Co to jest utonięcie, zagrożenie utonięciem i utonięcie wtórne?

Utonięcie to zgon w wyniku zablokowania otworów oddechowych lub dróg oddechowych przez płyny. Utonięcie wtórne określa różne formy zgonu w związku z wodą, zwykle spowodowane przez odruchy lub reakcje wstrząsowe. Jeśli dana osoba po topieniu się przeżyje co najmniej 24 godziny, mówimy o zagrożeniu utonięciem.

Jeśli widzi Pan(i) wypadek podczas kąpieli, należy natychmiast wezwać pomoc i zadzwonić po pogotowie!

Objawy

Osoby zagrożone utonięciem nie są w stanie pływać. Często machają w miejscu nogami i raz po raz zanurzają się pod wodę. Zazwyczaj nie mają dość siły, by wezwać pomoc.

Mogą wystąpić objawy zatrzymania krążenia (brak tętna i oddechu). Skóra może zsinieć wskutek wychłodzenia.

Przyczyny

Zgony w wyniku utonięcia i utonięcia wtórnego zdarzają się m.in. podczas kąpieli i pływania łodzią, w wyniku załamania się lodu lub próby samobójczej. Spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko takich wypadków.

Utonięcie

• Przyczyną śmierci przez utonięciu jest niedotlenienie, które ostatecznie prowadzi do upośledzenia czynności narządów i niewydolności krążenia.
• Z reguły pod wodą można wytrzymać bez oddychania najwyżej przez 2 minuty, potem woda dostaje się do dróg oddechowych.
• U niektórych osób dochodzi do skurczu fałd głosowych, który blokuje drogi oddechowe.
• W zimnej wodzie organizm również szybko się wychładza.

Wtórne utonięcie

• Wypadki podczas kąpieli ze skutkiem śmiertelnym mogą być również wywołane przez różne odruchy, które prowadzą do arytmii serca.
• Z powodu zimna lub bólu (np. „upadek na brzuch”) może wywołać reakcję wstrząsową.

Czynniki ryzyka

• Szczególnie zagrożone utonięciem są osoby, które nie umieją dobrze pływać.
• Ryzyko niosą również kąpiele w miejscach niestrzeżonych i w bardzo zimnej wodzie.
• Śmierć w wyniku wtórnego utonięcia następuje częściej w warunkach istniejących wcześniej schorzeń układu krążenia lub padaczki.

Częstotliwość występowania

• Co roku w Europie tonie około 5 osób na 1 milion mieszkańców, większość z nich w rzekach lub jeziorach.
• Znacznie częściej zdarzają się wypadki, w których doszło do zagrożenia utonięciem.
• Szczególnie często ulegają im dzieci, młodzież i osoby starsze, a wśród dorosłych przeważają mężczyźni.

Badania dodatkowe

Ratownikom medycznym i lekarzom pogotowia należy przekazać wszystkie ważne informacje o zdarzeniu:

• Jak długo dana osoba przebywała pod wodą?
• Ile czasu minęło od wyciągnięcia osoby z wody?
• Od jak dawna trwa reanimacja?
• Jakie były okoliczności zdarzenia?
• Czy znane są jakieś wcześniejsze choroby?

Badanie fizykalne

• Lekarz sprawdza stan przytomności, tętno i oddech oraz stwierdza ewentualne urazy.
• Temperatura ciała jest mierzona specjalnym termometrem przystosowanym do niskich temperatur.

Badania szpitalne

• Po wypadku w wodzie osoba jest przewożona do szpitala na dodatkowe badania i leczenie.

Leczenie

Celem jest ratowanie życia i zapobieganie trwałym negatywnym następstwom.

Wyciągnięcie z wody

• Osoba ratująca nie powinna się narażać na niebezpieczeństwo podczas akcji ratowniczej.
• Tylko osoby przeszkolone (np. ratownicy wodni) powinny wchodzić do wody, by ratować osobę tonącą.
• Jeśli jest pod ręką koło ratunkowe, można je rzucić osobie tonącej albo użyć podobnego przedmiotu. Jeśli osoba znajduje się wystarczająco blisko brzegu lub krawędzi basenu, można spróbować wyciągnąć ją z wody.

Działania na miejscu wypadku

• Jeśli osoba jest nieprzytomna, należy sprawdzić, czy oddycha. W razie wystąpienia objawów zatrzymania krążenia należy jak najszybciej rozpocząć resuscytację (masaż serca i w razie potrzeby sztuczne oddychanie metodą usta-usta).
• Jeśli w pobliżu znajduje się automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), należy go użyć.
• Jeśli osoba normalnie oddycha, należy ją ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i uważnie obserwować.
• Osoby wychłodzone należy owinąć kocem izolacyjnym.

Pozycja boczna ustalona

Leczenie w szpitalu

• W szpitalu można podjąć dalsze działania rozgrzewające i w razie potrzeby wykonać wentylację. 

Zapobieganie

• Zaleca się kąpiele tylko w miejscach strzeżonych.
• Dzieci powinny przejść podstawowy kurs pływania.
• Udzielania pierwszej pomocy i wykonywania resuscytacji można się nauczyć na szkoleniach.

Rokowania

Tonący człowiek może przeżyć nawet po dłuższym przebywaniu pod wodą. Spadek temperatury ciała działa ochronnie na tkanki. Szybka resuscytacja i późniejsza intensywna terapia poprawiają rokowanie.

Powikłania

• Powikłania mogą obejmować nagromadzenie płynu w płucach (obrzęk płuc) i duszności.
• Niektóre osoby zapadają również na stan zapalny płuc.
• Niedotlenienie może spowodować uszkodzenie narządów lub mózgu.

Dodatkowe informacje

• Resuscytacja, dorośli
• Utonięcie, zagrożenie utonięciem i utonięcie wtórne — informacje dla lekarzy

Autor

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden