Informacje ogólne

Definicja

• Uraz jądra może być spowodowany tępym lub penetrującym (otwartym) urazem.
• Krwiak, pęknięcie lub rozerwanie jądra.
• Krwiak wokół jądra to krwotok do osłonki pochwowej jądra, krwiak śródosłonkowy (hematocoele).

Częstość występowania

• Urazy jąder stanowią mniej niż 1% wszystkich urazów.¹
• Występują one najczęściej u pacjentów w wieku 6–30 lat.¹
• Częściej występują urazy tępe.
• Prawe jądro częściej jest przedmiotem urazu niż lewe.²

Etiologia i patogeneza

• Przyczynami urazów jąder są zwykle tępe urazy (urazy sportowe, wypadki rowerowe, wypadki drogowe).
• Urazy penetrujące mogą być spowodowane ranami postrzałowymi, kłutymi, powstałymi poprzez nadzianie się na ostry przedmiot, obrażeniami termicznymi lub ugryzieniami.
• Rzadsze są poważne samookaleczenia, często związane z psychozą.³
• Urazy skutkują miejscowymi zmianami (uszkodzenia skóry, krwawienie, obrzęk) i bólem moszny z promieniowaniem do pachwiny i brzucha. 
• W miąższu jądra lub mosznie może dojść do nagromadzenia płynu (krwiak, krwiak wokół jądra).
• W przypadku rozerwania osłonki białawej jądra (Tunica albuginea) może dojść do pęknięcia lub przemieszczenia jądra.
• Uraz może również prowadzić do skrętu jądra, któremu sprzyja patologiczna ruchomość jądra lub warianty anatomiczne.
• Działanie bardzo dużych sił może również prowadzić do stłuczenia jąder.
• Nowotwory jądra mogą skutkować rozległymi krwiakami nawet przy niewielkich urazach.

ICD-10

• N50.8 Inne określone zaburzenia męskich narządów płciowych (w tym obrzęk)
• S37 Uraz narządów miednicy i narządów układu moczowego
  • S37.9 Uraz nieokreślonego narządu miednicy

Diagnostyka

Diagnostyka różnicowa

• Nowotwór jądra.
• Skręt jądra.⁴
• Zgorzel Fourniera.
• Zapalenie najądrza.
• Zapalenie jądra.
• Idiopatyczny obrzęk moszny.

Wywiad lekarski

• Dokładny wywiad lekarski dotyczący urazu. 
• Współistniejące choroby lub wcześniejsze zdarzenia.
• Objawy: silny ból, nudności i wymioty, obrzęk, uraz/rana skóry.
• Możliwe nudności i wymioty.

Badanie fizykalne

• Urazy zewnętrzne w okolicy moszny.
• Obrzęk i zaczerwienienie moszny.
• Ograniczona ruchomość jąder.
• Gorączka.
• Zawsze należy badać oba jądra.
• Należy ocenić inne współistniejące urazy.
• Rozważyć pobranie próbki do badania ogólnego i bakteriologicznego moczu oraz z otwartych ran.
• Wykluczenie krwiomoczu.

Diagnostyka u specjalisty

Badanie ultrasonograficzne

• Badanie ultrasonograficzne jest idealne do oceny urazów moszny (i innych patologii moszny), ponieważ uwidacznia jej zawartość i przepływ krwi, a także ciała obce i nagromadzenia płynów.^2,5
• Porównanie stron jest obowiązkowe.

Dodatkowe obrazowanie

• Jeśli obraz jest niejasny, pomocne może być wykonanie kolorowej ultrasonografii dopplerowskiej w celu oceny przepływu krwi w jądrach, RM lub TK.⁶

Wskazania do skierowania do specjalisty / szpitala

• Skierowanie do urologa w celu oceny zakresu urazu.
• Natychmiastowa hospitalizacja w celu leczenia chirurgicznego, zależy od rozległości urazu.

Leczenia

Ogólne informacje o leczeniu

• Otwarte urazy powinny być zawsze leczone chirurgicznie; w przypadku tępych urazów rodzaj leczenia zależy od ciężkości urazu.
• Wczesna eksploracja chirurgiczna zwiększa prawdopodobieństwo uratowania jądra.⁷
• Tępy uraz moszny nie zawsze wymaga odsłonięcia chirurgicznego. Należy jednak wykonać USG lub kolorową ultrasonografię dopplerowską, aby wykluczyć możliwość krwiaka śródosłonkowego lub pęknięcia Tunica albuginea (błona biaława), ponieważ może to prowadzić do zaniku jądra.
• W przypadku wszystkich otwartych ran, należy ustalić status szczepień (tężec, w razie potrzeby wścieklizna) i rozpocząć antybiotykoterapię (antybiotyki o szerokim spektrum działania, np. ampicylina + sulbaktam [inhibitor beta-laktamazy] przy urazach powstałych wskutek ugryzienia).

Leczenie zachowawcze

• Drobne urazy jąder leczy się za pomocą uniesienia, odpoczynku w łóżku, chłodzenia i leków przeciwbólowych.
• Wskazania do leczenia chirurgicznego powinny być zawsze weryfikowane, ponieważ mogą również wystąpić późniejsze (dwuetapowe) skręty lub pęknięcia jądra.

Leczenie chirurgiczne

• Natychmiastowa eksploracja chirurgiczna jest wskazana w przypadku:
  • krwiaków wokół jądra lub krwiaków wewnątrzjądrowych
  • zaburzenia krążenia w jądrach
  • uszkodzenia Tunica albuginea
  • podejrzenia skrętu jądra
  • urazów otwartych.
• Jądro powinno zostać odsłonięte i odkręcone, krwiaki usunięte, a Tunica albuginea zeszyta.
• Po urazowym przecięciu nasieniowodów można podjąć próbę wykonania wazowazostomii.
• W przypadku wyraźnej utraty skóry, np. w wyniku oparzeń termicznych, jądro można początkowo przenieść pod skórę uda, a następnie uformować nową mosznę przy użyciu skóry pośredniej grubości.¹
• Nieodwracalnie uszkodzone jądra muszą zostać usunięte (orchiektomia). Później można wszczepić protezę jądra.
• Czasami tkanka jąder, która jest nadal żywotna, może zostać usunięta, a następnie poddana kriokonserwacji w celu zapewnienia płodności.

Profilaktyka

• Podczas uprawiania sportów walki lub sportów kontaktowych należy nosić odpowiednią odzież ochronną (pas lub ochraniacz pachwiny), zwłaszcza w przypadku sportowców z pojedynczymi jądrami lub po orchidopeksji (leczenie wnętrostwa).

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Zależny od ciężkości urazu oraz szybkości i dokładności rozpoznania i leczenia.

Powikłania

• Zakażenia.
• Niedokrwienie/zawał i zanik.
• Zmniejszona płodność.

Rokowanie

• Rokowanie zależy od ciężkości urazu; nieodwracalne zmiany w jądrach mogą prowadzić do dysfunkcji seksualnych i/lub zaburzeń  płodności.
  • Pacjentom z urazami narządów płciowych, którzy mogą doznać szkód następczych w zakresie seksualności lub reprodukcji należy również zaoferować pomoc psychologiczną.⁷

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów

• Krew w mosznie (krwiak wokół jądra)

Ilustracje

USG: krwiak jądra (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg)

Krwiak jądra

Źródła