Działania wstępne w przypadku oparzeń termicznych
- Najważniejszym elementem pierwszej pomocy jest ochrona własna!
- Najważniejsze środki pierwszej pomocy dla ofiar oparzeń to:
- zapobieganie dalszym uszkodzeniom termicznym
- ochrona przed hipotermią
- analgezja dostosowana do sytuacji
- odpowiednie opatrzenie rany zapobiegające jej skażeniu
- Dalsze działania dotyczą osób ciężko poparzonych i obejmują:
- leczenie wlewami
- zabezpieczenie funkcji życiowych, w szczególności dróg oddechowych
- Ocena ciężkości oparzenia w celu zaplanowania dalszego leczenia:
- zakres urazów i dotknięte części ciała
- głębokość
- Nie wolno zapomnieć o sprawdzeniu ochrony przeciwtężcowej.
- Zobacz także artykuły Oparzenia I i II stopnia i Ciężkie oparzenia.
zapobieganie dalszym uszkodzeniom termicznym
- Płonące osoby należy gasić wodą albo gaśnicą.
- Jeśli nie jest to możliwe, należy zdusić płomienie kocem gaśniczym, innym trudnopalnym kocem, lub przetaczając poszkodowanego.
- Aby zminimalizować uszkodzenia termiczne spowodowane magazynowaniem ciepła — temperatury >50°C są uważane za szkodliwe — należy natychmiast zdjąć uszkodzoną odzież i biżuterię.
- Zapieczoną odzież (z materiałów syntetycznych) należy przeciąć wokół rany.
- W przypadku kontaktu z kwasami lub zasadami należy zdjąć odzież z dotkniętego obszaru ciała i dokładnie spłukać skórę wodą (co najmniej 20 minut pod bieżącą wodą).
- W miarę dostępności można użyć specjalnych roztworów do płukania.
- Niektóre substancje wymagają specjalnego odkażania; informacje producenta lub ośrodki kontroli zatruć mogą być pomocne.
ochrona przed hipotermią
- Zapobieganie hipotermii jest niezbędne.
- Stan normotermii >36°C ma pozytywny wpływ na przeżycie całkowite.
- Do 80% wszystkich pacjentów z oparzeniami zajmującymi przynajmniej 15% powierzchni ciała ma hipotermię podczas pierwszego pomiaru w szpitalu.
- Chłodzenie miejscowe w kontekście pomocy udzielanej przez nieprofesjonalistów służy zapewnieniu analgezji, ale niesie ze sobą ryzyko hipotermii.
- Aktywne chłodzenie oparzeń nie powinno być zatem prowadzone przez profesjonalnych pracowników ochrony zdrowia albo powinni je oni kończyć.
- Obkurczenie naczyń w okolicy rany podczas intensywnego chłodzenia pogarsza ukrwienie rany, co prowadzi do zwiększenia rozległości oparzenia.
- Dzieci powinny być również chłodzone letnią wodą ze względów przeciwbólowych przez maksymalnie 30 minut do czasu przybycia służb ratunkowych, tylko jeśli oparzenia zajmują <15% powierzchni ciała.>
leczenie bólu
- Farmakologiczne leczenie bólu opiera się zasadniczo na schemacie stopniowym WHO.
- Nie ma preferencji względem konkretnego leku przeciwbólowego lub skojarzenia leków przeciwbólowych.
- U ciężko poparzonych pacjentów środki służące do leczenia bólu powinny być w fazie ostrej podawane dożylnie.
- Poniższy schemat może być traktowany jako pomoc:
- Monoterapia opiatami/opioidami miareczkowanymi w przypadku <15% powierzchni ciała objętej oparzeniem w celu analgezji głównej; zalecane jest jednoczesne towarzyszące leczenie przeciwwymiotne.>
- ketamina/midazolam w przypadku >15% powierzchni ciała objętej oparzeniem i analgosedacji skojarzonej u pacjentów niestabilnych hemodynamicznie
- Przykładowe leczenie bólu w przebiegu w przypadku łagodnych i umiarkowanych oparzeń termicznych:
- metamizol 500 mg 1–1–1–1, plus w razie potrzeby
- tylidyna/nalokson 50/4 mg 1–0–1 (słabo działający opioid) lub
- oksykodon o przedłużonym uwalnianiu 10 mg 1–0–1 (silnie działający opioid)
- w przypadku stosowania opioidów rozważyć jednoczesne przyjmowanie leków przeciwwymiotnych (np. MCP 10 mg 1–1–1) i środków przeczyszczających (np. 1 saszetka makrogolu na dobę)
- Zalecenia dotyczące dawkowania u dzieci w stanach ostrych
- ketamina: 2–4 mg/kg m.c. dożylnie/doszpikowo lub 10 mg/kg m.c. doodbytniczo
- S-ketamina: 1,5–3 mg/kg m.c. dożylnie /doszpikowo
- fentanyl: 0,001–0,01 mg/kg m.c. dożylnie
- Pirytramid: 0,05–0,1 mg/kg m.c. dożylnie
- midazolam: 0,05–0,1 (w razie potrzeby 0,2) mg/kg m.c. dożylnie
Opatrzenie rany
- Należy wcześnie założyć sterylne opatrunki po orientacyjnej ocenie powierzchni oparzenia.
- Nawet unikanie przeciągów nad oparzeniem przyczynia się do znacznego zmniejszenia dolegliwości bólowych.
- Nie są wymagane specjalne opatrunki.
- Należy nie podejmować miejscowego leczenia ran.
leczenie wlewami
- Płynoterapia w przypadku rozległych oparzeń termicznych powinna być prowadzona pragmatycznie i opierać się na zasadach opieki przedszpitalnej nad pacjentem po urazie (Pre-Hospital Trauma Life Support — PHTLS): 1
- 1000 ml roztworu krystaloidów na godzinę u dorosłych
- 10 ml/kg m.c. na godzinę u dzieci
- Jeśli to możliwe, dostęp żylny należy umieścić na nieoparzonej skórze (2 obwodowe kaniule stałe).
Stabilizacja czynności życiowych
- Ocena ciężkości obrażeń chorego zgodnie ze schematem ABCDE
- Oznaki sugerujące możliwość urazu inhalacyjnego
- oparzenie twarzy
- osmalone włosy na twarzy i w nosie
- sadza na twarzy lub w plwocinie
- oznaki obturacji dróg oddechowych
- W przypadku podejrzenia urazu inhalacyjnego należy jak najszybciej przygotować się do udrożnienia dróg oddechowych. 1
Ocena ciężkości urazu
- Ciężkość urazu termicznego mierzy się rozległością (oparzona powierzchnia ciała), głębokością (stopień od 1 do 4) oraz umiejscowieniem.
Rozległość oparzenia, reguła dziewiątek
- Głowa: 9 %
- Jedno ramię wraz z dłonią: 9 %
Reguła dziewięciu procent przy oparzeniach termicznych - Jedno udo: 9 %
- Jedna łydka wraz ze Stopa: 9 %
- Przednia część tułowia: 18 %
- Tylna część tułowia: 18 %
Rozległość oparzeń termicznych u dzieci
Rozległość oparzeń termicznych ocenia się u dzieci według reguły dłoni (dłoń z palcami osoby poszkodowanej odpowiada 1% powierzchni ciała).
Stopień oparzenia
- Stopień 1
- zajęte warstwy skóry: naskórek
- Obraz kliniczny: zaczerwienienie, silny ból, jak przy oparzeniu słonecznym
- Stopień 2a
- zajęte warstwy skóry: górna warstwa skóry właściwej
- Obraz kliniczny: powstawanie pęcherzy, łożysko rany różowe z rekapilaryzacją, silny
ból, włosy mocno naruszone
- Stopień 2b
- zajęte warstwy skóry: skóra właściwa głęboka (z przydatkami)
- Obraz kliniczny: powstawanie pęcherzy, łożysko rany bledsze i brak
rekapilaryzacji lub słaba rekapilaryzacja, zmniejszenie bólu, włosy łatwe do usunięcia
- Stopień 3
- zajęte warstwy skóry: cała skóra właściwa
- Obraz kliniczny: suche, białe, skórzaste, twarde łożysko rany, bez bólu, bez włosów
- Stopień 4
- zajęte warstwy skóry: podskórna tkanka tłuszczowa, powięź mięśniowa, mięśnie, kości
- Obraz kliniczny: zwęglenie
umiejscowienie
- Oparzenia twarzy, okolic narządów płciowych lub dłoni powinny być leczone przez specjalistę.
Wskazania do skierowania
- Skierowanie do chirurga urazowego lub chirurga plastycznego przy:
- oparzeniach termicznych ≥ stopnia 2b
- oparzeniach twarzy, okolic narządów płciowych lub dłoni
Wskazania do leczenia szpitalnego w ośrodkach leczenia oparzeń
- Zawsze należy prowadzić leczenie szpitalne w ośrodku leczenia oparzeń, jeśli występuje jeden z następujących urazów:
- oparzenia stopnia 2, obejmujące przynajmniej 10% powierzchni ciała
- u dzieci od 5% powierzchni ciała
- oparzenia termiczne stopnia 3
- oparzenia termiczne dłoni, twarzy lub genitaliów
- oparzenia termiczne prądem elektrycznym, w tym uderzeniem pioruna
- oparzenia chemiczne
- urazy inhalacyjne
- Pacjenci z oparzeniami z towarzyszącymi chorobami lub urazami, które komplikują leczenie.
- Pacjenci z oparzeniami, którzy wymagają specjalnej opieki psychologicznej, psychiatrycznej lub fizycznej.
- oparzenia stopnia 2, obejmujące przynajmniej 10% powierzchni ciała
Dodatkowe informacje
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Ilustracje
Reguła dziewięciu procent przy oparzeniach termicznych
Quellen
Literatur
- Janiak F, Ettmüller K, Hentsch S, et al. Prehospital Treatment of Severe Burn Injury and Thermomechanical Combination Injuries. Notarzt 2022; 38(4): 211-24. www.thieme-connect.com
Autor
- Lino Witte, dr med., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Münster