Szczepienie w czasie ciąży

• Kobiety w ciąży nie są włączane do badań klinicznych szczepionek, ponieważ ze względów etycznych nie prowadzi się eksperymentów dotyczących ryzyka uszkodzenia płodu.
• "Żywe" szczepionki przeciwwirusowe lub przeciwbakteryjne są przeciwwskazane w czasie ciąży, istnieje bowiem teoretyczne ryzyko wywołania zakażenia u płodu. 
• Ciąża nie jest przeciwwskazaniem dla zastosowania szczepionek inaktywowanych zaleca się szczepienie przeciwko grypie, tężcowi, błonicy, krztuścowi, Covid-19¹.
• Noworodki mogą uzyskać ochronę dzięki aktywnemu przezłożyskowemu transportowi przeciwciał swoistych dla drobnoustrojów, z którymi kobieta miała wcześniej kontakt lub które wytworzyła po szczepieniu¹.
• W pierwszym trymestrze ciąży należy wykonywać tylko pilnie wskazane szczepienia, aby często występujące we wczesnej ciąży poronienia samoistne nie były błędnie kojarzone ze szczepieniem.

Szczepienie w okresie karmienia piersią

• W okresie karmienia piersią zarówno kobieta karmiąca, jak i niemowlę karmione piersią mogą otrzymać wszystkie zalecane szczepienia. Kobietom karmiącym nie należy podawać jedynie szczepionki przeciwko żółtej gorączce.

Szczepionki inaktywowane

Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i nagminnemu porażeniu dziecięcemu (DTP-IPV)

• Zobacz także artykuły Błonica, Tężec, Krztusiec oraz Nagminne porażenie dziecięce.
• Dzieci w pierwszych miesiącach życia należą do grupy zwiększonego ryzyka ciężkiego przebiegu krztuśca, a źródłem zakażenia niemowląt w tym okresie zwykle są ich najbliżsi – rodzice i rodzeństwo.
• Wszystkie te szczepionki są szczepionkami inaktywowanymi.
• Szczepienie przeciwko krztuścowi szczepionką skojarzoną Tdap jest zalecane kobietom w każdej ciąży.
  • Szczepienie powinno odbyć się na początku III. trymestru (obecny największy transfer przeciwciał matczynych), a w przypadku zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia porodu przedwczesnego już w II. trymestrze, niezależnie od odstępu czasu od wcześniej podawanych szczepień przeciwko krztuścowi.
  • Jeśli szczepienie przeciwko krztuścowi zalecane w czasie ciąży nie zostało wykonane, najlepiej zaszczepić matkę w pierwszych dniach po porodzie.
    • Przed porodem należy sprawdzić, czy zapewniona jest ochrona immunologiczna (szczepienie w ciągu ostatnich 10 lat) dla osób z bliskiego otoczenia noworodka.
• Na podstawie badań dzieci, których matki były szczepione w czasie epidemii lub przed stwierdzeniem ciąży, szczepionki te uważa się za bezpieczne w ciąży^2-4.

Szczepienie przeciwko COVID-19

• Patrz artykuł Choroba układu oddechowego wywołana przez koronawirusa SARS-CoV-2 (COVID-19).
• Szczepienie przeciwko COVID-19 jest zalecane dla kobiet w ciąży i karmiących piersią:
  • Kobietom w ciąży, które nie były jeszcze szczepione, zaleca się szczepienie dwiema dawkami szczepionki mRNA COVID-19 w odstępie 3–6 tygodni (Comirnaty) lub 4–6 tygodni (Spikevax) od II. trymestru. [z uwagi na dużo większą liczbę danych naukowych dotyczących szczepionek mRNA w wielu krajach, także w Polsce są one preferowane u ciężarnych]¹.
  • Jeśli ciąża została stwierdzona już po szczepieniu pierwotnym, drugie szczepienie należy wykonać dopiero od II. trymestru.
  • Ponadto nieszczepionym kobietom karmiącym piersią zaleca się szczepienie dwiema dawkami szczepionki mRNA w odstępie 3–6 tygodni (Comirnaty) lub 4–6 tygodni (Spikevax).

Szczepienie przeciwko grypie⁵

• Patrz artykuł Grypa.
• W trakcie ciąży zaleca się podawanie inaktywowanej szczepionki czterowalentnej.
• Atenuowane żywe szczepionki przeciwko grypie (aerozol do nosa) są przeciwwskazane.
• Szczepienie jest zalecane, ponieważ kobiety w ciąży są narażone na zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i powikłań w przypadku zachorowania, a także dlatego, że wykazano, iż szczepienie jest bezpieczne i równie skuteczne, jak u kobiet niebędących w ciąży⁶.
• W przebiegu ciąży wzrasta ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i powikłań (porody przedwczesne, wrodzone zakażenia u noworodków)¹.
• Szczepienie w trakcie ciąży pomaga również chronić dziecko w ciągu pierwszych 6 miesięcy po urodzeniu, czyli w fazie, w której dziecko jest narażone na zwiększone ryzyko ciężkich przebiegów i powikłań w przypadku zachorowania na grypę
• W przypadku zwiększonego ryzyka zdrowotnego szczepienie jest zalecane od I. trymestru.
• Zalecenie: Szczepienie inaktywowaną szczepionką czterowalentną o aktualnej kombinacji antygenów jest zalecane od II. trymestru. (wskazania WHO)

Szczepienie przeciwko zapaleniu wątroby typu B

• Patrz artykuł Zapalenie wątroby typu B.
• Do szczepienia stosuje się inaktywowaną szczepionkę zawierającą antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B.
• Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B w czasie ciąży może mieć bardzo ciężki przebieg u matki i dziecka.
• Brakuje badań klinicznych, ale w przypadku płodów, których matki były szczepione w czasie ciąży, nie zaobserwowano zwiększonej częstości występowania wad rozwojowych.
• Zalecenie: Kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą być zaszczepione, jeśli jest to wskazane.
  • Zaleca się wstrzymanie się ze szczepieniem do zakończenia I. trymestru, jeśli jest to uzasadnione w świetle wskazań.

Szczepienie przeciwko zapaleniu wątroby typu A

• Patrz artykuł Zapalenie wątroby typu A.
• Do szczepienia przeciwko zapaleniu wątroby typu A stosuje się szczepionkę inaktywowaną, która zawiera inaktywowane wirusy zapalenia wątroby typu A.
• Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu A w trakcie ciąży może mieć ciężki przebieg, ale zwykle jest on względnie łagodny.
• Nie obserwowano zwiększonej częstości występowania wad rozwojowych u płodów, których matki były szczepione w czasie ciąży.
• Zalecenie: Kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą być zaszczepione, jeśli jest to wskazane.
  • Zaleca się wstrzymanie się ze szczepieniem do zakończenia I. trymestru, jeśli jest to uzasadnione w świetle wskazań.

Szczepienie przeciwko meningokokom

• Patrz artykuł Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
• Do szczepienia przeciwko meningokokom stosowane są polisacharydowe szczepionki inaktywowane.
• Szczepienie przeciwko zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych jest rzadko wskazane w okresie ciąży i karmienia piersią.
• Badania na zwierzętach wskazują, że szczepionki te nie mają szkodliwego działania podczas ciąży i porodu oraz nie mają szkodliwego wpływu na płód.
• Brakuje danych z badań, a doświadczenie w zakresie szczepień przeciwko meningokokom w trakcie ciąży jest niewielkie.
• Zalecenie: Szczepienie może być wskazane, jeśli ryzyko zakażenia jest wysokie.

Szczepienie przeciwko HPV

• Patrz artykuł Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV).
• Szczepionka przeciw HPV zawiera inaktywowane cząsteczki białka kapsydu wirusa HPV.
• Kobiety w ciąży nie powinny być szczepione, ponieważ zostały one wykluczone z udziału w badaniach nad szczepionką.
• Istnieją dane dotyczące kobiet, które w momencie podawania szczepionek nie wiedziały, że są w ciąży.
• Nie stwierdzono żadnych uszkodzeń płodu po szczepieniu przeciw HPV.
• Zalecenie: Według producenta szczepionkę dziewięciowalentną należy podawać dopiero po zakończeniu ciąży.
• Jeśli kobieta w ciąży została zaszczepiona przeciw HPV, nie jest to niezależny powód do zalecania przerwania ciąży.

Szczepienie przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu

• Patrz artykuł Japońskie zapalenie mózgu.
• Szczepionka zawiera inaktywowane jednostki antygenowe wirusa japońskiego zapalenia mózgu.
• Zalecenie: Kobiety w ciąży nie powinny być szczepione, ponieważ nie ma wystarczających badań ani doświadczeń empirycznych dotyczących stosowania tej szczepionki w czasie ciąży lub karmienia piersią.

Szczepionki żywe

Szczepienie przeciwko MMR

• Szczepionka MMR zawiera żywe, atenuowane wirusy świnki, odry oraz różyczki.
• Szczepionki z żywymi wirusami są zasadniczo przeciwwskazane u kobiet w ciąży, gdyż mogą prowadzić do wiremii u matki i dziecka.
• Po szczepieniu żywą szczepionką należy unikać zajścia w ciążę przez 1 miesiąc.
• Niemniej jednak u pacjentek, które otrzymały szczepienie MMR lub szczepienie przeciwko różyczce, nie zaobserwowano uszkodzeń płodu⁷.
• Zalecenie: Szczepionki MMR nie należy podawać kobietom w ciąży.
• Szczepienie przeciwko różyczce lub MMR we wczesnej ciąży nie stanowi wskazania do przerwania ciąży.
• U kobiet w wieku rozrodczym należy w porę uzupełnić braki w szczepieniach.
• Po szczepieniu żywą szczepionką należy unikać zajścia w ciążę przez jeden miesiąc.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej

• Żywa szczepionka: przeciwwskazana w czasie ciąży
• Kobietom seronegatywnym, które chcą zajść w ciążę, zaleca się dwukrotne szczepienie przeciwko ospie wietrznej. 

Szczepienie przeciwko żółtej gorączce

• Patrz artykuł Żółta gorączka.
• Szczepionka zawiera żywe, atenuowane wirusy i dlatego jest zasadniczo przeciwwskazana w ciąży.
• U dzieci, których matki były szczepione w czasie ciąży, nie obserwowano co prawda zwiększonej częstości występowania uszkodzeń płodu, ale dostępne są nieliczne badania na ten temat^8-9.
• Zachorowanie na żółtą gorączkę uznaje się za bardziej ryzykowne niż szczepienie.
• Zalecenie: Szczepionkę można podać kobietom ciężarnym z wysokim ryzykiem zakażenia żółtą gorączką tylko po dokładnej ocenie stosunku korzyści do ryzyka.
• Teoretycznie uzasadnione jest zalecenie, aby ze szczepieniem w miarę możliwości poczekać do zakończenia I. trymestru, przy uwzględnieniu ryzyka zakażenia.
• Zalecenie w okresie karmienia piersią: Opisano przypadki możliwego zakażenia żółtą gorączką poprzez mleko matki. Dlatego nie zaleca się szczepień w okresie karmienia piersią^10-11.

Szczepienie przeciwko durowi brzusznemu

• Patrz artykuł Dur brzuszny.
• Szczepionka doustna zawiera żywe, atenuowane bakterie i jest przeciwwskazana.
• Szczepionka do wstrzykiwań jest inaktywowana i zawiera polisacharydy otoczkowe bakterii Salmonella typhi.
• Zalecenie: W miarę możliwości należy unikać szczepienia. Jeśli ryzyko zakażenia jest wysokie, wskazane może być szczepienie w formie wstrzyknięcia.

Szczepienie w okresie karmienia piersią

• Zasadniczo dostępne są tylko bardzo nieliczne dane na temat stężenia produktów szczepionkowych w mleku matki.
• Teoretycznie jest mało prawdopodobne, aby niewielkie ilości szczepionki lub produktów szczepionkowych w mleku matki mogły mieć szkodliwy wpływ na dziecko.
• Mleko matki może zawierać zwiększone ilości przeciwciał po szczepieniu, ale nie są one wystarczające, aby zapewnić ochronę dziecka.
• Zasadniczo karmienie piersią nie stanowi przeciwwskazania dla szczepienia matki.
  • Wyjątkiem jest szczepienie przeciwko żółtej gorączce (patrz wyżej).