Wprowadzenie
- Roczna zapadalność na pozaszpitalne zatrzymanie krążenia wynosi w Europie ok. 70 - 170 przypadków na 100 000 mieszkańców.
- Przyczyny nagłego zatrzymania krążenia (NZK):
- choroba wieńcowa - główną przyczyną, 80% przypadków, szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku
- kardiomiopatie inne niż niedokrwienne, 10–15% przypadków
- u osób młodszych główne przyczyny: dziedziczne choroby serca, wrodzone wady serca, zapalenie mięśnia sercowego i nadużywanie substancji psychoaktywnych.
- Szybkie wdrożenie działań resuscytacyjnych ma kluczowe znaczenie dla pacjentów z zatrzymaniem krążenia.
- Nie tylko profesjonaliści, ale także wszystkie osoby spoza personelu medycznego powinni być w stanie wykonać podstawowe czynności ratownicze
- pożądane byłoby zwiększenie świadomości na ten temat wśród osób nie należących do personelu medycznego, także poprzez działalność lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.
- ERC (European Resuscitation Council, Europejska Rada Resuscytacyjna) publikuje cyklicznie co około 5 lat wytyczne dotyczące resuscytacji. Dotyczą one zabiegów podstawowych (Basic Life Support, BLA)1 oraz zabiegów zaawansowanych (Advanced Life Support, ALS).
- Poza kontynuacją kluczowych zaleceń dotyczących resuscytacji, w ostatnich wydaniach wytycznych wprowadzono szereg zmian i uzupełnień, w tym:
- natychmiastowe połączenie z numerem alarmowym i wzywanie służb ratunkowych u każdej osoby nieprzytomnej, a ocena oddechu podczas oczekiwania na połączenie
- podkreślenie roli dyspozytora medycznego i telefonicznie wspomaganej resuscytacji
- wzmocnienie nacisku na wysoką jakość uciśnięć klatki piersiowej; utrzymano dotychczasowe parametry, ale podkreślono ich znaczenie, w tym: częstość 100–120/min, głębokość ok. 5–6 cm, minimalizacja przerw
- stosowanie u pacjentów otyłych standardowego stosunku uciśnięć do oddechów 30:2, bez rutynowych modyfikacji technicznych, chyba że warunki fizyczne wymuszają indywidualne podejście
- przeszkolenie jak największej liczby osób nie będących personelem medycznym w zakresie resuscytacji
- wdrażanie technologii umożliwiających zaangażowanie świadków zdarzenia do udzielania pierwszej pomocy, np. alarmowanie przez aplikację na smartfonie.
Podstawowa resuscytacja wykonywana przez osoby spoza personelu medycznego (Basic Life Support — BLS)
- Resuscytacja przez osoby spoza personelu medycznego obejmuje trzy pierwsze etapy łańcucha ratunkowego.
- Wskazane szybkie sprawdzenie czy można bezpiecznie podejść do osoby wymagającej pomocy.
- Instruowanie osób udzielających pierwszej pomocy również przez telefon, zazwyczaj przez centralę przyjmującą wezwanie (resuscytacja przez telefon).
- Łańcuch ratunkowy
- wezwanie pogotowia ratunkowego i rozpoznanie zatrzymania krążenia
- wczesne rozpoczęcie resuscytacji z uciskami klatki piersiowej (ewentualnie dodatkowo wentylacja)
- wczesne rozpoczęcie defibrylacji (jeśli dostępny jest automatyczny defibrylator zewnętrzny — Automated External Defibrillator - AED)
- czynności zaawansowane
- ustandaryzowana opieka po resuscytacji
- Istotna jest współpraca pomiędzy:
- dyspozytorem medycznym
- osobą udzielającą pierwszej pomocy
- wczesnym dostępem do AED i jego wykorzystaniem
- Dyspozytor medyczny
- wspiera osoby udzielające pierwszej pomocy w stwierdzeniu zatrzymania krążenia
- kieruje osobami udzielającymi pomoc podczas resuscytacji (resuscytacja wspomagana przez telefon, tele-reanimacja)
- instruuje, jeżeli możliwe i konieczne jest użycie AED
- Osoba udzielającą pierwszej pomocy
- powinna po stwierdzeniu zatrzymania krążenia wykonać co najmniej uciśnięcia klatki piersiowej
- połączyć uciśnięcia z wentylacją, jeżeli jest w stanie i wyrażają zgodę (w razie potrzeby wraz z drugą osobą)
- AED
- wczesne rozpoczęcie defibrylacji w rytmie defibrylacyjnym przez osobę udzielającą pierwszej pomocy
- defibrylacja w ciągu pierwszych 3–5 minut może zwiększyć przeżywalność do 50–70%
Wytyczne: Postępowanie praktyczne w podstawowych zabiegach resuscytacyjnych (Basic Life Support)1
- U każdej osoby nieprzytomnej z zaburzeniami oddychania podejrzenie zatrzymania krążenia
- Natychmiast zadzwonić na numer alarmowy, telefon ustawić na tryb głośnomówiący – osobom, które nie są pracownikami medycznymi dyspozytor może udzielić rad co robić dalej
- Rozpoznać zatrzymanie krążenia
- ocenić przytomność poszkodowanego:
- potrząsnąć lekko za ramiona
- zapytać głośno: "czy wszystko jest w porządku?"
- w przypadku braku reakcji należy położyć poszkodowanego na plecach i udrożnić mu drogi oddechowe poprzez odchylenie głowy i uniesienie podbródka
- sprawdzić obecność oddechu:
- utrzymać drożność dróg oddechowych
- czy można rozpoznać oddech (widoczny, słyszalny lub wyczuwalny, maks. 10 s na ocenę)?
- ważne: "łapanie powietrza" oraz inne nietypowe wzorce należy traktować jako zatrzymanie oddechu!
- w razie wątpliwości należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową
- na początku zatrzymania krążenia mogą wystąpić (krótkotrwałe) drgawki, po ich ustąpieniu należy ocenić oddech
- ocenić przytomność poszkodowanego:
- W przypadku braku oddechu lub nieprawidłowego oddychania
- kontynuować resuscytację krążeniowo-oddechową
- jeśli w pobliżu znajduje się AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny), poprosić innego ratownika o natychmiastowe przyniesienie
- Rozpocząć uciskanie klatki piersiowej (masaż serca)
- najlepiej na twardym podłożu; nie przenosić z łóżka, miękkie podłoże kompensować głębszymi uciskami
- odsłonić górną część ciała
- położyć nadgarstek jednej dłoni na dolnej połowie mostka („w środkowej części klatki piersiowej”); ułożyć drugą dłoń na grzbiecie dłoni leżącej na klatce piersiowej
- trzymać ramiona prosto, ustawić barki pionowo nad klatką piersiową nieprzytomnej osoby
- uciskać klatkę piersiową z częstością około 100–120/min
- głębokość ucisku 5–6 cm
- po każdym ucisku całkowicie odciążyć klatkę piersiową bez utraty kontaktu
- dla doświadczonych osób udzielających pomocy: po każdych 30 uciśnięciach 2 wdechy usta-usta, do tego przerwa w uciskaniu powinna wynosić maksymalnie 10 sekund
- czas trwania każdego oddechu - 1 sekunda
- oddech efektywny cechuje się widocznym uniesieniem klatki piersiowej
- jeśli nie jest możliwa wentylacja przez osobę wykonującą resuscytację, należy zastosować tylko ciągłe uciśnięcia klatki piersiowej z częstotliwością 100–120/min!
- Użycie AED - jeśli tylko jest dostępny:
- niektóre AED włączają się automatycznie po otwarciu
- jeśli urządzenie się nie włączy, znaleźć przycisk zasilania, włączyć urządzenie i przykleić elektrody
- jeśli obecny jest drugi ratownik, kontynuować uciśnięcia klatki piersiowej podczas mocowania elektrod
- postępować zgodnie z instrukcjami głosowymi urządzenia
- w celu analizy rytmu za pomocą AED przerwać na krótko uciśnięcia klatki piersiowej (odsunąć ręce od pacjenta)
- w przypadku wykrycia przez urządzenie rytmu wymagającego defibrylacji następuje automatyczne wyładowanie albo wezwanie do dostarczenia wyładowania poprzez naciśnięcie przycisku
- czas ładowania wykorzystać do uciśnięć klatki piersiowej!
- gotowość do wyładowania jest wskazywana przez sygnał dźwiękowy, wstrząs jest podawany przez naciśnięcie przycisku lub automatycznie (ostrzeżenie głosowe: nie dotykać pacjenta!)
- Jeśli nie zalecono wyładowania, kontynuować uciśnięcia klatki piersiowej (z wentylacją, jeśli jest to możliwe)
- krótka przerwa w uciskaniu klatki piersiowej co 2 minuty w celu analizy rytmu
- Jeśli AED jest niedostępny, ciągłe uciski klatki piersiowej (i wentylacja, jeśli jest to możliwe) do czasu przybycia profesjonalnej pomocy
Postępowanie w przypadku nieprzytomnego pacjenta z zachowanym oddechem
- Ułożyć pacjenta w pozycji bocznej ustalonej
- Stała gotowość do rozpoczęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) w przypadku pogorszenia się stanu pacjenta
- W przypadku wątpliwości co do obecności oddechu, natychmiast rozpocząć lub wznowić resuscytację krążeniowo-oddechową
Postępowanie w przypadku niedrożności dróg oddechowych spowodowanej obecnością ciała obcego
- Zdarza się to głównie podczas jedzenia i picia
- Pytanie do przytomnych pacjentów: "Ma Pan(i) napad duszności?" i/lub „Czy zakrztusił(a) się Pan(i)?”
- Nakłaniać pacjenta do kaszlu
- Pięć uderzeń w okolicę międzyłopatkową, jeśli nie ma poprawy w wyniku kaszlu
- pochylić pacjenta do przodu i podeprzeć klatkę piersiową jedną ręką z przodu.
- kłąbem kciuka drugiej ręki wykonać 5 mocnych uderzeń między łopatkami
- Pięciokrotnie wykonać rękoczyn Heimlicha, jeśli uderzenia w plecy nie przynoszą poprawy
- stanąć za pacjentem, objąć rękami górną część brzucha
- zacisnąć pięść i położyć ją na brzuchu, między pępkiem a mostkiem
- chwycić pięść drugą ręką i szarpnąć do wewnątrz i do góry, tak jakbyś chciał unieść osobę.
- Jeśli drogi oddechowe są nadal niedrożne, należy naprzemiennie stosować uderzenia w plecy (5x) i rękoczyn Heimlicha (5x)
- Jeśli dojdzie do utraty przytomności, rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową
- Zobacz też artykuł: ciało obce w drogach oddechowych.
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Dodatkowe informacje
Ilustracje
Pozycja boczna ustalona
- Ułożyć pacjenta na plecach.
- Ramię bliższe osobie udzielającej pomocy należy zgiąć pod kątem 90 stopni w stawie łokciowym
- Drugą kończynę górną położyć na klatce piersiowej pacjenta
- Obserwować reakcje pacjenta
- Chwycić pacjenta za bark znajdujący się dalej od osoby udzielającej pierwszej pomocy (niebieska strzałka) i pociągnąc do siebie jednocześnie chwytając za staw kolanowy znajdujący się dalej od osoby udzielającej pierwszej pomocy (czerwona strzałka)
- Obserwować reakcje pacjenta
- Kontynuować ruch z poprzedniej pozycji obracając pacjenta na bok, ciągnąc za staw ramienny (niebieska strzałka) i kolanowy (czerwona strzałka)
- Wykorzystac podłoże do pomocy, korzystając z nachylonych i ukośnych powierzchni, jeżeli są one dostępne i/lub gdy pacjent jest ciężki
- Obserwować reakcje pacjenta
- Umieścić kończynę górną w podparciu pod głową jak na rycinie i odchylić głowę nieco do tyłu
- Przed wezwaniem pomocy upewnić się, że pacjent oddycha i ma drożne drogi oddechowe
Źródła
Wytyczne
- Smyth MA, van Goor S, Hansen CM, et al. European Resuscitation Council Guidelines 2025 Adult Basic Life Support. Resuscitation. 2025 Oct;215 Suppl 1:110771. ERCbas
- Soar J, Böttiger BW, Carli P, et al. European Resuscitation Council Guidelines 2025 Adult Advanced Life Support. Resuscitation. 2025 Oct;215 Suppl 1:110769. ERCadv
Piśmiennictwo
- Smyth MA, van Goor S, Hansen CM, et al. European Resuscitation Council Guidelines 2025 Adult Basic Life Support. Resuscitation. 2025 Oct;215 Suppl 1:110771. www.resuscitationjournal.com
Autorzy
- Prof. dr hab. med. Tomasz Tomasik, (redaktor)
- lek. Natalia Jagiełła, (redaktor)
- prof. Michael Handke dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, kardiologii i intensywnej terapii, Fryburg Bryzgowijski
Link lists
Stany nagłe
Informacje dla pacjentów
Authors
Previous authors
Updates
Nowe wytycznwe
Update (21.11.2025 - 21.05.2026)
Nowe wytyczne (ERC,2025) położyły większy nacisk na: (1) natychmiastowe połączenie z numerem alarmowym i wzywanie służb ratunkowych u każdej osoby nieprzytomnej, a ocena oddechu podczas oczekiwania na połączenie; (2) podkreślenie roli dyspozytora medycznego i telefonicznie wspomaganej resuscytacji; (3) wzmocnienie nacisku na wysoką jakość uciśnięć klatki piersiowej, utrzymano dotychczasowe parametry, ale podkreślono ich znaczenie, w tym: częstość 100–120/min, głębokość ok. 5–6 cm, minimalizacja przerw; (4) stosowanie u pacjentów otyłych standardowego stosunku uciśnięć do oddechów 30:2, bez rutynowych modyfikacji technicznych, chyba że warunki fizyczne wymuszają indywidualne podejście.
