Definicja: Zaburzenia dwubiegunowe charakteryzują się silnymi wahaniami poziomu popędu i nastroju: epizody maniakalne i ew. depresyjne.
Częstość występowania: Metaanaliza wskazuje, że spektrum zaburzeń dwubiegunowych u dzieci i młodzieży wynosi nieco poniżej 2%.
Objawy: Objawy depresji obejmują utratę motywacji, utratę zainteresowań, smutek i zmęczenie. Objawy maniakalne obejmują euforię i niezwykle wysoki poziom energii, chęć mówienia, bezkrytyczne zachowanie i zmniejszone zapotrzebowanie na sen.
Wyniki: Lęk, drażliwość, problemy z koncentracją, zaburzenia snu i tendencje samobójcze występują we wszystkich fazach.
Diagnostyka: Pacjent powinien zostać zbadany przez psychiatrę dziecięcego.
Terapia: Leczenie obejmuje przyjmowanie leków, zapisywanie objawów w dzienniczku, udzielanie informacji o zaburzeniu, w razie potrzeby konsultacje, jak najmniej stresu, zdrowy tryb życia z wystarczającą ilością snu i dużą ostrożność z alkoholem.
informacje ogólne
Definicja
Zaburzenia dwubiegunowe charakteryzują się silnymi wahaniami poziomu popędu i nastroju: epizody maniakalne i ew. depresyjne.
Objawy depresji obejmują utratę motywacji, utratę zainteresowań, smutek i zmęczenie.
Objawy maniakalne obejmują euforię i niezwykle wysoki poziom energii, chęć mówienia, bezkrytyczne zachowanie i zmniejszone zapotrzebowanie na sen.
Lęk, drażliwość, problemy z koncentracją, zaburzenia snu i tendencje samobójcze występują we wszystkich fazach.
Różne postacie
Rozróżnia się różne typy zaburzeń dwubiegunowych I i II, przy czym te drugie charakteryzują się łagodniejszymi objawami maniakalnymi i mniejszym zaburzeniem poziomu funkcjonowania.
Często występuje epizod mieszany z jednoczesnymi objawami maniakalnymi i depresyjnymi.
Zaburzenia ze spektrum dwubiegunowego
Jest to ogólny termin określający zaburzenia dwubiegunowe, który obejmuje również przypadki niespełniające kryteriów manii: na przykład kryterium czasowe czterech dni w przypadku typu II lub siedmiu dni w przypadku typu I. Przy każdym z tych typów mowa o wykryciu typowej dwubiegunowości.
W ramach tego spektrum występują depresje, które są szczególnie długotrwałe i trudno się je leczy, a często zawierają krótkie wahania w kierunku manii.
W diagnostyce ważne jest, aby zaburzenia dwubiegunowe miały charakter epizodyczny, a zachowanie podczas epizodów znacznie różniło się od normalnego zachowania dziecka.
częstość występowania
Chorobowość zaburzeń afektywnych dwubiegunowych typu I i II wynosi ok. 3–5% u dorosłych.
Szacuje się, że chorobowość zaburzeń ze spektrum dwubiegunowego jest co najmniej dwukrotnie wyższa.
Depresja jednobiegunowa i zaburzenia dwubiegunowe często rozpoczynają się w okresie dojrzewania i u młodych dorosłych.
Badania chorobowości u dzieci
Wykazują bardzo różne wyniki ze względu na różne definicje i wymagania dotyczące spadku funkcjonalnego, ale metaanaliza wskazuje, że zaburzenia ze spektrum dwubiegunowego występują u nieco mniej niż 2% dzieci i młodzieży1.
Wśród amerykańskich dzieci w wieku szkolnym (14–18 lat) zaburzenie afektywne dwubiegunowe stwierdzono u 1%, a podprogowe zaburzenie afektywne dwubiegunowe u 4,5%2.
Etiologia i patogeneza
Obecnie nie można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej.
Prawdopodobna przyczyna jest wieloczynnikowa.
Oprócz stosunkowo silnego komponentu genetycznego, który jest prawdopodobnie podstawą zwiększonej podatności (tj. wrażliwości) na zaburzenie, z pewnością decydującą rolę odgrywają wpływy środowiskowe (w tym stres) i cechy osobowości.
U dzieci rodziców cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową częściej występują zaburzenia psychiczne, najczęściej ze spektrum afektywnego, takie jak depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, ale także ADHD i lęk3.
Wydaje się, że reagują one na leki stabilizujące nastrój.
Jeśli rodzice reagują na lit, dzieci mają mniej zaburzeń współistniejących, a rokowanie jest lepsze4.
Badania obrazowe mózgu często pokazują nieswoiste zmiany w hipokampie i ciele migdałowatym.
Czynniki predysponujące
Dziedziczenie
Czynniki środowiskowe również mają wpływ na pierwsze wystąpienie i przebieg zaburzenia.
chorób współwystępujących
ADHD
ADHD charakteryzuje się deficytem uwagi, niepokojem ruchowym i brakiem kontroli impulsów; objawy te są również powszechne w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych.
Gwałtowne wahania u dzieci i młodzieży z chorobą afektywną dwubiegunową prowadzą do tego, że stan ten jest postrzegany jako przewlekły i łatwo go pomylić z ADHD.
Jednak zaburzenie to może być zaburzeniem dwubiegunowym + ADHD, gdzie ADHD jest odpowiedzialne za gwałtowne wahania w ciągu dnia, podczas gdy dwubiegunowość powoduje wolniejsze epizody zmian nastroju.
W Stanach Zjednoczonych współwystępowanie ADHD stwierdzono u około 90%2, ale nie ma pewności, czy współwystępowanie jest rzeczywiste.
Jednak przy czystym ADHD nie występują objawy manii, takie jak hiperseksualność, zwiększona aktywność myślowa, zmniejszone zapotrzebowanie na sen i zwiększona aktywność celowana.
W ADHD regulacja afektu jest często ograniczona i występują gwałtowne zmiany między radością, złością i rozczarowaniem tym, co dzieje się wokół dziecka.
Najbezpieczniejszym rozróżnieniem między dwubiegunowością a ADHD jest występowanie wyraźnej epizodyczności w dwubiegunowości, podczas gdy ADHD jest przewlekłe, ale wciąż zmienne.
Jednak granica między megalomanią a normalnością u dzieci jest jednak przedmiotem dyskusji.
Objawy podobne do manii występują w innych pediatrycznych zaburzeniach psychicznych, w tym ADHD, bez przewidywania późniejszego rozpoznania choroby afektywnej dwubiegunowej5.
lęku
Współistniejące zaburzenia lękowe występują u około 30–75% dzieci i młodzieży z chorobą afektywną dwubiegunową, zwłaszcza przy chorobie afektywnej dwubiegunowej typu II.
Najczęstsze z nich to zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, fobia społeczna i lęki napadowe.
Objawy lękowe pojawiają się zwykle kilka lat przed wystąpieniem choroby afektywnej dwubiegunowej6.
zaburzenia zachowania
Współwystępujące zaburzenia zachowania są bardzo częste i wiążą się z chorobą afektywną dwubiegunową typu I oraz złym rokowaniem6.
Również w tym przypadku diagnostykę różnicową komplikują szybko zmieniające się, mieszane objawy z drażliwością, łamaniem zasad i czasami gwałtownymi napadami gniewu, które często obserwuje się w chorobie afektywnej dwubiegunowej u dzieci i młodzieży.
Przedmiotem dyskusji jest, czy są to prawdziwe zaburzenia współistniejące, czy też występują one wtórnie do drażliwości i psychozy u młodych ludzi7.
Nadużywanie środków odurzających
Naprzemienne występowanie manii polekowej i dysforii wywołanej abstynencją jest trudne do odróżnienia od epizodów choroby afektywnej dwubiegunowej.
Współistniejące nadużywanie substancji jest zgłaszane w 80% przypadków wczesnych (<19 lat) i 20% późnych zaburzeń afektywnych dwubiegunowych>8, niezależnie od współistniejących zaburzeń zachowania9.
Nadużywanie narkotyków może być próbą samoleczenia.
Leczenie litem ograniczyło zachowania związane z poszukiwaniem narkotyków u nastolatków z chorobą afektywną dwubiegunową2.
Zespół stresu pourazowego (PTSD)
Zespół stresu pourazowego może powodować labilność afektu i wyraźny niepokój/drażliwość, które łatwo pomylić z chorobą afektywną dwubiegunową lub ADHD.
Kilka badań wykazało, że traumatyzacja jest czynnikiem ryzyka wczesnego wystąpienia i ciężkiego przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej10.
I odwrotnie, zachowania seksualne obserwowane u dzieci z manią mogą być mylone z zachowaniami seksualnymi dzieci wykorzystywanych seksualnie.
Wśród 97 dzieci z manią, u prawie połowy stwierdzono hiperseksualność, ale tylko 1% z nich było narażonych na przemoc11.
zespół Tourette'a
Zespół Tourette'a charakteryzuje się tikami ruchowymi i wokalnymi, którym często towarzyszy sztywność, napady złości, wahania nastroju i słabe umiejętności społeczne.
Współistniejące zaburzenia ze spektrum dwubiegunowego występują u 30 z 90 pacjentów z tym zespołem.
Współistniejące zaburzenie afektywne dwubiegunowe było związane z łagodnymi tikami i częstymi współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi12.
ICD-10
F30 Epizod maniakalny
F30.0 Hipomania
F30.1 Mania bez objawów psychotycznych
F30.2 Mania z objawami psychotycznymi
F30.8 Inne epizody maniakalne
F30.9 Epizod maniakalny, nieokreślony
F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
F31.0 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii
F31.1 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny bez objawów psychotycznych
F31.2 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny z objawami psychotycznymi
F31.3 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu
F31.4 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji bez objawów psychotycznych
F31.5 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi
F31.6 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod mieszany
F31.7 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie remisja
Kryteria diagnostyczne choroby afektywnej dwubiegunowej opierają się na badaniach osób dorosłych i mają mniejsze zastosowanie do dzieci, których objawy są zależne od dojrzewania i rozwoju ich mózgu; regulacja koncentracji uwagi i afektu rozwijają się do 20. roku życia.
Często występują wspólne objawy, a zaburzenie współwystępuje z innymi pediatrycznymi zaburzeniami psychicznymi13.
Utrudnia to badanie, leczenie i badania naukowe.
Kryteria
Główne kryteria to podwyższony nastrój, ew. duża drażliwość
W tym samym okresie dziecko powinno wykazywać co najmniej trzy (cztery w przypadku drażliwości) z następujących dziewięciu objawów:
zawyżona samoocena lub urojenia wielkości
zwiększona aktywność, nadpobudliwość/niepokój
nadmierna gadatliwość
zmniejszone zapotrzebowanie na sen
ucieczka myśli
rozproszenie uwagi/trudności z koncentracją lub ciągła zmiana czynności lub planów
lekkomyślne, nieodpowiedzialne i ryzykowne zachowanie
utrata zahamowań społecznych prowadząca do niewłaściwego lub niesfornego zachowania
zwiększona energia seksualna
Reakcje spowodowane nadużywaniem leków lub zaburzeniami narządowymi stanowią kryteria wykluczenia.
Epizodyczność i ramy czasowe
Według ICD-10, przed rozpoznaniem powinny mieć miejsce co najmniej dwa epizody (co najmniej jeden epizod maniakalny/hipomaniakalny), podczas gdy według DSM-IV wystarczy jeden epizod maniakalny/hipomaniakalny.
Podczas epizodu dziecko powinno wykazywać zachowanie, które wyraźnie różni się od jego normalnego zachowania, a także wystarczającą liczbę objawów. W manii stan ten powoduje wyraźne zaburzenia funkcjonowania społecznego, rodzinnego lub szkolnego i czasami prowadzi do hospitalizacji, podczas gdy w hipomanii nie występują poważne zaburzenia funkcjonowania.
Podczas epizodu maniakalnego/hipomanii dziecko może mieć również objawy depresyjne, co nazywane jest epizodem mieszanym.
Obecnie epizodyczność objawów maniakalnych jest podkreślana jako całkowicie obowiązkowe kryterium manii, a ramy czasowe muszą być zgodne z DSM-IV: 4 dni w przypadku hipomanii i 7 dni w przypadku manii.
Podkreśla się, że samo spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej powinno mieć wyraźną epizodyczność, a w przypadku bardziej przewlekłych stanów, takich jak gniew i brak regulacji afektu u dzieci, DSM-V proponuje rozpoznanie „Disruptive Mood Dysregulation Disorder“ zamiast spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej.
Podgrupy
U dzieci i młodzieży często rozróżnia się klasyczną i młodzieńczą (atypową) chorobę afektywną dwubiegunową, ale istnieją pewne kontrowersje dotyczące kryteriów diagnostycznych dla tej drugiej.
Czasami trudno je odróżnić i zgłaszany jest wysoki stopień współwystępowania (90%). Możliwe, że dwubiegunowość jest nadmiernie rozpoznawana na niekorzyść ADHD.
W czystym ADHD nie występują jednak objawy manii w postaci hiperseksualności, zwiększonej aktywności myślowej, zmniejszonego zapotrzebowania na sen i zwiększonej aktywności celowanej, ale objawy te można zaobserwować w pewnym stopniu w nadpobudliwym ADHD i mogą one również ulegać wahaniom, a zatem być trudne do odróżnienia od epizodyczności dwubiegunowej.
Zaburzenia ze spektrum dwubiegunowego są trudne do rozpoznania u dzieci i młodzieży, a rozróżnienie między nimi a innymi zaburzeniami psychicznymi jest czasami niejasne.
Nieleczone zaburzenia ze spektrum dwubiegunowego mają jednak na tyle poważne powikłania, że postawa wyczekująca jest etycznie wątpliwa, ale ryzyko nadrozpoznawalności i nadmiernego leczenia w przypadkach granicznych również nie jest małe.
Zaburzenie to należy mieć na uwadze w przypadku szeregu problemów u dzieci i młodzieży, takich jak depresja, ADHD, zaburzenia zachowania, drażliwość, napady złości, tiki, uraz i lęk, zwłaszcza jeśli w rodzinie występowały zaburzenia afektywne lub nadużywanie substancji.
Pacjent często musi być obserwowany przez pewien okres czasu, zanim zostanie ustalone ostateczne rozpoznanie; w tym przypadku bardzo przydatny jest dzienniczek wahań nastroju.
Diagnostyka i leczenie tych zaburzeń jest zadaniem specjalisty.
Objawy i dolegliwości
Silne zmiany poziomu energii i nastroju, tj. epizody trwające dni, a często tygodnie lub miesiące ze zmianami nastroju
Objawy depresji
utrata radości, energii i zaangażowania, zainteresowań, smutek i zmęczenie
Objawy manii
poczucie szczęścia i nadmierne podekscytowanie, niezwykle wysoki poziom energii, chęć do rozmowy, bezkrytyczne zachowanie i zmniejszone zapotrzebowanie na sen
Lęk, drażliwość, problemy z koncentracją, zaburzenia snu i tendencje samobójcze występują we wszystkich fazach.
Wczesne oznaki
Rodzice dzieci z chorobą afektywną dwubiegunową opisują objawy u dzieci przed ukończeniem 3. roku życia: problemy ze snem, wahania nastroju, złość, niepokój i lęk14.
Nawet jeśli objawy się nieswoiste, dzieci te różnią się od dzieci z innymi zaburzeniami psychiatrycznymi, a także od zdrowych dzieci.
W wieku od 1 roku do 6 lat mają więcej napadów złości, drażliwość, impulsywność, większe problemy z uwagą i nadpobudliwość. Można to łatwo błędnie zinterpretować jako ADHD i trudności w interakcji.
Dopiero od siódmego roku życia zgłaszane są bardziej klasyczne objawy, takie jak depresja, mania, zachowania samobójcze i psychoza15.
Większość badań wysokiego ryzyka dotyczących dzieci rodziców z chorobą afektywną dwubiegunową wykazuje niepokój w dzieciństwie, częstsze łagodniejsze depresje w okresie dojrzewania, a później w okresie młodzieńczym również coraz częstsze okresy manii , podczas gdy kontrastujący materiał amerykański pokazuje wyższy odsetek ADHD i występowanie manii przed okresem dojrzewania.
W niektórych badaniach klinicznych nawet u połowy dzieci z depresją rozwinęła się choroba afektywna dwubiegunowa, w zależności od obciążenia rodzinnego. Z kolei w badaniu TADS dotyczącym nastolatków z depresją stwierdzono, że podczas pięcioletniego okresu obserwacji u 6% z nich rozwinęła się dwubiegunowość16.
Rozwój choroby afektywnej dwubiegunowej może być trudny do przewidzenia, ale tego typu depresje często charakteryzują się wczesnym początkiem, wyraźną i ciężką okresowością, opóźnieniem psychoruchowym, objawami psychozy, manią wywołaną lekami i chorobą afektywną dwubiegunową w wywiadzie rodzinnym17.
Obraz kliniczny rozwiniętego zaburzenia dwubiegunowego
Klasyczne zaburzenie dwubiegunowe typu I
Występuje stosunkowo rzadko u dzieci i młodzieży, ale charakteryzuje się niewielką liczbą zaburzeń współistniejących i lepszym rokowaniem niż bardziej złożone postacie4.
Zaburzenia dwubiegunowe o wczesnym początku są często cięższymi wariantami zaburzenia, z większym wpływem ADHD, a następnie mieszanej manii, drażliwości, objawów psychozy i zaburzeń współistniejących oraz gorszej skuteczności profilaktyki litem2,13,18.
zmienne działanie leków na ADHD lub brak działania
Jak dalej rozwijały się objawy?
początek, przebieg, wahania, efekt leczenia: najlepiej na osi czasu
wpisy w dzienniczku dotyczące wahań nastroju i snu
Badanie pod kątem somatycznym
Należy wykluczyć zaburzenia somatyczne, które mogą przypominać manię: urazy głowy, SM, udar, nadczynność tarczycy, choroba Cushinga, padaczka skroniowa, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty układowy
Należy wykluczyć reakcję na leki lub środki odurzające.
Badanie uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
Brak, chyba że istnieje potrzeba diagnostyki różnicowej.
Inne badania
Narzędzia do samodzielnego opisu, takie jak ASEBA i Dawba, mogą wskazywać zarówno objawy internalizacyjne, jak i eksternalizacyjne, które wymagają dalszego badania.
Takie połączenie można zaobserwować w wielu poważnych zaburzeniach, lecz lekarz w swoich rozważaniach diagnostycznych musi wziąć pod uwagę zaburzenie afektywne dwubiegunowe19.
Indeksowany, częściowo ustrukturyzowany wywiad to Kiddie-SADS-PL.
Rodzice i lekarze powinni wypełnić formularz dotyczący manii: skala oceny manii Younga i/lub skala oceny manii u dzieci (Child Mania Rating Scale).
Wskazania dla skierowania do specjalisty
Pacjent zostaje skierowany do specjalisty na badanie i leczenie.
Hospitalizacja z powodu ciężkich objawów maniakalnych
Przymusowa hospitalizacja
Leczenia
Cele leczenia
Ochrona pacjenta
Łagodzenie i eliminacja objawów psychotycznych i manii
Odzyskanie pełnego poziomu funkcjonalności
Ogólne informacje o leczeniu
Dobry plan leczenia obejmuje przyjmowanie leków, zapisywanie objawów w dzienniczku, informowanie o zaburzeniu, w razie potrzeby poradnictwo, jak najmniej stresu, zdrowy tryb życia z wystarczającą ilością snu, dużą ostrożność przy spożywaniu alkoholu, dobrą współpracę między opieką ambulatoryjną i szpitalną.
Wyraźne objawy maniakalne wymagają hospitalizacji, aby uchronić pacjenta przed niewłaściwym zachowaniem i niefortunnym usposobieniem oraz zapewnić rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.
Środki przymusu
Z reguły młodzi pacjenci nie mają świadomości swojego zaburzenia i dlatego rzadko chcą się leczyć.
Informacje
Po epizodzie maniakalnym często konieczna jest pomoc osobom z otoczenia w celu naprawienia sytuacji.
Regularne, przewidywalne życie jest dobrym celem leczenia, a członkowie rodziny często potrzebują pomocy, aby pomóc dziecku to osiągnąć.
Leczenie farmakologiczne
Epizody maniakalne
W przypadku manii należy zawsze oferować leczenie farmakologiczne.
Dokumentacja naukowa
Istnieje niewiele dobrych badań mierzących efekty, a podstawy naukowe zaleceń dla dzieci są słabe lub przeciętne.
Leczenie stanu ostrego
Zazwyczaj składa się z leków przeciwpsychotycznych, czasami w połączeniu z lekami stabilizującymi nastrój i/lub lekami uspokajającymi, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi leczenia dorosłych.
Wielolekowość może być konieczna, ale należy ją stosować z dużą ostrożnością i tylko przez krótsze okresy.
lekami przeciwpsychotycznymi
Dowody skuteczności u młodych ludzi są dobre dla walproinianu, risperidonu, olanzapiny, arypiprazolu, kwetiapiny i ziprasidonu, a początek działania jest szybki.
Najpoważniejsze reakcje niepożądane to przyrost masy ciała i zaburzenia metaboliczne w długim okresie, zwłaszcza w przypadku olanzapiny.
Walproinian nie powinien być stosowany u dziewcząt ze względu na ryzyko wystąpienia policystycznych jajników. Lamotrygina może powodować wysypkę skórną, a czasami zespół Stevensa-Johnsona, który może ew. być śmiertelny.
Każde zastosowanie leków przeciwpsychotycznych wymaga rejestrowania wyjściowych wartości badań laboratoryjnych, wzrostu, masy ciała i obwodu talii, a także kontroli przebiegu po jednym i trzech miesiącach, a następnie co sześć miesięcy.
benzodiazepin
Można stosować jako dodatek do leków przeciwpsychotycznych ze względu na efekt synergistyczny.
lit
Stosuje się go przeciw manii, ale działanie zaczyna się dopiero po tygodniu, a maksymalny efekt obserwuje się dopiero po 6–12 miesiącach.
Zakres terapeutyczny jest wąski i wymaga dokładnego monitorowania.
Docelowe stężenie w osoczu wynosi 0,4–1,0 mmol/l, ale w ostrej fazie można zaakceptować nieco wyższe stężenia.
Epizody depresyjne
Epizody depresyjne mogą być leczone lamotryginą, litem lub lekami przeciwpsychotycznymi.
Podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych zaobserwowano zwiększone ryzyko wystąpienia manii. Jest to niepewna teza, ale pacjent powinien być ściśle monitorowany podczas takiego leczenia.
Terapie psychospołeczne
Leczenie farmakologiczne musi być uzupełnione leczeniem psychospołecznym.
Zawsze należy brać pod uwagę psychoedukację, wysiłki związane z problemami w rodzinie, problemami w szkole, funkcjonowaniem społecznym.
Pacjent i rodzina muszą nauczyć się, jak najlepiej zapobiegać nawrotom (regularne przyjmowanie leków, redukcja stresu, stabilny rytm życia).
Psychoterapia indywidualna i terapia skoncentrowana na rodzinie (CBT i IPT) wykazały poprawę rokowania poprzez poprawę umiejętności rozwiązywania problemów i umiejętności społecznych20.
Terapia zapobiegawcza
lit
Jeśli u młodych pacjentów wystąpiły co najmniej dwa okresy depresji i/lub manii lub epizod maniakalny, należy rozważyć leczenie profilaktyczne.
Biorąc pod uwagę skuteczność litu u dorosłych, uważa się, że działa on najlepiej w przypadku wyraźnej epizodycznej dwubiegunowości.
Zawsze obserwuje się reakcje niepożądane w postaci zwiększonego pragnienia, pewnego przyrostu masy ciała, ryzyka niedoczynności tarczycy, która bardzo często musi być uregulowana, bardziej aktywnego trądziku i drżenia, w niektórych przypadkach także ospałości i trudności z koncentracją.
karbamazepina?
Jest to alternatywa, ma działanie stabilizujące nastrój, ale często powoduje znaczące reakcje niepożądane ze zmęczeniem.
Przebieg, powikłania i rokowanie
przebieg
Zaburzenia dwubiegunowe są poważnymi zaburzeniami o wysokim wskaźniku zachorowalności i śmiertelności2,11,21.
Zaburzenia pojawiają się wcześnie, połowa z nich przed 19. rokiem życia21.
Rozpoznanie jest stawiane średnio dziesięć lat po wystąpieniu objawów22.
powikłania
myśli i zachowania samobójcze
Rokowania
Leki stabilizujące nastrój wydają się zmniejszać dysfunkcje i skłonności samobójcze22.
Częstość występowania nawrotów zmniejsza się wraz z wdrożeniem profilaktycznego leczenia litem.
Dalsze postępowanie
Leczenie należy dokładnie monitorować i precyzyjnie określać poziom litu we krwi.
Podczas stosowania leków przeciwpsychotycznych pacjent musi być badany i monitorowany pod kątem zespołu metabolicznego: RR, lipidy, stężenie cukru we krwi, masa ciała.
Należy zwrócić uwagę na interakcje, w tym z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi.
Van Meter AR, Moreira AL, Youngstrom EA. Meta-analysis of epidemiologic studies of pediatric bipolar disorder. J Clin Psychiatry 2011 Sep;72(9):1250-6. . doi:10.4088/JCP.10m06290 DOI
Geller B, Del Bello MP. Bipolar disorder in childhood and early adolescence. New York: Guilford Press, 2003.
Chang KD, Steiner H, Ketter TA. Psychiatric phenomenology of child and adolescent bipolar offspring. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2000; 39: 453-60. PubMed
Duffy A, Alda M, Kutcher S et al. A prospective study of the offspring of parents responsive and nonresponsive to litium tratment. J Clin Psychiatry 2002; 63: 1171-8. PubMed
Hazell PL, Carr V, Lewin TJ et al. Manic symptoms in young males with ADHD predict functioning but not diagnosis after 6 years. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2003; 42: 552-60. PubMed
Masi G, Toni C, Perugi G et al. Anxiety disorders in children and adolescents with bipolar disorder: a neglected comorbidity. Can J Psychiatry 2001; 46: 797-802. PubMed
Dilsaver SC, Akiskal HS. High rate of unrecognized bipolar mixed states among destitute Hispanic adolescents referred for «major depressive disorder». J Affect Disord 2005; 84: 179-86. PubMed
Ernst CL, Goldberg JF. Clinical features related to age at onset in bipolar disorder. J Affect Disord 2004; 82: 21-7. PubMed
Wilens TE, Biederman J, Kwon A et al. Risk of substance use disorders in adolescents with bipolar disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2004; 43: 1380-6. PubMed
Leverich GS, McElroy SL, Suppes T et al. Early physical and sexual abuse associated with an adverse course of bipolar illness. Biol Psychiatry 2002; 51: 288-97. PubMed
Tondo L, Isacsson G, Baldessarini R. Suicidal behaviour in bipolar disorder: risk and prevention. CNS Drugs 2003; 17: 491-511. PubMed
Berthier ML, Kulisevsky J, Campos VM. Bipolar disorder in adult patients with Tourette's syndrome: A clinical study. Biol Psychiatry 1998; 43: 364-70. PubMed
Biederman J, Faraone SV, Wozniak J et al. Further evidence of unique developmental phenotypic correlates of pediatric bipolar disorder: findings from a large sample of clinically referred preadolescent children assessed over the last 7 years. J Affect Disord 2004; 82 (suppl 1): 45-58.
Faedda GL, Baldessarini RJ, Glovinsky IP et al. Pediatric bipolar disorder: phenomenology and course of illness. Bipolar Disord 2004; 6: 305-13. PubMed
Fergus EL, Miller RB, Luckenbaugh DA et al. Is there progression from irritability/dyscontrol to major depressive and manic symptoms? A retrospective community survey of parents of bipolar children. J Affect Disord 2003; 77: 71-8. PubMed
Birmaher et al. Lifetime psychiatric disorders in school-aged offspring of parents with bipolar disorder. Arch Gen Psychiatry 2009. Arch Gen Psychiatry. Mar 2009; 66(3): 287–296.
Birmaher B, Arbelaez C, Brent D. Course and outcome of child and adolescent major depressive disorder. Child Adolesc Psychiatr Clin North Am 2002; 11: 619-37. PubMed
Schurhoff F, Bellivier F, Jouvent R et al. Early and late onset bipolar disorders: two different forms of manic-depressive illness? J Affect Disord 2000; 58: 215-21. PubMed
McClellan J, Kowatch R, Findling RL. Practice parameter for the assessment and treatment of children and adolescents with bipolar disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2007; 46:107-125. PubMed
Kupfer DJ, Frank E, Grochocinski VJ et al. Demographic and clinical characteristics of individuals in a bipolar disorder case registry. J Clin Psychiatr 2002; 63: 120-5. PubMed
Goldberg JF, Ernst CL. Features associated with the delayed initiation of mood stabilizers at illness onset in bipolar disorder. J Clin Psychiatry 2002; 63: 985-91. PubMed
Carlson GA, Kelly KL. Manic symptoms in psychiatrically hospitalized children - what do they mean? J Affect Disord 1998; 51: 123-35. PubMed
Duffy A. The early course of bipolar disorder in youth at familial risk. J Can Acad Child Adolesc Psychiatry. Aug 2009; 18(3): 200–205. . pmid:PMC2732725
Hillegers MH, Reichart CG, Wals M, Verhulst FC, Ormel J, Nolen WA. Five-year prospective outcome of psychopathology in the adolescent offspring of bipolar parents. Bipolar Disord 2005 Aug;7(4):344-50. PubMed
Geller B, Zimerman B, Williams M et al. Bipolar disorder at prospective follow-up of adults who had prepubertal major depressive disorder. Am J Psychiatry 2001; 158: 125-7. American Journal of Psychiatry
Autoren
Günter Ollenschläger, Prof. Dr. Dr. med., Internist, Uniklinikum Köln
Håkan Jarbin, med dr och överläkare, BUP, Länssjukhuset Halmstad (Medibas)
Definicja: Zaburzenia dwubiegunowe charakteryzują się silnymi wahaniami poziomu popędu i nastroju: epizody maniakalne i ew. depresyjne. Częstość występowania: Metaanaliza wskazuje, że spektrum zaburzeń dwubiegunowych u dzieci i młodzieży wynosi nieco poniżej 2%.
Psychiatria dzieci i młodzieży
Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci i młodzieży