opatrunki
• Należy nie podejmować miejscowego leczenia ran

Płynoterapia

• Płynoterapia w przypadku rozległych oparzeń termicznych powinna być prowadzona pragmatycznie i opierać się na zasadach opieki przedszpitalnej nad pacjentem po urazie (Pre-Hospital Trauma Life Support — PHTLS): ¹
  • 1000 ml roztworu krystaloidów na godzinę u dorosłych
  • 10 ml/kg m.c. na godzinę u dzieci
• Jeśli to możliwe, dostęp żylny należy umieścić na nieoparzonej skórze (2 obwodowe kaniule stałe)

Stabilizacja czynności życiowych

• Ocena ciężkości obrażeń chorego zgodnie ze schematem ABCDE
• Oznaki wskazujące na możliwość oparzenia dróg oddechowych
  • oparzenie twarzy
  • osmalone włosy na twarzy i w nosie
  • sadza na twarzy lub w plwocinie
  • objawy obturacji dróg oddechowych
• W przypadku podejrzenia oparzenia inhalacyjnego należy jak najszybciej przygotować się do konieczności przyrządowego udrożnienia dróg oddechowych ¹

Ocena ciężkości urazu

• Ciężkość urazu termicznego mierzy się za pomocą oceny rozległości (oparzona powierzchnia ciała), głębokości (stopień od 1 do 4) oraz lokalizacji

Rozległość oparzenia, reguła dziewiątek

• Rozległość oparzeń termicznych można ocenić za pomocą tzw. reguły dziewiątek, sumując obszary ciała objęte oparzeniem według schematu:
  • głowa: 9% 
  • jedno ramię wraz z dłonią: 9%
    
    

    
    

    Reguła dziewięciu procent przy oparzeniach termicznych.
  • jedno udo: 9% 
  • jedna łydka wraz ze stopą: 9%
  • przednia część tułowia: 18%
  • tylna część tułowia: 18%

Rozległość oparzeń termicznych u dzieci

Rozległość oparzeń termicznych ocenia się u dzieci według reguły dłoni (dłoń z palcami osoby poszkodowanej odpowiada 1% powierzchni ciała) - sumując w ten sposób zajęty obszar

Stopień oparzenia

• Stopień 1
  • zajęte warstwy skóry: naskórek
  • obraz kliniczny: zaczerwienienie, silny ból, jak przy oparzeniu słonecznym
• Stopień 2a
  • zajęte warstwy skóry: górna warstwa skóry właściwej
  • obraz kliniczny: powstawanie pęcherzy, łożysko rany różowe z rekapilaryzacją, silny
    ból, włosy mocno naruszone
• Stopień 2b
  • zajęte warstwy skóry: skóra właściwa głęboka (z przydatkami)
  • obraz kliniczny: powstawanie pęcherzy, łożysko rany bledsze i brak
    rekapilaryzacji lub słaba rekapilaryzacja, zmniejszenie bólu, włosy łatwe do usunięcia
• Stopień 3
  • zajęte warstwy skóry: cała skóra właściwa
  • obraz kliniczny: suche, białe, skórzaste, twarde łożysko rany, bez bólu, bez włosów
• Stopień 4
  • zajęte warstwy skóry: podskórna tkanka tłuszczowa, powięź mięśniowa, mięśnie, kości
  • obraz kliniczny: zwęglenie

Umiejscowienie

• Oparzenia twarzy, okolic narządów płciowych lub dłoni powinny być leczone przez specjalistę

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Skierowanie do poradni chirurgicznej w przypadku:
  • oparzenia termiczne ≥ stopnia 2b
  • oparzeniach twarzy, okolic narządów płciowych lub dłoni

Wskazania do hospitalizacji

• Zawsze należy prowadzić leczenie szpitalne w ośrodku leczenia oparzeń, jeśli występuje jeden z następujących urazów:
  
  • oparzenia stopnia 2, obejmujące przynajmniej 10% powierzchni ciała
    • u dzieci od 5% powierzchni ciała
  • oparzenia termiczne stopnia 3
  • oparzenia termiczne dłoni, twarzy lub genitaliów
  • oparzenia termiczne prądem elektrycznym, w tym uderzeniem pioruna
  • oparzenia chemiczne
  • urazy inhalacyjne
  • pacjenci z oparzeniami z towarzyszącymi chorobami lub urazami, które komplikują leczenie.
  • pacjenci z oparzeniami, którzy wymagają specjalnej opieki psychologicznej, psychiatrycznej lub innej

Dodatkowe informacje

• Oparzenia 1. i 2. stopnia
• Oparzenia, ciężkie i średniego stopnia
• Wstrząs

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Oparzenia, pierwsza pomoc

Ilustracje

Reguła dziewięciu procent przy oparzeniach termicznych

Autorzy

• lek. Natalia Jagiełła, (redaktor)
• Lino Witte, dr med., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Münster