Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zaburzenia dwubiegunowe charakteryzują się silnymi wahaniami poziomu popędu i nastroju: epizody maniakalne i ew. depresyjne.
  • Objawy depresji obejmują utratę motywacji, utratę zainteresowań, smutek i zmęczenie.
  • Objawy maniakalne obejmują euforię i niezwykle wysoki poziom energii, chęć mówienia, bezkrytyczne zachowanie i zmniejszone zapotrzebowanie na sen.
  • Lęk, drażliwość, problemy z koncentracją, zaburzenia snu i tendencje samobójcze występują we wszystkich fazach.
• Różne postaci
  • Rozróżnia się różne typy choroby afektywnej dwubiegunowej - typu I i II, przy czym typ drugi charakteryzują się łagodniejszymi objawami maniakalnymi i mniejszym upośledzeniem poziomu funkcjonowania.
  • Często występuje epizod mieszany z jednoczesnymi objawami maniakalnymi i depresyjnymi.
• Spektrum zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
  • Jest to ogólny termin określający zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obejmujący również przypadki niespełniające kryteriów manii: na przykład kryterium czasowe czterech dni w przypadku zaburzenia typu II lub siedmiu dni w przypadku typu I. Przy każdym z tych typów obserwuje się typową dwubiegunowość.
  • W spektrum tym występują depresje, które są szczególnie długotrwałe i trudne do leczenia, często charakteryzujące się krótkimi okresami prtzechodzenia w  manię.
• W diagnostyce ważne jest świadomość, że choroba afektywna dwubiegunowa ma charakter epizodyczny, a zachowanie podczas epizodów znacząco odbiega od normalnego zachowania dziecka.

Częstość występowania

• Częstośc występowania zaburzeń afektywnych dwubiegunowych typu I i II wynosi ok. 3–5% u dorosłych.
• Szacuje się, że częstość występowania spektrum zaburzeń afektywnych dwubiegunowych jest co najmniej dwukrotnie wyższa.
• Zaburzenia depresyjne jednobiegunowe i afektywne dwubiegunowe często rozpoczynają się w okresie dojrzewania i u młodych dorosłych.
• Częstość występowania u dzieci
  • Bardzo rozbieżne dane ze względu na różne definicje i wymogi dotyczące spadku funkcjonalnego, ale wykazano, że spektrum zaburzeń afektywnych dwubiegunowych występuje u mniej niż 2% dzieci i młodzieży.¹
  • Wśród amerykańskich dzieci w wieku szkolnym (14–18 lat) chorobę afektywną dwubiegunową stwierdzono u 1%, a podprogową chorobę afektywną dwubiegunową (spektrum dwubiegunowe) u 4,5%.²

Etiologia i patogeneza

• Obecnie nie można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej.
  • Prawdopodobna ma ona podłoże wieloczynnikowe.
  • Oprócz stosunkowo silnego komponentu genetycznego, który jest prawdopodobnie podstawą zwiększonej podatności (tj. wrażliwości) na zaburzenie, z pewnością decydującą rolę odgrywają wpływy środowiskowe (w tym te wywołane stresem) i cechy osobowości.
• U dzieci rodziców z chorobą afektywną dwubiegunową częściej występują zaburzenia psychiczne, najczęściej ze spektrum afektywnego, takie jak depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, ale także ADHD i zaburzenia lękowe.³
• Wydaje się, że reagują one na leki stabilizujące nastrój.
• Jeśli rodzice reagują na lit, dzieci mają mniej zaburzeń współistniejących, a rokowanie jest lepsze.⁴
• Badania obrazowe mózgu często pokazują nieswoiste zmiany w hipokampie i ciele migdałowatym.

Czynniki predysponujące

• Dziedziczenie.
• Czynniki środowiskowe również mają wpływ na pierwsze wystąpienie i przebieg zaburzenia.

Choroby współwystępujące

ADHD

• ADHD charakteryzuje się deficytem uwagi, niepokojem ruchowym i brakiem kontroli impulsów; objawy te są również powszechne w chorobie afektywnej dwubiegunowej.
• Gwałtowne wahania nastroju u dzieci i młodzieży z chorobą afektywną dwubiegunową często prowadzą do postrzegania tego schorzenia jako przewlekłego i mylnej diagnozy ADHD.
  • Należy jednak mieć na uwadze, że stan ten może być kombinacją choroby afektywnej dwubiegunowej i ADHD. W takim przypadku ADHD odpowiada za gwałtowne wahania nastroju w ciągu dnia, podczas gdy choroba afektywna dwubiegunowa powoduje wolniejsze epizody zmian nastroju.
• Izolowane ADHD nie wywołuje jednak objawów manii, takich jak hiperseksualność, wzmożona katywność umysłowa, zmniejszone zapotrzebowanie na sen i zwiększona aktywność celowana.
  • W ADHD często dochodzi do zaburzenia regulacji emocji, a reakcje dziecka na to, co się wokół niego dzieje, ulegają gwałtownym zmianom między radością, złością i rozczarowaniem.
  • Najbardziej wiarygodnym rozróżnieniem między chorobą afektywną dwubiegunową a ADHD jest występowanie odrębnych objawów epizodycznych w przypadku choroba afektywnej dwubiegunowej, podczas gdy ADHD ma charakter przewlekły lecz zmienny.
• Jednak granica między megalomanią a normalnością u dzieci jest jednak przedmiotem dyskusji.
• Objawy podobne do manii występują w innych pediatrycznych zaburzeniach psychicznych, w tym ADHD i nie zwistują późniejszego rozpoznania choroby afektywnej dwubiegunowej.⁵

Lęk

• Współistniejące zaburzenia lękowe występują u około 30–75% dzieci i młodzieży z chorobą afektywną dwubiegunową, zwłaszcza w przzypadku typu II tej choroby.
• Najczęstsze z nich to zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, fobia społeczna i lęk napadowy.
• Objawy lękowe pojawiają się zwykle kilka lat przed wystąpieniem choroby afektywnej dwubiegunowej.⁶

Zaburzenia zachowania

• Współwystępujące zaburzenia zachowania są bardzo częste i wiążą się z chorobą afektywną dwubiegunową typu I oraz złym rokowaniem.⁶
• Również w tym przypadku diagnostykę różnicową komplikują szybko zmieniające się, mieszane objawy z drażliwością, łamaniem zasad i czasami gwałtownymi napadami gniewu, które często obserwuje się w chorobie afektywnej dwubiegunowej u dzieci i młodzieży.
• Nie jest jasne, czy są to rzeczywiste zaburzenia współistniejące, czy też występują one wtórnie do drażliwości i psychozy u młodych ludzi.⁷

Nadużywanie substancji psychoaktywnych

• Przejście między manią będącą skutkiem przyjęcia substancji psychoatywnej a dysforią wywołaną abstynencją jest trudne do odróżnienia od epizodów choroby afektywnej dwubiegunowej.
• Współistniejące nadużywanie substancji psychoaktwnych obserwuje się w 80% przypadków wczesnych (<19 lat) i 20% późnych zaburzeń afektywnych dwubiegunowych⁸, niezależnie od współistniejących zaburzeń zachowania.⁹
• Nadużywanie substancji psychoaktywnych może być próbą samoleczenia.
• Leczenie litem ograniczyło przyyjmowanie narkotyków u nastolatków z chorobą afektywną dwubiegunową.²

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

• Zespół stresu pourazowego może powodować labilność afektu i wyraźny niepokój/drażliwość, które łatwo pomylić z chorobą afektywną dwubiegunową lub ADHD.
• Kilka badań wykazało, że traumatyzacja jest czynnikiem ryzyka wczesnego wystąpienia i ciężkiego przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej.¹⁰
• Z kolei zachowania seksualne obserwowane u dzieci z manią mogą być mylone z zachowaniami dzieci wykorzystywanych seksualnie.
• Wśród 97 dzieci z manią, u prawie połowy stwierdzono hiperseksualność, ale tylko 1% z nich było narażonych na przemoc seksualną.¹¹

Zespół Tourette'a

• Zespół Tourette'a charakteryzuje się tikami ruchowymi i wokalnymi, którym często towarzyszy sztywność, napady złości, wahania nastroju i obniżone umiejętności społeczne.
• Współistniejące zaburzenia ze spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej występują u 30 z 90 pacjentów z tym zespołem.
• Współwystępujące zaburzenia afektywne dwubiegunowe wiążą się z łagodnymi tikami i częstymi współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi.¹²

ICD-10

• F30 Epizod maniakalny.
  • F30.0 Hipomania.
  • F30.1 Mania bez objawów psychotycznych.
  • F30.2 Mania z objawami psychotycznymi.
  • F30.8 Inne epizody maniakalne.
  • F30.9 Epizod maniakalny, nieokreślony.
• F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe.
  • F31.0 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii.
  • F31.1 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny bez objawów psychotycznych.
  • F31.2 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny z objawami psychotycznymi.
  • F31.3 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu.
  • F31.4 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji bez objawów psychotycznych.
  • F31.5 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi.
  • F31.6 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod mieszany.
  • F31.7 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie remisja.
  • F31.8 Inne zaburzenia afektywne dwubiegunowe.
  • F31.9 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, nieokreślone.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Kryteria diagnostyczne choroby afektywnej dwubiegunowej opierają się na badaniach osób dorosłych i mają mniejsze zastosowanie do dzieci, których objawy są zależne od dojrzewania i rozwoju ich mózgu; regulacja koncentracji uwagi i afektu rozwijają się do 20. roku życia.
• Częste są objawy i  współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych, co utrudnia ocenę, diagnostykę i leczenie.¹³

Kryteria

• Główne kryteria to podwyższony nastrój, ew. duża drażliwość
• W tym samym okresie dziecko powinno wykazywać co najmniej trzy (cztery w przypadku drażliwości) z następujących dziewięciu objawów:
  • zawyżona samoocena lub urojenia wielkości
  • zwiększona aktywność, nadpobudliwość/niepokój
  • nadmierna gadatliwość
  • zmniejszone zapotrzebowanie na sen
  • gonitwa myśli
  • rozproszenie uwagi/trudności z koncentracją lub ciągła zmiana aktywności lub planów
  • lekkomyślne, nieodpowiedzialne i ryzykowne zachowanie
  • utrata zahamowań społecznych prowadząca do niewłaściwego lub niekontrolowanego zachowania
  • zwiększona energia seksualna.
• Reakcje spowodowane nadużywaniem leków lub zaburzeniami organicznymi stanowią kryteria wykluczenia.

Epizodyczność i ramy czasowe

• Według ICD-10, przed rozpoznaniem powinny mieć miejsce co najmniej dwa epizody (co najmniej jeden epizod maniakalny/hipomaniakalny), podczas gdy według DSM-IV wystarczy jeden epizod maniakalny/hipomaniakalny.
• Podczas epizodu dziecko powinno wykazywać zachowanie, które wyraźnie różni się od jego normalnego zachowania, a także wystarczającą liczbę objawów. W manii stan ten powoduje wyraźne zaburzenia funkcjonowania społecznego, rodzinnego lub szkolnego i czasami prowadzi do hospitalizacji, podczas gdy w hipomanii nie występują poważne zaburzenia funkcjonowania.
• Podczas epizodu maniakalnego/hipomanii dziecko może mieć również objawy depresyjne, co nazywane jest epizodem mieszanym.
• Obecnie epizodyczność objawów maniakalnych jest podkreślana jako bezwzględnie obowiązkowe kryterium manii, a ramy czasowe muszą być zgodne z DSM-IV: 4 dni w przypadku hipomanii i 7 dni w przypadku manii.
• Podkreśla się, że samo spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej powinno mieć wyraźną epizodyczność, a w przypadku bardziej przewlekłych stanów, takich jak gniew i brak regulacji afektu u dzieci, DSM-V proponuje rozpoznanie "Zaburzenia regulacji nastroju o charakterze destrukcyjnym" zamiast spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej.

Podgrupy

• U dzieci i młodzieży często rozróżnia się klasyczną i młodzieńczą (atypową) chorobę afektywną dwubiegunową, istnieją jednak kontrowersje dotyczące kryteriów diagnostycznych dla tej drugiej.

 Diagnostyka różnicowa

• ADHD
  • Rozróżnienie może być trudne; zgłaszany jest wysoki stopień współwystępowania (90%). Choroba afektywna dwubiegunowa może być błędnie rozpoznawana zamiast ADHD.
  • W izolowanym ADHD nie występują jednak objawy manii w postaci hiperseksualności, wzmożonej aktywności myślowej, zmniejszonej potrzeby snu i zwiększonej aktywności nastawionej na realizację celów. Objawy te można jednak sw pewnym stopniu stwierdzić w ADHD z przewagę nadpobudliwości, a ich nasilenie może być zmienne, co utrudnia diagnostykę.
• Zaburzenia lękowe.
• Zaburzenia zachowań społecznych.
• Psychozy, takie jak schizofrenia.
• Nadużywanie środków odurzających.
• Zespół stresu pourazowego (PTSD).
• Zespół Tourette'a.

Wyzwanie diagnostyczne

• Zaburzenia ze spektrum afektywnego dwubiegunowego są trudne do rozpoznania u dzieci i młodzieży, a rozróżnienie między nimi a innymi zaburzeniami psychicznymi bywa czasami niejasne.
• Nieleczone zaburzenia ze spektrum dwubiegunowego mają jednak na tyle poważne powikłania, że postawa wyczekująca jest etycznie wątpliwa, ale ryzyko nadrozpoznawalności i nadmiernego leczenia w przypadkach granicznych również nie jest małe.
• Zaburzenie to należy mieć na uwadze w przypadku szeregu problemów u dzieci i młodzieży, takich jak depresja, ADHD, zaburzenia zachowania, drażliwość, napady złości, tiki, traumy i lęki, zwłaszcza jeśli w rodzinie występowały zaburzenia afektywne lub nadużywanie substancji psychoaktywnych.
• Pacjent często wymaga obserwowacji przez pewien okres czasu, zanim zostanie ustalone ostateczne rozpoznanie; w tym przypadku bardzo przydatny jest dzienniczek wahań nastroju.
• Diagnostyka i leczenie tych zaburzeń jest zadaniem specjalisty psychiatrii dziecięcej.

Objawy i dolegliwości

• Znaczne wahania poziomu energii i nastroju, tj. epizody trwające dni, a często tygodnie lub miesiące z zaburzeniami nastroju.
• Objawy depresji
  • utrata radości, energii i zaangażowania, zainteresowań, smutek i zmęczenie.
• Objawy manii
  • poczucie szczęścia i nadmierne podekscytowanie, niezwykle wysoki poziom energii, chęć do rozmowy, bezkrytyczne zachowanie i zmniejszone zapotrzebowanie na sen.
• Niepokój, drażliwość, problemy z koncentracją, zaburzenia snu i myśli samobójcze występują we wszystkich fazach choroby.

Wczesne oznaki

• Rodzice dzieci z chorobą afektywną dwubiegunową opisują objawy u dzieci przed ukończeniem 3. roku życia: problemy ze snem, wahania nastroju, złość, niepokój i lęk.¹⁴
• Chociaż objawy mogą wydawać się niespecyficzne, zachowanie takich dzieci różni się od zachowania dzieci z innymi chorobami psychicznymi, a także od zdrowych dzieci.
• Między 1. a 6 rokiem życia obserwuje się więcej napadów złości, drażliwość, impulsywność, większe problemy z koncentracją uwag i nadpobudliwość. Bywa to błędnie interpretowane jako ADHD i trudności w interakcjach.
• Dopiero od 7. roku życia zgłaszane są bardziej klasyczne objawy, takie jak depresja, mania, zachowania samobójcze i psychoza.¹⁵
• W większości badań dotyczących dzieci wysokiego ryzyka, u rodziców których stwierdzono chorobę afektywną dwubiegunową, wykazano występowanie lęków w dzieciństwie, częstszą łagodną depresję w okresie dojrzewania, a później w okresie młodzieńczym również coraz częstsze okresy manii. 
• W niektórych badaniach klinicznych nawet u połowy dzieci z depresją rozwinęła się choroba afektywna dwubiegunowa, w zależności od obciążenia rodzinnego. Z kolei w badaniu TADS dotyczącym nastolatków z depresją stwierdzono, że podczas pięcioletniego okresu obserwacji choroba ta rozwinęła się u 6% z nich.¹⁶
• Rozwój choroby afektywnej dwubiegunowej może być trudny do przewidzenia, ale tego typu depresje często charakteryzują się wczesnym początkiem z okresami wyraźnych i ciężkich objawów, opóźnieniem psychoruchowym, objawami psychotycznymi, manią wywołaną lekami i chorobą afektywną dwubiegunową w wywiadzie rodzinnym.¹⁷

Obraz kliniczny rozwiniętej choroby afektywnej dwubiegunowej 

• Klasyczna choroba afektywna dwubiegunowa typu I
  • Występuje stosunkowo rzadko u dzieci i młodzieży, ale charakteryzuje się niewielką liczbą zaburzeń współistniejących i lepszym rokowaniem niż bardziej złożone postaci.⁴
• Choroba o wczesnym początku jest często cięższym wariantam zaburzenia, z większym wpływem ADHD, a następnie mieszaną manią, drażliwością, objawami psychotycznymi i chorobami współistniejącymi oraz gorszą skutecznością profilaktyczną litu.^2,13,18
• Typowy jest stopniowy rozwój i częste wahania, które moga występować kilka razy dziennie.^2,8
• Przebieg jest często przewlekły, z nielicznymi lub krótkimi fazami neutralnego nastroju.^2,14
  • Należy podjąć próbę odróżnienia ADHD od epizodycznej manii i obniżonego nastroju. Istnieje ryzyko niedodiagnozowania ADHD na rzecz manii.
• Hiperseksualność wydaje się być niemal swoistym objawem manii.²
• Zachowania samobójcze często pojawiają się na wczesnym etapie choroby, w fazach depresyjnych i mieszanych.¹¹

Ustrukturyzowany wywiad lekarski

• Szczegółowe informacje na temat zaburzeń psychicznych w rodzinie:
  • zaburzenia afektywne lub okresowe odurzenie, drażliwość, wybuchy gniewu, samobójstwa, zaburzenia lękowe, zaburzenia zachowania, ADHD, psychozy.
• Zawsze należy pamiętać o diagnostyce różnicowej spektrum zaburzeń afektywnych dwubiegunowych:
  • wywiad rodzinny dotyczący zaburzeń ze spektrum/okresowych zaburzeń psychicznych
  • epizody drażliwości, wybuchy gniewu, wahania nastroju
  • okresowe zaburzenia lękowe lub zaburzenia zachowania
  • spontaniczne wahania nastroju (bez czynnika wyzwalającego)
  • brak efektu lub niepełny efekt działania leków na ADHD.
• Jak rozwijały się objawy?
  • początek, przebieg, wahania, efekt leczenia: najlepiej na osi czasu
  • wpisy w dzienniczku dotyczące wahań nastroju i snu.
• Badanie fizykalne
  • Należy wykluczyć zaburzenia somatyczne, które mogą wywołać objawy manii: urazy głowy, udar, nadczynność tarczycy, choroba Cushinga, padaczka skroniowa, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty układowy.
  • Należy wykluczyć reakcję na leki lub środki odurzające.

Badanie uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• Brak, chyba że istnieje potrzeba diagnostyki różnicowej.

Inne badania

• Narzędzia samooceny, takie jak ASEBA i Dawba, mogą wskazywać zarówno zachowania internalizacyjne, jak i eksternalizacyjne, które wymagają dalszej diagnostyki.
  • Takie połączenie można zaobserwować w wielu poważnych zaburzeniach, neleży jednak uwzględnić chorobę afektywną dwubiegunową w diagnostyce różnicowej.¹⁹
• Indeksowany, częściowo ustrukturyzowany wywiad to Kiddie-SADS-PL.
• Rodzice i lekarze powinni wypełnić formularz dotyczący manii: skala oceny manii (Young Mania Rating Scale)  i/lub skala oceny manii u dzieci (Child Mania Rating Scale).

Wskazania dla skierowania do specjalisty

• Skierowanie do specjalisty psychiatrii w celu diagnostyki i leczenia.
• Hospitalizacja w przypadku wystąpienia nasilonych objawów maniakalnych.

Leczenie

Cele leczenia

• Ochrona pacjenta
• Łagodzenie i eliminacja objawów psychotycznych i manii.
• Przywrócenie pełnej sprawności.

Ogólne informacje o leczeniu

• Dobry plan leczenia obejmuje przyjmowanie leków, zapisywanie objawów w dzienniczku, przekazanie informacji o chorobie, w razie potrzeby poradnictwo, jak najmniej stresu, zdrowy tryb życia z wystarczającą ilością snu, zwróćenie uwagi na wzrost ryzyka przy spożywaniu alkoholu, dobrą współpracę między opieką ambulatoryjną i szpitalną.
• Ciężkie objawy maniakalne wymagają hospitalizacji, aby uchronić pacjenta przed niewłaściwym zachowaniem oraz zapewnić rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.
• Środki przymusu
  • Z reguły młodzi pacjenci nie mają świadomości swojego zaburzenia i dlatego rzadko chcą się leczyć.

Informacje

• Po epizodzie maniakalnym należy przekazać odpowiednie informacje opiekunom dziecka, aby zapewnić kontrolę procesu terapeutycznego.
• Celem leczenia powinien by także regularny, przewidywalny tryb życia pacjenta, z uwzględnieniem potrzeb członków rodziny, którzy również często potrzebują pomocy.

Leczenie farmakologiczne

Epizody maniakalne

• W przypadku manii należy zawsze oferować leczenie farmakologiczne.
• Leczenie stanu ostrego
  • Zazwyczaj stosuje się leki przeciwpsychotyczne, czasami w połączeniu z lekami stabilizującymi nastrój i/lub lekami uspokajającymi, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi leczenia dorosłych.
  • Może być konieczne wdrożenie kilku leków z zachowaniem dużej ostrożności i tylko przez krótki okres czasu.
• Leki przeciwpsychotyczne
  • Szybkie działanie i skuteczność u młodych osób wykazuje kwas walproinowy, risperidon, olanzapina, arypiprazol, kwetiapina i ziprasidon.
  • Przy dłuższym stosowaniu najpoważniejszymi działaniami niepożądanymi, zwłaszcza w przypadku olanzapiny, jest przyrost masy ciała i zaburzenia metaboliczne.
  • Kwasu walproinowego nie należy stosować u dziewczynek ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu policystycznych jajników. Lamotrygina może powodować wysypkę skórną, a czasami zespół Stevensa-Johnsona, który może być śmiertelny.
  • Każde zastosowanie leków przeciwpsychotycznych wymaga wykonania wyjściowych badań laboratoryjnych, wzrostu, masy ciała i obwodu talii, a także kontroli przebiegu po jednym i trzech miesiącach, a następnie co sześć miesięcy.
• Benzodiazepiny
  • Można stosować jako uzupełnienie leków przeciwpsychotycznych ze względu na ich synergistyczne działanie.
• Lit
  • Stosowany w manii, początek działania obserwowany po tygodniu, a maksymalny efekt dopiero po 6–12 miesiącach.
  • Zakres terapeutyczny jest wąski i wymaga dokładnego monitorowania.
  • Docelowe stężenie leku w osoczu wynosi 0,4–1,0 mmol/l, ale w ostrej fazie dopuszczalne są nieco wyższe stężenia.

Epizody depresyjne

• Epizody depresyjne mogą być leczone lamotryginą, litem lub lekami przeciwpsychotycznymi.
• Podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych zaobserwowano zwiększone ryzyko wystąpienia manii. Jest to niepewna teza, ale pacjent powinien być ściśle monitorowany podczas takiego leczenia.

Terapie psychospołeczne

• Leczenie farmakologiczne musi być uzupełnione leczeniem psychospołecznym.
• Zawsze należy brać pod uwagę psychoedukację, działania mające na celu rozwiązywanie problemów w rodzinie, trudności w szkole i poprawę funkcjonowania społecznego.
• Pacjent i członkowie rodziny muszą nauczyć się, jak najlepiej zapobiegać nawrotom (regularne przyjmowanie leków, redukcja stresu, stabilny rytm życia).
• Psychoterapia indywidualna i terapia skoncentrowana na rodzinie (CBT i IPT) wykazały poprawę rokowania poprzez poprawę umiejętności rozwiązywania problemów i umiejętności społecznych.²⁰

Leczenie profilaktyczne

• Lit
  • Jeśli u młodych pacjentów wystąpiły co najmniej dwa okresy depresji i/lub manii lub epizod maniakalny, należy rozważyć leczenie profilaktyczne.
  • Biorąc pod uwagę skuteczność litu u dorosłych, lek ten wydaje się działać najskuteczniej w przypadku wyraźnej epizodycznej choroby afektywnej dwubiegunowej.
  • Zawsze obserwuje się działania niepożądane w postaci zwiększonego pragnienia, pewnego przyrostu masy ciała, wzrostu ryzyka wystąpienia niedoczynności tarczycy wymagającej leczenia, nasilenia trądziku i drżenia, a w niektórych przypadkach także ospałości i trudności z koncentracją.
• Karbamazepina?
  • Lek alternatywny o działaniu stabilizującym nastrój, ale często powoduje znaczące reakcje niepożądane, tym zmęczenie. 

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Choroba afektywna dwubiegunowa to poważne zaburzenie o wysokim wskaźniku zachorowalności i śmiertelności.^2,11,21
• Objawy pojawiają się wcześnie, połowa z nich przed 19. rokiem życia.²¹
• Rozpoznanie jest stawiane średnio dziesięć lat po wystąpieniu objawów.²²

Powikłania

• Myśli i zachowania samobójcze.

Rokowania

• Leki stabilizujące nastrój wydają się zmniejszać upośledzenie funkcji poznawczych i ryzyko samobójstw.²²
• Częstość występowania nawrotów zmniejsza się wraz z wdrożeniem profilaktycznego leczenia litem.

Dalsze postępowanie

• Leczenie należy dokładnie monitorować i precyzyjnie określać poziom litu we krwi.
• Podczas stosowania leków przeciwpsychotycznych pacjent musi być badany i monitorowany pod kątem zespołu metabolicznego: RR, lipidy, stężenie cukru we krwi, masa ciała.
• Należy zwrócić uwagę na interakcje, w tym z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Medibas

• Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci i młodzieży.