Co to jest uszkodzenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego?

Mięsień nadgrzebieniowy (musculus supraspinatus) jest jednym z mięśni obręczy barkowej, który odpowiada głównie za odwodzenie ramienia, czyli unoszenie go na bok. Jego ścięgno przyczepia się do głowy kości ramiennej, a wszelkie urazy lub podrażnienia tego ścięgna mogą prowadzić do bólu i dyskomfortu w okolicy barku. Uszkodzenie tego ścięgna, często nazywane „zapalenie ścięgna nadgrzebieniowego”, to schorzenie, które dotyka wiele osób, zarówno młodszych, jak i starszych.

Objawy

Uszkodzenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego objawia się bólem, szczególnie podczas unoszenia ramienia (ruch odwodzenia), a także przy wykonywaniu ruchów powyżej poziomu barku, np. przy podnoszeniu przedmiotów lub podczas ćwiczeń fizycznych. Ból zazwyczaj lokalizuje się w okolicy bocznej części ramienia i może promieniować w kierunku szyi lub łokcia. W miarę nasilania się problemu, ból może ograniczać zakres ruchów w stawie barkowym, a codzienne czynności mogą stać się utrudnione.

Przyczyny

Do podrażnienia lub uszkodzenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego dochodzi najczęściej w wyniku przeciążenia tego mięśnia, zwłaszcza w przypadku powtarzających się ruchów unoszenia ramienia. Zwiększone ryzyko występuje u osób wykonujących pracę fizyczną lub uprawiających sporty, w których często powtarzane są ruchy ramion powyżej poziomu barków (np. tenis, pływanie, podnoszenie ciężarów). Upadek na bark również może uszkodzić ścięgno, prowadząc do bólu. Ponadto, w niektórych przypadkach może dochodzić do zwężenia tzw. „kanału kostnego” (tzw. przestrzeni subakromialnej), przez który przechodzi ścięgno, co prowadzi do jego „zaklinowania” i powoduje ból. Wiek również ma znaczenie – procesy degeneracyjne, związane ze starzeniem się organizmu, mogą prowadzić do osłabienia ścięgna i zwiększać ryzyko jego uszkodzenia.

Czynniki ryzyka

Zwiększone ryzyko uszkodzenia ścięgna nadgrzebieniowego występuje w przypadku:

• wykonywania ciężkich, jednostronnych prac w pozycji uniesionego ramienia (np. prace nad głową),
• uprawiania sportów związanych z częstym unoszeniem ramion powyżej poziomu barków (np. sporty rzutowe, pływanie stylem klasycznym, tenis),
• posiadania anatomicznych nieprawidłowości, takich jak hakowaty wyrostek barkowy, który może zwężać przestrzeń dla ścięgna,
• procesów starzenia się organizmu, które mogą prowadzić do degeneracji ścięgien.

Wapnienie ścięgien barku

W przypadku, gdy w ścięgnach mięśni obręczy barkowej odkładają się złogi wapnia, mówi się o wapniejącym zapaleniu ścięgien barku (tendinosis calcarea). Wapnienie w obrębie ścięgien powoduje dodatkowe dolegliwości bólowe. Przyczyna tego zjawiska nie jest do końca poznana, ale częściej występuje u osób z przewlekłymi problemami ścięgien barku.

Częstotliwość występowania

Ból barku jest częstym problemem zdrowotnym. Spośród wszystkich ścięgien w obrębie barku, najczęściej uszkodzone jest ścięgno mięśnia nadgrzebieniowego, co czyni to schorzenie jednym z najczęstszych powodów bólu w tej okolicy.

Badania

Aby zdiagnozować uszkodzenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad oraz badanie fizykalne, sprawdzając m.in. ruchomość stawu barkowego, bolesność na ucisk, obecność zaczerwienienia czy ciepłoty.

W zależności od podejrzenia przyczyny bólu, przeprowadza się dodatkowe badania:

• Badania krwi – w celu wykrycia markerów zapalnych, gdy istnieje podejrzenie zapalenia.
• Badanie rentgenowskie – wykonywane w przypadku podejrzenia choroby zwyrodnieniowej stawów (artrozy), złamań kości lub zwapnień ścięgien.
• USG (ultrasonografia) – pozwala na dokładną ocenę ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, jego stanu oraz otaczających struktur, takich jak kaletki maziowe.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – wykonywany w bardziej skomplikowanych przypadkach, np. przed planowaną operacją.

Leczenie

Leczenie uszkodzenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego zależy od nasilenia objawów i przyczyny schorzenia. W większości przypadków (80-90%) wystarczające są metody zachowawcze:

• Unikanie bolesnych ruchów i odpoczynek w okresie ostrych dolegliwości.
• Chłodzenie – stosowanie zimnych okładów (np. kostek lodu) na bolące miejsce może pomóc w redukcji bólu i stanu zapalnego. Lód należy stosować przez kilka minut, 2-3 razy dziennie.
• Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – stosowanie maści z ibuprofenem lub diklofenakiem, a także doustne leki przeciwbólowe, jeśli to konieczne.
• Wzmacnianie mięśni obręczy barkowej – po ustąpieniu ostrego bólu warto włączyć ćwiczenia fizjoterapeutyczne, które pomagają w wzmocnieniu mięśni stabilizujących staw barkowy.
• Zastrzyki z glikokortykosteroidów – mogą być pomocne w przypadku zapalenia kaletki maziowej, ale powinny być stosowane ostrożnie i tylko u wybranych pacjentów.
• Kinesiotaping – mimo braku jednoznacznych dowodów naukowych, niektórzy pacjenci zauważają poprawę w zakresie zmniejszenia bólu i poprawy ruchomości dzięki zastosowaniu taśm kinezjologicznych.

Operacja

Chirurgiczne leczenie rozważa się zazwyczaj, gdy po 3 miesiącach stosowania terapii zachowawczej nie następuje poprawa. Operacja może być również wskazana u młodszych pacjentów, którzy intensywnie uprawiają sport i mają dużą aktywność fizyczną. Zabieg polega na rekonstrukcji ścięgna lub usunięciu zmian degeneracyjnych, a jego celem jest przywrócenie pełnej sprawności stawu barkowego.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Unikaj czynności, które nasilają ból i staraj się ograniczyć obciążenie chorego ścięgna.

• Wykonuj regularne ćwiczenia stawu barkowego, aby poprawić jego ruchomość i wzmocnić mięśnie.

  • Przykładowe ćwiczenia:
    • Ruchy wahadłowe: Trzymaj lekki przedmiot (np. butelkę z wodą) w ręce i przez minutę kołysz ramieniem w przód i w tył. Wykonaj trzy serie dziennie.
    • Ruchy okrężne: Stań przed stołem, opierając rękę na blacie. Wykonuj okrężne ruchy ręką, imitując ruch ścierania powierzchni stołu. Zmieniaj kierunek co 20 sekund, wykonując 3–5 serii dziennie.

• Nie unieruchamiaj całkowicie barku – ważne jest, by utrzymywać delikatną aktywność, by nie doprowadzić do zaniku mięśni.

Profilaktyka

Aby zapobiec nawrotom schorzenia, warto:

• Dostosować aktywność fizyczną do swoich potrzeb i możliwości.
• Zmniejszyć ryzyko urazów poprzez unikanie nadmiernego obciążania barku.
• Regularnie wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej.

Rokowanie

Większość pacjentów wraca do pełnej aktywności fizycznej po kilku tygodniach leczenia. Odpowiednia terapia, w tym unikanie ruchów wywołujących ból i wzmacnianie mięśni, przyczyniają się do szybszego powrotu do zdrowia. Brak stosowania zaleceń leczenia może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i długotrwałego bólu.

Warto jednak pamiętać, że schorzenie to nie zawsze ustępuje samoistnie i w przypadku utrzymywania się dolegliwości przez dłuższy czas, konieczna może być konsultacja ze specjalistą i dalsze leczenie.

Dodatkowe informacje

• Tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego – Informacje dla personelu medycznego

Autor

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Hannah Brand, dr med., lekarz, Berlin