Czym są powiększone gruczoły sutkowe u chłopców i mężczyzn?

Powiększenie jednego lub obu gruczołów sutkowych u mężczyzn spowodowane zwiększeniem tkanki gruczołowej nazywane jest ginekomastią. Powiększone piersi u chłopców i mężczyzn mogą być również spowodowane gromadzeniem się tłuszczu w okolicy klatki piersiowej i są wówczas określane jako lipomastia lub ginekomastia rzekoma.

Ginekomastia nie jest chorobą samą w sobie, ale objawem braku równowagi hormonalnej.

Częstość występowania

• Do 90% męskich noworodków ma powiększone gruczoły sutkowe, które cofają się w ciągu 4 tygodni.
• Około 60 % wszystkich chłopców w okresie dojrzewania ma przejściowo powiększone gruczoły sutkowe, zwłaszcza w wieku 14 lat. 
• Choroba dotyczy mniej niż 1% dorosłych mężczyzn.

Ocena powiększonych gruczołów sutkowych u chłopców/mężczyzn

Ginekomastia, powiększone gruczoły sutkowe

Zjawisko to jest niegroźne i mija u większości chłopców w okresie dojrzewania. U dorosłych może jednak świadczyć o chorobie. U jednej czwartej osób dotkniętych tym problemem nie można znaleźć żadnej przyczyny.

Jaka jest przyczyna powiększenia gruczołów sutkowych?

Częste przyczyny, które zwykle nie wymagają leczenia 

• Ginekomastia fizjologiczna
  • Powiększone gruczoły sutkowe są normalnym zjawiskiem u noworodków i chłopców w wieku młodzieńczym, ale mogą występować również u mężczyzn po 50. roku życia.
  • Gruczoł sutkowy u noworodków ulega regresji w ciągu 4 tygodni.
  • U ponad połowy chłopców w okresie dojrzewania dochodzi do powiększenia gruczołów sutkowych spowodowanego zmianami hormonalnymi. Typowy przebieg rozpoczyna się w wieku 13–14 lat i ustępuje samoistnie po 6 miesiącach do 2 lat.
• Utrzymująca się ginekomastia w okresie dojrzewania
• Jeśli objawy utrzymują się po 2 latach lub po ukończeniu 17. roku życia, należy rozpocząć badania.
• Najczęstszymi przyczynami niefizjologicznej ginekomastii jest stosowanie niektórych leków lub narkotyków, bądź też choroba podstawowa.
• Jeśli nie znaleziono innej przyczyny, a pacjenci chcą się leczyć, można przepisać środki modyfikujące receptory estrogenowe. Gruczoł sutkowy może być również usunięty podczas operacji.

Najczęstsze przyczyny i możliwa potrzeba leczenia

• Przyjmowanie leków
  • Stosowanie leków lub zażywanie narkotyków jest drugą po długotrwałej przetrwałej ginekomastii pokwitaniowej najczęstszą przyczyną niefizjologicznej ginekomastii.
  • Częstą przyczyną są neuroleptyki, leki antyretrowirusowe stosowane w leczeniu , antyandrogeny stosowane w leczeniu chorób prostaty i spironolakton. Również niektóre kosmetyki, np. tonik do włosów zawierający estrogen, może powodować powiększenie piersi. Po zaprzestaniu przyjmowania tych leków tkanka piersi wraca do normy w ciągu 3 miesięcy.
• Zażywanie narkotyków
  • Sterydy anaboliczne często prowadzą do trwałego powiększenia gruczołów sutkowych.
  • Podobnie stosowanie marihuany, heroiny i amfetaminy może spowodować trwałe powiększenie piersi.
• Marskość wątroby
  • Najczęstszą przyczyną jest nadużywanie alkoholu.
  • Zmniejszona czynność wątroby oznacza, że ​​estrogen jest rozkładany słabiej, co prowadzi do wzrostu poziomu estrogenu.
  • Typowe objawy to wyczerpanie, świąd i zmiany skórne. U niektórych osób powiększają się piersi.

Rzadkie przyczyny, które mogą wymagać leczenia 

• Hipogonadyzm Zespół Klinefeltera
  • Jądra produkują zbyt mało testosteronu.
  • Stan ten występuje rzadko, ale należy go rozważyć u nastolatków z utrzymującym się powiększeniem piersi.
  • Wzrost chłopca jest mniejszy niż odległość między jego wyciągniętymi ramionami.
  • Jądra są małe. Nie występują wtórne cechy płciowe, np. owłosienie łonowe. Jedynym objawem mogą być powiększone gruczoły sutkowe.
• Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
  • Typowe objawy obejmują kołatanie serca, uderzenia gorąca, nerwowość, drażliwość, niepokój, utratę wagi mimo dobrego apetytu, pocenie się, nietolerancję ciepła i dolegliwości oczu.
  • Powiększony gruczoł sutkowy występuje u 10–40 % wszystkich mężczyzn dotkniętych tą chorobą.
• Nowotwór jądra
  • Stan ten może prowadzić do zmniejszenia produkcji męskich hormonów płciowych.
  • Najczęściej chorują mężczyźni w wieku 20–40 lat.
  • Jądra są twarde i zwykle nie są wrażliwe na ból. U niektórych pacjentów mogą powiększyć się piersi.
• Przewlekła choroba nerek
  • Zwiększony poziom prolaktyny i zmniejszone spożycie białka prowadzi do zmniejszenia produkcji testosteronu. Może to spowodować powiększenie gruczołów sutkowych.
  • Typowe objawy choroby to utrata apetytu, zmęczenie, świąd, czkawka, pragnienie, zaburzenia poznawcze, , skurcze mięśni, dolegliwości kostno-stawowe.
• Rak piersi u mężczyzn
  • Rak piersi u mężczyzn występuje bardzo rzadko. Tylko około 1% wszystkich chorych na raka piersi stanowią mężczyźni.
  • Niemniej jednak należy wykluczyć tę chorobę, zwłaszcza w przypadku jednostronnego powiększenia piersi.
  • Mężczyźni z zespołem Klinefeltera mają od 16 do 30 razy większe ryzyko zachorowania na raka piersi w porównaniu z innymi mężczyznami.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Jeśli nie masz pewności co do przyczyny i masz poważne objawy, powinieneś skonsultować się z lekarzem.

Jak postępuje lekarz?

Historia choroby (wywiad lekarski)

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Od jak dawna występują te objawy?
• Czy cierpi Pan na inne choroby?
• Czy przyjmuje Pan jakieś leki?
• Czy objawy mogą być spowodowane przyjmowaniem sterydów anabolicznych, narkotyków lub nadużywaniem alkoholu?
• Czy ostatnio Pan przytył lub schudł?
• Czy istnieją przypadki raka piersi u bliskich krewnych?

Badanie lekarskie

Lekarz przeprowadza ogólne badanie fizykalne, zwracając szczególną uwagę na klatkę piersiową, serce, brzuch (wątrobę) i jądra. Palpacyjnie bada piersi i pachy oraz sprawdza przebieg powiększenia gruczołu piersiowego.

Badania dodatkowe

W większości przypadków nie są konieczne badania dodatkowe, w razie potrzeby wykonuje się badania krwi i hormonów. W zależności od podejrzenia pewnych chorób podstawowych może zostać zlecone badanie ultrasonograficzne lub rentgenowskie.

Skierowanie do specjalistów 

Jeśli diagnoza jest niejasna, wystawiane jest skierowanie.

Leczenie i zalecenia

W większości przypadków leczenie nie jest konieczne. Powiększone gruczoły piersiowe w okresie dojrzewania zwykle ustępują samoistnie w ciągu 2 lat.
Jeśli powiększenie gruczołów piersiowych jest spowodowane lekami, zniknie po ich odstawieniu. Choroby podstawowe powinny być leczone.
Jeśli nie znaleziono przyczyny, uporczywe powiększenie piersi może być skorygowane w chirurgii kosmetycznej.
Należy unikać mechanicznych podrażnień, które mogą spowodować obrzęk gruczołu sutkowego.

Dodatkowe informacje

• Ginekomastia – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden