Co to są zaburzenia zachowania?
Zachowanie uznaje się za zaburzone, jeśli utrzymuje się dłużej niż sześć miesięcy. Musi ono wyraźnie odbiegać od oczekiwań społecznych i norm obowiązujących dzieci w danym wieku. Może się to objawiać na różne sposoby. Często dziecko jest bardzo uparte, drażliwe i niesforne.
Inne typowe zachowania to bójki, kłamstwa, kradzieże i wagary. Dzieci z tym zaburzeniem przejawiają negatywne zachowania, objawiające się agresją, buntem i znęcaniem się. Zaburzenie zachowania różni się od typowych psikusów i młodzieńczego buntu; jest poważniejsze. W szczególnie ciężkich przypadkach może prowadzić do poważnych zniszczeń mienia, przemocy wobec zwierząt i ludzi, włamań lub rabunku, podpaleń i nadużywania narkotyków.
Zaburzenia zachowania występują u około 5% wszystkich dzieci; chłopcy są czterokrotnie bardziej narażeni na ich wystąpienie niż dziewczynki. Zaburzenia zachowania występują częściej w miastach niż na obszarach wiejskich i częściej w grupach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Zaburzenie to występuje mniej więcej równomiernie we wszystkich grupach wiekowych, ale często jest bardziej nasilone u nastolatków.
Przyczyna
Przyczyny rozwoju zaburzeń zachowania u niektórych dzieci prawdopodobnie wynikają z połączenia czynników wrodzonych i środowiska rodzinnego. Czynniki ryzyka obejmują nadpobudliwość lub depresję, trudny temperament, problemy z nauką lub nauką, niską samoocenę i słabe umiejętności społeczne. Ten ostatni jest szczególnie widoczny w tendencji do błędnej interpretacji działań innych i postrzegania ich jako wrogów.
Przy rozwoju takiego zaburzenia rolę mogą grać również relacje w rodzinie. Przykładami takich czynników są zdrowie psychiczne rodziców, działalność przestępcza członków rodziny lub nadużywanie alkoholu. Dziecko może również ucierpieć, jeśli między rodzicami dochodzi do konfliktów, a w domu brakuje ciepła i stabilności. Bardzo surowe lub niekonsekwentne wychowanie może mieć również negatywne konsekwencje.
Diagnostyka
Lekarz ocenia historię medyczną dziecka i zwykle zasięga informacji z kilku źródeł. Szczególną wagę przywiązuje się do rozwoju dziecka i jego zachowania wobec innych. Zaburzenie rozpoznaje się na podstawie historii choroby oraz badań i rozmów z dzieckiem.
Ponadto wskazane mogą być dodatkowe badania przeprowadzone przez specjalistę. Obejmują one badanie różnych funkcji i zdolności, takie jak testy inteligencji, badania neurologiczne oceniające odruchy i siłę rąk i nóg, a także percepcję sensoryczną i ruchy gałek ocznych, a także inne testy w celu ustalenia, czy układ nerwowy jest w pełni rozwinięty. Ponadto wskazane może być przeprowadzenie oceny dziecka pod kątem edukacji specjalnej.
Każda potencjalna ocena psychologiczna/psychiatryczna będzie koncentrować się na zdolności do empatii wobec innych, a także na takich czynnikach, jak zaufanie, poczucie odpowiedzialności za własne czyny, relacje z rówieśnikami oraz zdolność do odczuwania winy. Inne elementy brane pod uwagę w ocenie to nastrój, poczucie własnej wartości, kontrola impulsów, paranoja oraz nadużywanie alkoholu/narkotyków.
Leczenie
Celem leczenia jest wspieranie prawidłowego rozwoju dziecka i zapobieganie dalszym odchyleniom od norm i zasad społecznych. Terapię należy rozpocząć jak najwcześniej, aby osiągnąć jak najlepszy efekt. Leczenie powinno odbywać się w środowisku dziecka. Nie ma pewności co do skuteczności farmakoterapii.
Ponadto wskazana może być terapia rodzinna, w ramach której rodzice otrzymują wsparcie w radzeniu sobie z własnymi problemami, aby mogli lepiej opiekować się dzieckiem. Otrzymują również porady dotyczące problemów wychowawczych i uczą się, jak budować lepszą relację z dzieckiem.
Dostępne są także rożne rodzaje wsparcia i środki pomocy społecznej, odciążające członków rodziny. W poważnych przypadkach braku opieki dziecko umieszcza się w placówce opiekuńczej.
Terapia instytucjonalna jest wskazana tylko w ciężkich przypadkach, gdy wymagane są procedury, których nie można przeprowadzić poza ośrodkiem terapeutycznym. Maksymalny czas pobytu szpitalnego wynosi jeden rok. Jest to wskazane, jeśli wyznaczanie granic powoduje problemy, a zwłaszcza jeśli istnieje ryzyko samobójstwa lub samookaleczenia. Leczenie zamknięte może być również przydatne, jeśli inne formy leczenia nie przyniosły rezultatów lub jeśli oprócz objawów zaburzenia zachowania pacjent choruje na jakąś poważną chorobę.
Rokowanie
Dzieci z poważnymi zaburzeniami zachowania często mają problemy ze zdrowiem psychicznym w wieku dorosłym. Dobre rokowanie wymaga skupienia się na mocnych stronach dziecka, stworzenia wokół niego dobrej sieci kontaktów i zapewnienia mu pozytywnych relacji z co najmniej jedną stabilną osobą dorosłą. Ważna jest także zdolność nawiązywania kontaktów z ludźmi.
Dodatkowe informacje
- Zaburzenia zachowań społecznych u dzieci — informacje dla lekarzy.
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
- Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny (recenzent)
Link lists
Authors
Previous authors
Updates
Gallery
Snomed
References
Based on professional document Zaburzenia zachowań społecznych u dzieci. References are shown below.
- Riley M, Ahmed S. Common questions about oppositional defiant disorder. Am Fam Physician 2016 Apr 1; 93(7): 586-591. www.aafp.org
- Canino G, Polanczyk G, Bauermeister JJ, Rohde LA, Frick PJ. Does the prevalence of CD and ODD vary across cultures?. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2010; 45(7): 695–704. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Loeber R, Burke JD, Lahey BB, Winters A, Zera M. Oppositional defiant and conduct disorder: a review of the past 10 years, part I. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2000; 39(12): 1468–1484.
- Rowe R, Costello EJ, Angold A, Copeland WE, Maughan B. Developmental pathways in oppositional defiant disorder and conduct disorder. J Abnorm Psychol 2010; 119(4): 726–738. www.ncbi.nlm.nih.gov
- Smith JD, Dishion TJ, Shaw DS, Wilson MN, Winter CC, et.al. Coercive family process and early-onset conduct problems from age 2 to school entry. Dev Psychopathol 2014; 26(4 pt 1): 917–932.
- Tung I, Lee SS. Negative parenting behavior and childhood oppositional defiant disorder: differential moderation by positive and negative peer regard. Aggress Behav 2014; 40(1): 79–90.
- Nock MK, Kazdin AE, Hiripi E, Kessler RC. Lifetime prevalence, correlates, and persistence of oppositional defiant disorder: results from the National Comorbidity Survey Replication. J Child Psychol Psychiatry 2007; 48(7): 703–713.
- Steiner H, Remsing L. Work Group on Quality Issues. Practice parameter for the assessment and treatment of children and adolescents with oppositional defiant disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2007; 46(1): 126–141. www.jaacap.com
- Furlong M, McGilloway S, Bywater T, Hutchings J, Smith SM, et al. Behavioural and cognitive-behavioural group-based parenting programmes for early-onset conduct problems in children aged 3 to 12 years. Cochrane Database Syst Rev 2012; (2): CD008225. onlinelibrary.wiley.com
- Goertz-Dorten A, Benesch C, Hautmann C, et al. Efficacy of an individualized social competence training for children with oppositional defiant disorders/conduct disorders. Psychother Res 2015.
- Greene RW, Ablon JS, Goring JC, et al. Effectiveness of collaborative problem solving in affectively dysregulated children with oppositional-defiant disorder: initial findings. J Consult Clin Psychol 2004; 72(6): 1157–1164.
- Ollendick TH, Greene RW, Austin KE, et al. Parent management training and collaborative & proactive solutions: a randomized control trial for oppositional youth. J Clin Child Adolesc Psychol 2015.
- Webster-Stratton C, Jamila Reid M, Stoolmiller M. Preventing conduct problems and improving school readiness: evaluation of the Incredible Years Teacher and Child Training Programs in high-risk schools. J Child Psychol Psychiatry 2008; 49(5): 471–488.
- Connor DF, Steeber J, McBurnett K. A review of attention-deficit/hyperactivity disorder complicated by symptoms of oppositional defiant disorder or conduct disorder. J Dev Behav Pediatr 2010; 31(5): 427–440.
- Copeland WE, Shanahan L, Costello EJ, Angold A. Childhood and adolescent psychiatric disorders as predictors of young adult disorders. Arch Gen Psychiatry 2009; 66(7): 764–772.
