Informacje ogólne

Definicja

• Wyrostek kostny tylno-górnej części kości piętowej w miejscu przyczepu ścięgna Achillesa.
• Objawy występują, gdy tkanki miękkie ulegają podrażnieniu wskutek ucisku między obuwiem a egzostozą.¹
  • Często występuje zapalenie kaletki maziowej kości piętowej (patrz również zapalenie kaletki maziowej kości piętowej).²
  • W przebiegu schorzenia mogą zostać zajęte, często jednocześnie, 2 istotne kaletki maziowe:
    • podścięgnowa kaletka maziowa znajdująca się pomiędzy ścięgnem Achillesa a kością piętową
    • epodskórna kaletka maziowa pomiędzy ścięgnem Achillesa a skórą.

Epidemiologia

• Bardzo częsta deformacja.³
• U kobiet występuje częściej niż u mężczyzn.³
  • Zazwyczaj pojawia się między 20. a 30. rokiem życia.⁴
• Często obustronne.³

Etiologia i patogeneza

• Idiopatyczna egzostoza lub deformacja górnej krawędzi kości piętowej 
  • Prawdopodobnymi czynnikami predysponującymi są przeciążenie, noszenie niedopasowanego obuwia i zaburzenia biomechaniki stawów stopy.³
• Objawowy wskutek ucisku tkanek miękkich między egzostozą a obuwiem, może wystąpić zapalenie kaletki maziowej.
• Obrzęk okolicy tylnej powierzchni pięty, który powoduje nasilony ucisk przez obuwie.
• Miejscowy proces zapalny.

Czynniki predysponujące

• Stopa wydrążona.³
• Napięte ścięgno Achillesa.³
• Uprawianie sportu⁵
  • szczególnie przy dużym obciążeniu. 
• Obuwie z twardym i ciasnym zapiętkiem.³
• Możliwe predyspozycje genetyczne: wysokie sklepienie stopy sprawia, że kość piętowa jest bardziej eksponowana.

ICD–10

• M77 Inne entezopatie.
  • M77.3 Ostroga kości piętowej.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Ból w tylnej części pięty występujący przy obciążeniu.
• Obrzęk bolesny palpacyjnie.
• Wyczuwalny guzek.

Diagnostyka różnicowa

• Zapalenie kaletki maziowej ścięgna Achillesa.
• Tendinopatia ścięgna Achillesa.
• Tendinopatia powięzi podeszwowej.
• Zapalenia stawów kręgosłupa z zajęciem ścięgna Achillesa.

Wywiad lekarski

• Ból pięty nasilający się przy obciążeniu i ustępujący w spoczynku 
  • Typowo ból na początku aktywności.
• Zmiana obuwia w ostatnim czasie.
• Zwiększenie obciążenia treningowego w ostatnim czasie.

Badanie fizykalne

• Wyczuwalne uwypuklenie na górnej krawędzi kości piętowej.
• Bolesność palpacyjna.
• Miejscowe objawy stanu zapalnego z obrzękiem, zaczerwienieniem i wzmożonym uciepleniem.
• Ból przy zgięciu grzbietowym w stawie skokowym (zwiększony nacisk egzostozy na ścięgno Achillesa lub kaletkę maziową).

Diagnostyka specjalistyczna

• Zdjęcie rentgenowskie stawu skokowego w płaszczyźnie bocznej
  • Wyrostek kostny na tylno-górnej części kości piętowej.⁶

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku dolegliwości utrzymujących się pomimo leczenia zachowawczego.

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie objawów.
• Zmniejszenie nasilenia stanu zapalnego.

Ogólne

• Z reguły choroba ma charakter samoograniczający.
• Potrzeba leczenia zależy od nasilenia objawów.

Leczenie zachowawcze

• Odciążenie, unikanie aktywności wywołujących ból
  • Zaprzestanie treningów, szczególnie w przypadku biegaczy. 
• Rozciąganie ścięgna Achillesa w celu zmniejszenia pociągania w okolicy przyczepu kości piętowej.⁵
• Chłodzenie przez 15–20 minut, kilka razy na dobę.⁵
• NLPZ w przypadku nasilonych dolegliwości bólowych w fazie ostrej.³
• Ocena obuwia, ewentualnie jego zmiana³
  • Krawędź buta nie powinna znajdować się na poziomie egzostozy.
  • Należy unikać zapiętków wykonanych z twardego materiału.
    • W razie potrzeby wyściółka zapiętka.
  • W razie potrzeby wkładka unosząca piętę, co pozwala na rozluźnienie ścięgna Achillesa.
• Przy nasilonych objawach można rozważyć unieruchomienie w opatrunku gipsowym na okres 4–6 tygodni w celu całkowitego odciążenia i uniknięcia zabiegu chirurgicznego.⁵
• Iniekcje z glikokortykosteroidów nie są zalecane ze względu na zwiększone ryzyko zerwania ścięgna Achillesa.

Leczenie chirurgiczne

• Jeśli objawy utrzymują się i nie uda się złagodzić ich za pomocą leczenia zachowawczego, wskazany jest zabieg chirurgiczny.
• Obejmuje on usunięcie kaletki objętej stanem zapalnym i ścięcie wyrostka kostnego.
  • Możliwy jest zarówno zabieg endoskopowy, jak i otwarty.
  • Po zabiegu endoskopowym obserwuje się lepsze efekty leczenia, należy jednak wziąć pod uwagę, że ten typ zabiegu jest zwykle preferowany u pacjentów młodych, z mniejszym nasileniem choroby.⁷

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

• Egzostoza Haglunda sprzyja tendinopatii ścięgna Achillesa.⁵
  • Ciągłe tarcie często powoduje mikrorouszkodzenia ścięgna.

Rokowanie

• U wielu pacjentów objawy ustępują lub znacznie zmniejszają się dzięki leczeniu zachowawczemu.^3,8
  
  • Ważne jest odciążenie kończyny.
• Po zabiegu chirurgicznym rokowanie jest dobre, ale okres rekonwalescencji jest stosunkowo długi.⁹
  • Ponad 80% pacjentów deklaruje zadowolenie po zabiegu.⁸
  • Czas do powrotu do codziennych aktywności bez ograniczeń wynosi około 3 miesiące.⁸
  • W przypadku osteotomii kości piętowej czas rekonwalescencji wynosi od 6 miesięcy do 2 lat.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Pięta Haglunda.