Wskazania

• Krótkie interwencje mające na celu ograniczenie problematycznego spożycia alkoholu należy wdrażać w ramach opieki medycznej, psychoterapeutycznej i psychospołecznej.
  • w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w celu zmniejszenia problematycznego spożycia alkoholu
  • niezależnie od płci.
• Krótkie interwencje:
  • należy oferować osobom starszym (>65 lat) spożywającym alkohol w sposób problematyczny lub ryzykowny
  • należy przeprowadzać w przypadku współwystępujących zaburzeń afektywnych, zaburzeń lękowych lub psychoz w celu zmniejszenia ryzykownego lub problematycznego spożycia alkoholu
  • ,ożna proponować w miejscu pracy w celu zmniejszenia szkodliwego spożycia i zminimalizowania następstw spożycia alkoholu.
• Ryzykowne spożywanie alkoholu:
  
  • należy zaoferować krótkie interwencje.
• Upijanie się:
  
  • należy zaoferować krótką interwencję w celu ograniczenia upijania się.
• Uzależnienie:
  
  • można zaoferować krótkie interwencje.

Wywiad motywacyjny (dialog motywacyjny)

• Ogólne techniki prowadzenia rozmowy:
  • pytania otwarte
  • potwierdzenie
  • aktywne słuchanie i podsumowywanie.
• Uwzględnia motywację danej osoby zgodnie z modelem Prochaski i DiClemente'a (patrz poniżej).
• Tej metody poradnictwa można nauczyć się podczas ośmiogodzinnego kursu.
  • Seminarium przypominające po 4 tygodniach w celu omówienia pierwszych doświadczeń.
  • Szkolenie obejmuje naukę zachowań, technik i modułów rozmowy, a także rozpoznanie obecnego etapu gotowości do zmiany.

Dokumentowanie uzależnienia

• Zobacz także artykuły:
  • Spożywanie alkoholu, badania przesiewowe i wykrywanie przypadków
  • AUDIT
  • AUDIT-C (pytania 1–3 testu AUDIT)
• Kwestionariusz AUDIT i skrócona wersja AUDIT-C są najlepiej przebadanymi metodami wykrywania zaburzeń związanych ze spożyciem alkoholu.
  • Obowiązujący i niezawodny nawet w młodszych populacjach oraz u osób starszych.
    • Możliwe wykorzystanie innych narzędzi, takich jak test CAGE.
• AUDIT-C
  • Pytania 1–3 testu AUDIT.
  • Dobrze koreluje z pełną wersją testu AUDIT.
  • Jeśli wynik wynosi co najmniej 5 punktów, należy rozważyć środki mające na celu ograniczenie spożycia alkoholu.

Model autorstwa Prochaski i DiClemente'a

• Model zmiany zachowania Prochaski i DiClemente'a zakłada, że zmiana szkodliwych wzorców zachowań zachodzi w kilku etapach i że proces ten powtarza się kilka razy, zanim zostaną utrwalone nowe, konstruktywne zachowania.
• W zależności od etapu, na którym znajduje się dana osoba, wspólnie opracowywane są różne cele, np.:
  • budowanie motywacji
  • redukcja ilości spożywanego alkoholu
  • kontakt z ośrodkami wsparcia dla osób uzależnionych
  • stabilizacja woli wyjścia z uzależnienia.
• Poważnym wyzwaniem jest również dotarcie do dużej części osób uzależnionych od alkoholu, które znajdują się w fazie I lub II i nie szukają pomocy z powodu swojego problemu alkoholowego.
• I. Niewiedza:
  • Nie wiem, że mam problem.
• II. Brak namysłu:
  • Wiem, że mam problem, ale nie mogę nic z tym zrobić.
• III. Świadomość problemu:
  • Wiem, że mam problem. Co mogę z tym zrobić?
• IV. Przygotowanie:
  • Wiem, że mam problem i chcę coś z tym zrobić.
• V. Działanie:
  • Wiem, że mam problem. Próbuję coś z tym zrobić.
• VI. Utrzymanie zmiany lub nawrót choroby:
  • Udało mi się, ale nie jest mi łatwo w tym wytrwać lub
  • Stałem się słaby/-a, co powinienem/powinnam teraz zrobić?

Interwencja dostosowana do fazy

• Po ustaleniu wspólnie z daną osobą, w której fazie się obecnie znajduje, dalsze leczenie jest prowadzone zgodnie z poniższymi zaleceniami dotyczącymi poszczególnych faz.

I. Niewiedza

• „Nie wiem, że mam problem.”
• Skuteczne mechanizmy obronne:
  • bagatelizowanie problemu lub zaprzeczanie problemowi
  • racjonalizacja (usprawiedliwienie).
• Działania terapeutyczne:
  • szukanie obszarów, w których koncentrują się obawy danej osoby lub jej otoczenia związane ze spożywaniem alkoholu (np. zdrowie, praca, rodzina)
  • w miarę możliwości należy ustalić związek między poszczególnymi dolegliwościami a spożyciem alkoholu
  • wywiad alkoholowy („Czy mogę zadać Panu/Pani kilka pytań na temat Pana/Pani nawyków związanych z piciem alkoholu?”), jeśli nie został jeszcze przeprowadzony.
  • neutralne wyjaśnienie:
    • ryzyka wynikające z nadmiernego spożywania alkoholu i uzależnienia od alkoholu
    • wyjaśnienie związku między problemem zdrowotnym a spożyciem alkoholu
    • udzielenie dodatkowych informacji, a w razie potrzeby zaoferowanie spotkania kontrolnego
  • na tym etapie nie należy wydawać ostrzeżeń ani zaleceń.

II. Brak namysłu

• „Wiem, że mam problem, ale nie mogę nic z tym zrobić.”
• Faza ta jest pierwszym krokiem w procesie zmian.
• Skuteczne mechanizmy obronne:
  • bagatelizowanie problemu lub zaprzeczanie problemowi
  • racjonalizacja (usprawiedliwienie)
  • sprzeciw wobec przedstawionych informacji
  • rezygnacja i przygnębienie.
• Działania terapeutyczne:
  • wypytanie o obawy
  • zachęcanie do podejmowania decyzji, ale bez nacisku
  • budowanie większej świadomości zagrożeń związanych ze spożywaniem alkoholu
  • w razie potrzeby zaproponowanie bardziej szczegółowego udokumentowania/zebrania informacji na temat spożycia alkoholu
    • więcej szczegółów można znaleźć w artykule Nadmierne spożycie alkoholu
  • podkreślanie osobistej kontroli i odpowiedzialności za własne działania
  • indywidualnie dopasowane materiały informacyjne
    • dzienniczek do ewidencji spożywania alkoholu
  • zwłaszcza w przypadku osób zrezygnowanych:
    • dudowanie nadziei i optymizmu, że odstawienie może się udać
    • polecenie sprawdzonych lub nowych metod odstawienia alkoholu na podstawie własnego doświadczenia
  • unikanie frustracji i konfliktowych dyskusji
  • umówienie kolejnego spotkania.

III. Świadomość problemu (kontemplacja)

• „Wiem, że mam problem. Co mogę z tym zrobić?”
• Faza ta charakteryzuje się ambiwalencją: konflikt między chcę/nie chcę i mogę/nie mogę.
• Skuteczne mechanizmy obronne:
  • czekanie na odpowiedni moment
    • „Przestanę pić, jak tylko...”
  • pacjent oczekuje na moment absolutnej pewności, że chce lub musi się przestać pić
  • myślenie życzeniowe (racjonalizacja)
  • pochopne działania, częste występowanie faz abstynencji i nawrotów.
• Działania terapeutyczne:
  • wsparcie w uświadamianiu sobie tej ambiwalencji
    • Jakie są pozytywne i negatywne strony spożywania alkoholu?
  • podsumowanie:
    • Co najbardziej lubi Pan/Pani w piciu?
    • Czego nie uważa Pan/Pani za dobre?
    • Za czym by Pan/Pani tęsknił/a, gdyby przestał/a Pan/Pani pić?
    • Jakie byłyby korzyści z odstawienia?
    • Co jest dla Pana/Pani w tej chwili najważniejsze? Co może stać się dla Pana/Pani ważne w dłuższej perspektywie?
  • uzgodnienie kolejnego spotkania; być może na tym etapie konieczna jest dalsza rozmowa; ewentualnie można przejść do następnej fazy.

IV. Przygotowanie

• „Wiem, że mam problem, i chcę coś z tym zrobić.”
• Osoby uzależnione są teraz wyraźnie zmotywowane, by przestać pić.
  • Punkt ciężkości przesuwa się z „Dlaczego przestać?” na „Jak przestać?”
• Działania terapeutyczne:
  • proponowanie opcji zmiany zachowania (próba ograniczenia lub abstynencji, dalsza pomoc)
  • zachęcanie do otwartości; zapraszanie innych do udziału w podejmowaniu decyzji
  • możliwa niewielka korekta nawyków w ramach przygotowań do zaprzestania picia
  • stworzenie planu (to osoba zainteresowana decyduje!)
    • ustalenie daty, od której osoba uzależniona nie będzie pić lub będzie pić mniej alkoholu.

V. Działanie

• „Wiem, że mam problem i coś z tym robię.”
• Osoby uzależnione przestają pić alkohol lub znacząco zmieniają swoje zachowanie.
• Działania terapeutyczne:
  • utwierdzanie w decyzji
  • sprawdzenie celów (abstynencja, redukcja, korzystanie z pomocy)
  • sprawdzanie sukcesów
    • pomiar parametrów biochemicznych w celu nagradzania, a nie kontroli
  • pomoc w planowaniu na wypadek trudnych/kuszących sytuacji
  • podnoszenie świadomości pozytywnych skutków: nagroda własna
  • unikanie strategii, które w przeszłości nie doprowadziły do sukcesu.

VI. Utrzymanie zmian lub nawrót choroby

• „Udało mi się, ale nie jest mi łatwo w tym wytrwać” lub: „Stałem się słaby/-a, co powinienem/powinnam teraz zrobić?”
• Środki
  • Wyjaśnienie: wiele osób nadal odczuwa głód alkoholowy i ponowne fazy ambiwalentne, możliwe są nawroty.
  • przywoływanie wcześniejszej motywacji do zaprzestania picia
  • Po 6 miesiącach głód i ryzyko nawrotu znacznie zmniejszają się.
    • W przypadku utrzymujących się nawrotów program można wznowić od odpowiedniej fazy.
    • dalsze kontrole w zależności od zapotrzebowania