Informacje ogólne

Definicja¹

• Często występujące, liczne, łagodne, miękkie uszypułowane guzki skóry.
• Występują głównie w okolicach narażonych na ucisk: na szyi, powiekach, pod pachami i w pachwinach.
• Synonimy
  • włókniak nitkowaty, włókniakobrodawczak, zwłóknienie skóry, polip skóry, włókniak uszypułowany, włókniak starczy, brodawka starcza, włókniak miękki.

Epidemiologia²

• Szacuje się, że u 50–60% wszystkich dorosłych w ciągu całego życia rozwinie się co najmniej 1 włókniak miękki.
• Prawdopodobieństwo wzrasta po 40. roku życia.
• Włókniakobrodawczaki występują częściej u pacjentów z otyłością, cukrzycą, zespołem metabolicznym i pacjentów obciążonych wywiadem rodzinnym.
• Równie często występuje u kobiet i mężczyzn.

Etiologia i patogeneza

• Dokładna przyczyna występowania jest niejasna.³ 
• Włókniakobrodawczaki są związane z szeregiem chorób, takich jak m.in.:²
  • hiperlipidemia
  • cukrzyca typu 2
  • choroby sercowo–naczyniowe
  • otyłość.
• Uważa się, że częste drażnienie skóry przyczynia się do rozwoju włókniaków miękkich.²
• Ponadto zakłada się, że włókniaki miękkie są częścią procesu starzenia się skóry spowodowanego utratą jej elastyczności.²
• Zaburzenia równowagi hormonalnej (podwyższony poziom progesteronu, estrogenu, somatropiny w akromegalii) mogą również przyczyniać się do ich powstawania.²

Histopatologia

• Włókniaki składają się z hiperplastycznego naskórka i luźnej tkanki łącznej ze zmiennym zajęciem naskórka, melanocytów, naczyń krwionośnych lub lipogenów.
• Przy mechanicznie podrażnionych włókniakach nabłonek powierzchniowy może wykazywać zwiększoną pigmentację lub rogowacenie.

Czynniki predysponujące

• Zaawansowany wiek.²
• Otyłość.⁴
• Obciążony wywiad rodzinny.²
• Istnieje związek pomiędzy licznymi włókniakami zlokalizowanymi w dołach pachowych a cukrzycą typu 2.
• Ponadto występowanie włókniaków mnogich może być związane z akromegalią, polipowatością jelita grubego, chorobą Leśniowskiego–Crohna lub hiperlipidemią.³ 

ICD–10

• D23 Inne nowotwory niezłośliwe skóry.
  • D23.0 Skóra wargi.
  • D23.1 Skóra powieki, łącznie z kątem oka.
  • D23.2 Skóra ucha i przewodu słuchowego zewnętrznego.
  • D23.3 Skóra innych i nieokreślonych części twarzy.
  • D23.4 Skóra owłosiona głowy i szyi.
  • D23.5 Skóra tułowia.
  • D23.6 Skóra kończyny górnej, łącznie z barkiem.
  • D23.7 Skóra kończyny dolnej, łącznie z biodrem.
  • D23.9 Skóra, umiejscowienie nieokreślone.

Rozpoznanie

Kryteria diagnostyczne

• Rozpoznanie oparte na obrazie klinicznym.

Diagnostyka różnicowa²

• Objawy skórne nerwiakowłókniakowatości typu 1.
• Kłykciny lub brodawki wirusowe.
• Znamię barwnikowe.
• Rak podstawnokomórkowy skóry.
• Brodawka łojotokowa.

Badanie fizykalne

• Zmiany mogą być pojedyncze, ale częściej występują mnogo.
• Zlokalizowane w okolicach narażonych na ucisk: często w dołach pachowych, na szyi, podsutkowo i w okolicach pachwin.
• Niebolesne.
  

  Mnogie włókniaki skóry
• Mierzą 0,1–0,5 cm, ale możliwe są również większe.
• Zabarwienie skóry czerwone lub czerwono–brązowe
• Miękka konsystencja, często kulista i zwykle na wąskiej szypule.
• Gładka lub drobno pomarszczona powierzchnia.
• Głównie wąskie i wystające.
• Nitkowate (fibroma filiforme), szypułkowate (fibroma pendulans) lub zrogowaciałe na powierzchni.

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

• Włókniaki miękkie nie wymagają leczenia. Leczenie chirurgiczne można rozważyć ze względów estetycznych lub w przypadku częstych podrażnień.
• Metody leczenia:
  • elektrokauteryzacja
  • laseroterapia
  • ścięcie styczne skalpelem lub nożyczkami
  • krioterapia w przypadku małych zmian.⁵ 
• Znieczulenie miejscowe zwykle nie jest wymagane.⁶ 
• Ewentualnie wykluczenie chorób współistniejących: cukrzycy lub hiperlipidemii.

Zalecenia dla pacjentów

• Należy wyjaśnić, że są to zmiany łagodne.
• Należy unikać przewlekłego tarcia, aby zapobiec podrażnieniom (np. poprzez noszenie łańcuszków przy włókniakach występujących na szyi).
• Nawilżanie skóry może zapobiegać powstawaniu nowych włókniaków i podrażnieniom istniejących.² 

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Włókniakobrodawczaki nie stwarzają ryzyka zezłośliwienia zmiany.

Powikłania

• W rzadkich przypadkach może dojść do rotacji ogonka z ostrym stanem zapalnym.² 

Rokowanie

• Nawroty są częste.⁴
• Przy stałym drażnieniu mechanicznym możliwe jest zwiększenie wymiarów zmian.² 

Ilustracje

Mnogie włókniaki skóry