Ponieważ ADHD jest złożonym zaburzeniem, a każda osoba z ADHD jest jedyna w swoim rodzaju, ciężko jest sformułować zalecenia, które byłyby jednakowo odpowiednie dla wszystkich dzieci i dorosłych. Niektóre z poniższych wskazówek mogą się jednak okazać pomocne.
Wskazówki ogólne
- Weź udział w szkoleniach dla rodziców dzieci z ADHD.
- Wskazane może być również przeszkolenie innych członków rodziny lub pracowników przedszkola bądź szkoły.
- Pamiętaj, żeby nie zaniedbywać rodzeństwa dzieci i młodzieży z ADHD i spełniać również ich potrzeby.
W domu
- Przebywając z dzieckiem staraj się zachować cierpliwość i spokój, nawet jeśli ono zachowuje się w sposób niekontrolowany. Jeśli rodzic jest spokojny, istnieje większa szansa, że dziecko również się uspokoi.
- Staraj się codziennie poświęcać dziecku więcej pozytywnej uwagi niż negatywnej.
- Staraj się przestrzegać w rodzinie regularnego rytmu posiłków i snu.
- Zachowaj realistyczne podejście do możliwości poprawy. Dotyczy to zarówno oczekiwań rodzica, jak i oczekiwań dziecka.
- Poświęć czas na wykonywanie z dzieckiem ulubionych czynności. Pokaż, że akceptujesz i doceniasz te części osobowości dziecka, które nie nastręczają tylu problemów. Dobrze jest poświęcać dziecku czas wtedy, gdy nie przeszkadzają inne dzieci ani dorośli.
- Użyj dużego kalendarza, aby wyraźnie zaznaczać nadchodzące szczególne wydarzenia. Dzieci z ADHD mają duże trudności z akceptowaniem zmian i dostosowywaniem się do nich.
- Staraj się zapobiegać przemęczeniu dziecka, ponieważ zmęczenie często nasila objawy ADHD.
- Staraj się unikać sytuacji, które są dla dziecka trudne, na przykład siedzenia bez ruchu podczas długiej imprezy lub długich wypraw na zakupy do centrum handlowego.
- Wykorzystuj w pracy przerwy, odpoczynek lub odmowę przywilejów, aby zdyscyplinować dziecko. W przypadku dzieci z ADHD przerwy w stymulacji społecznej są bardzo skuteczne. Takie przerwy powinny być względnie krótkie, ale wystarczająco długie, aby dziecko mogło odzyskać nad sobą kontrolę. Celem jest przerwanie i zatrzymanie niekontrolowanych zachowań.
- Pomóż się dziecku zorganizować i zaplanować w kalendarzu codzienne czynności. Upewnij się, że dziecko ma spokojne miejsce do odrabiania lekcji.
- Znajdź sposoby na wzmocnienie poczucia własnej wartości dziecka i jego poczucia porządku. Nigdy jednak nie zmuszaj dziecka do wykonywania czynności, których nie jest w stanie wykonać.
- Używaj prostych i jednoznacznych słów i pokazuj dziecku, co masz na myśli, wydając mu polecenia. Mów powoli i spokojnie, bądź bezpośredni i konkretny. Zawsze dawaj tylko jedno polecenie w jednym czasie.
- Rób sobie przerwy. Zmęczony i zestresowany opiekun jest dla dziecka bardziej obciążeniem niż korzyścią.
W szkole
- Pozostawaj w bliskim kontakcie z nauczycielami dziecka i wspieraj ich w wysiłkach na rzecz wspomagania dziecka w szkole.
- Upewnij się, że nauczyciele uważnie śledzą wysiłki dziecka, wspierają je w pozytywny sposób, są elastyczni i cierpliwi. Poproś nauczycieli, aby bardzo jasno określali swoje wymagania i oczekiwania.
- Spytaj, czy dziecko może na lekcji korzystać z komputera. Dzieci z ADHD często mają problemy z pisaniem odręcznym i wykorzystanie komputera może im przynieść korzyści.
Leczenie farmakologiczne
- Starannie pilnuj zażywania leków przez dzieci i młodzież. Dziecko nie może brać na siebie odpowiedzialności za przyjmowanie leków.
- Upewnij się, że leki są w domu przechowywane w bezpiecznym miejscu. Psychostymulanty stymulują układ nerwowy. Przedawkowanie może prowadzić do stanów poważnej dezorientacji, agresji i przyspieszonej akcji serca, a nawet zagrażać życiu.
- Nie dawaj dziecku leków, które miałoby przyjmować w szkole.
- Uświadom dziecko, że nie wolno mu dawać ani sprzedawać leków innym osobom. Poproś dziecko, aby opowiedziało natychmiast o wszelkich próbach wywierania na nie presji lub groźbach.
Dorośli z ADHD – w miejscu pracy
- Wybierz taką pracę, w której możesz wykorzystać swoje mocne strony. Kreatywność, energia i inteligencja to cechy, które każą unikać monotonnej lub wymagającej szczegółowości pracy.
- Proś przełożonych o powtórzenie poleceń, zamiast zgadywać, co mieli na myśli.
- Pracuj nad kilkoma projektami jednocześnie. W razie znużenia jednym projektem zajmij się innym.
- Nudnymi rzeczami zajmuj się wtedy, gdy jesteś w najlepszej formie.
- Dziel duże zadania na mniejsze.
- Wyznaczaj sobie terminy, aby uporządkować pracę.
- Poproś o własny pokój lub miejsce do pracy. Jeśli nie jest to możliwe, pracuj w miejscu, gdzie jest cicho i zakładaj słuchawki tłumiące głośne dźwięki.
- Spróbuj pracować w domu, przynajmniej przez część czasu.
- Sporządź listę rzeczy do zrobienia i zaplanuj na jej podstawie swój dzień. Używaj terminarza i listy zadań.
- Sporządzaj notatki dotyczące zadań do wykonania.
- Jeśli to możliwe, poproś kogoś o pomoc w sprawach dotyczących szczegółów.
Dodatkowe informacje
- ADHD
- Zespół nadpobudliwości psychoruchowej– informacje dla personelu medycznego
Autor
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
Link lists
Authors
Previous authors
Updates
Gallery
Snomed
References
Based on professional document ADHD/zaburzenie hiperkinetyczne. References are shown below.
- Thapar A, Cooper M, Eyre O, Langley K. Practitioner Review: What have we learnt about the causes of ADHD? J Child Psychol Psychiatry. 2013; 54(1): 3-16. PubMed
- Nussbaum NL. ADHD and female specific concerns: a review of the literature and clinical implications. J Atten Disord. 2012; 16: 87-100. PMID: 21976033 PubMed
- Tsang TW, Kohn MR, Efron D, et al. Anxiety in Young People With ADHD: Clinical and Self-Report Outcomes. J Atten Disord. 2012. DOI: 10.1177/1087054712446830 DOI
- Gjevik E, Eldevik S, Fjæran-Granum T, Sponheim E. Kiddie-SADS reveals high rates of DSM-IV disorders in children and adolescents with autism spectrum disorders. J Autism Dev Disord. 2011; 41(6): 761-9. PubMed
- Matthies S, Philipsen A. Comorbidity of Personality Disorders and Adult Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)--Review of Recent Findings. Curr Psychiatry Rep. 2016 Apr; 18(4): 33. doi: 10.1007/s11920-016-0675-4. PMID:26893231 PubMed
- van de Glind G, Konstenius M, Koeter MW, et al. IASP Research Group. Variability in the prevalence of adult ADHD in treatment seeking substance use disorder patients: results from an international multi-center study exploring DSM-IV and DSM-5 criteria. Drug Alcohol Depend. 2014; 134: 158-66. PubMed
- Klein RG, Mannuzza S, Ramos Olazagasti MA, et al. Clinical and Functional Outcome of Childhood Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder 33 Years Later. Arch Gen Psychiatry. 2012; 69(12): 1295-303. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Furlong M, McGilloway S, Bywater T, et al. Cochrane review: behavioural and cognitive-behavioural group-based parenting programmes for early-onset conduct problems in children aged 3 to 12 years (Review). Evid Based Child Health. 2013 Mar 7; 8(2): 318-692. PubMed
- Hoxhaj E, Sadohara C, Borel P, et al. Mindfulness vs psychoeducation in adult ADHD: a randomized controlled trial. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2018 Jun; 268(4): 321-35. doi: 10.1007/s00406-018-0868-4. Epub 2018 Jan 22. PMID: 29356899 PubMed
- Sonuga-Barke EJ, Brandeis D, Cortese S, et al; European ADHD Guidelines Group. Nonpharmacological interventions for ADHD: systematic review and meta-analyses of randomized controlled trials of dietary and psychological treatments. Am J Psychiatry. 2013 Mar 1; 170(3): 275-89. PubMed
- Micoulaud-Franchi JA, Geoffroy PA, Fond G, et al. EEG neurofeedback treatments in children with ADHD: an updated meta-analysis of randomized controlled trials. Front Hum Neurosci. 2014 Nov 13; 8: 906. doi: 10.3389/fnhum.2014.00906 PMID: 25431555 PubMed
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Centrum Dietetyczne Online. (dostęp 20.11.2024) ncez.pzh.gov.pl
- National Institute for Health and Care Excellence. Attention deficit hyperactivity disorder: diagnosis and management. NICE guideline [NG87]. Published: 14 March 2018. Last updated: 13 September 2019. www.nice.org.uk
- Heilskov Rytter MJ, Andersen LB, Houmann T, et al. Diet in the treatment of ADHD in children-A systematic review of the literature. Nord J Psychiatry. 2014; 16: 1-18. PubMed
- Sonuga-Barke EJS, Brandeis D, Cortese S, et al. Nonpharmacological interventions for ADHD: Systematic review and meta-analyses of randomized controlled trials of dietary and psychological treatments. Am J Psychiatry. 2013. doi:10.1176/appi.ajp.2012.12070991 DOI
- Gillies D, Sinn JKh, Lad SS et al. Polyunsaturated fatty acids (PUFA) for attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Jul 11; (7):CD007986. PMID: 22786509 PubMed
- Gillies D, Sinn JKh, Lad SS, et al. Polyunsaturated fatty acids (PUFA) for attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) in children and adolescents. Cochrane database of Systematic Reviews. 2012; 7: CD007986. Cochrane (DOI)
- Hiscock H, Sciberras E, Mensah F, et al. Impact of a behavioural sleep intervention on symptoms and sleep in children with attention deficit hyperactivity disorder, and parental mental health: randomised controlled trial. BMJ. 2015; 350: h68. doi:10.1136/bmj.h68 DOI
- Huss M, Ginsberg Y, Tvedten T, et al. Metylphenidate hydrochloride modified-release in adults with attention deficit hyperactivity disorder: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Adv Ther. 2014; 31: 44-65. doi:10.1007/s12325-013-0085-5 DOI
- Konrad-Bindl DS, Gresser U, Richartz BM. Changes in behavior as side effects in methylphenidate treatment: review of the literature. Neuropsychiatr Dis Treat. 2016 Oct 12; 12: 2635-47. PMID: 27789952 PubMed
- Clemow DB, Walker DJ. The potential for misuse and abuse of medications in ADHD: a review. Postgrad Med. 2014 Sep; 126(5): 64-81. PMID: 25295651 PubMed
- Chang Z, Lichtenstein P, Halldner L et al. Stimulant ADHD medication and risk for substance abuse. J Child Psychol Psychiatry. 2014 Aug; 55(8): 878-85. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Harstad E, Levy S, Committee on Substance Abuse. Pediatrics. 2014 Jul; 134(1): e293-301. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Kidwell HM, et al. Stimulant medications and sleep for youth with ADHD: A meta-analysis. Pediatrics. 2015. doi:10.1542/peds.2015-1708 DOI
- Shin JY et al.: Cardiovascular safety of methylphenidate among children and young people with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD): nationwide self controlled case series study. BMJ. 2016; 353: i2550.PMID: 27245699 PubMed
- Katzman MA, Furtado M, Anand L. Targeting the Endocannabinoid System in Psychiatric Illness. J Clin Psychopharmacol. 2016; 36: 691-703. PMID: 27811555 PubMed
- Philipsen A, Jans T, Graf E, et al. Effects of Group Psychotherapy, Individual Counseling, Methylphenidate, and Placebo in the Treatment of Adult Attention-Deficit/Hyperactivity DisorderA Randomized Clinical Trial. JAMA Psychiatry. 2015; 72(12): 1199-210. jamanetwork.com
- Safren SA, Sprich S, Mimiaga MJ, et al. Cognitive behavioral therapy vs ralaxation with educational support for medication-treated adults with ADHD and persistent symptoms. JAMA. 2010; 304: 875-80. www.ncbi.nlm.nih.gov