Co to są cykliczne wymioty?

Cykliczne wymioty to stan, w którym okresowo występują dolegliwości w postaci silnych nudności i wymioty. Charakterystyczne jest regularne pojawianie się tych objawów przez okres od 1 do 10 dni. W przerwach między napadami nudności i wymiotów pacjenci czują się zdrowi przez kilka tygodni lub miesięcy, aż do wystąpienia kolejnego epizodu. Schorzenie zwykle występuje u dzieci, ale może również wystąpić u dorosłych.

Zgodnie z definicją cykliczne wymioty rozpoznaje się, jeśli zdrowe dziecko lub osoba dorosła ma regularnie nawracające nudności i wymioty, epizody te występują od co najmniej 6 miesięcy i wystąpiły co najmniej 3 razy w tym okresie. Epizody trwają od 1 do 10 dni, a przerwa między nimi trwa co najmniej tydzień. Nasilenie dolegliwości może się różnić, ale podczas każdego epizodu jest takie same u tego samego pacjenta.

Ponieważ nudności i wymioty mogą zasadniczo wskazywać na wiele chorób, w tym zagrażających życiu, ważne jest, aby wykluczyć takie przyczyny. U dzieci główną przyczyną jest malrotacja, która może prowadzić do niedrożności jelit.

Przyczyny

Dokładna przyczyna cyklicznych wymiotów nie jest znana. Charakter epizodów i pełny powrót do zdrowia między epizodami przypomina migrenę. Ponadto u dzieci z tym schorzeniem często występuje migrena w rodzinie (szczególnie często, jeśli na migrenę cierpi matka). U niektórych pacjentów z cyklicznymi wymiotami jest skuteczne zapobiegawcze podawanie leków na migrenę. Z tego powodu cykliczne wymioty są przez wielu lekarzy klasyfikowane jako odmiana migreny. Niektórzy naukowcy zakładają, że istnieje związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego (autonomiczny układ nerwowy kontroluje nieświadome procesy w organizmie, takie jak bicie serca, oddychanie, trawienie). Niektórzy zakładają również, że rolę przyczynową odgrywają alergie pokarmowe, zaburzenia metabolizmu, równowagi hormonalnej lub mitochondriów (pewnych organelli komórek ciała).

Rozpoznanie

Nie ma specyficznych badań mogących udowodnić, że u danej osoby mamy do czynienia z cyklicznymi wymiotami. Jeednak historia choroby jest często tak typowa, że wystarcza do postawienia diagnozy. Wielu pacjentów opisuje trzy fazy choroby: po fazie bez dolegliwości (od tygodni do miesięcy) następuje faza z łagodnymi objawami (faza prodromalna trwająca od kilku minut do godzin z poceniem się, utratą apetytu, bólem brzucha itp.). Następnie pojawiają się nudności i wymioty, które początkowo są bardzo silne, a następnie stają się nieco łagodniejsze.

Aby wykluczyć malrotację jelit, często wykonuje się badanie radiologiczne (RTG) górnej części przewodu pokarmowego. Malrotacja jelit może objawiać się w taki sam sposób jak cykliczne wymioty, ale leczenie tych chorób jest różne. Lekarz często sprawdza niektóre parametry krwi i moczu, aby wykluczyć choroby metaboliczne oraz choroby nerek i dróg moczowych. Jeśli nie ma dowodów na inną chorobę, a objawy choroby są zgodne z tymi, jakie wystepują w cyklicznych wymiotach, zwykle leczy się ten stan przez kilka miesięcy. Dopóki leczenie jest skuteczne i nie występują żadne inne objawy, zwykle nie jest konieczne szukanie innych przyczyn choroby.

Leczenie

W odniesieniu do leczenia cyklicznych wymiotów brakuje ugruntowanej wiedzy naukowej. Wykazano skuteczność różnych metod leczenia, ale brak solidnych badań, na podstawie których można by sformułować pewne zalecenia. W wielu przypadkach okazuje się, że samo postawienie diagnozy i wyjaśnienie, z czego wynikają dolegliwości, zmniejsza liczbę epizodów choroby. Niepokój jest prawdopodobnie czynnikiem wyzwalającym epizody choroby, a jego poziom często się zmniejsza, gdy przyczyny choroby są zrozumiałe.

W leczeniu często stosuje się leki wykorzystywane w terapii migreny. Można spróbować podawania beta-blokerów bądź trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Oba leki są jednak zatwierdzone wyłącznie w przypadku leczenia migreny. W każdym przypadku pojawienia się objawów, należy skonsultować się z lekarzem. Udowodniono, że także suplementacja Q10 i L-karnityną jest skuteczna u niektórych pacjentów. Ponieważ zarówno Q10, jak i L-karnityna nie mają prawie żadnych działań niepożądanych (pod warunkiem prawidłowego dawkowania), wiele osób wyraża chęć wypróbowania tej formy leczenia w pierwszej kolejności.

Jeśli u osobyy chorej występują gwałtowne wymioty, pomocne może być przyjmowanie płynów drogą dożylną i podawanie leków przeciw nudnościom, ewentualnie także pobyt w szpitalu. U wielu chorych objawy ulegają złagodzeniu podczas przebywania w zaciemnionym pomieszczeniu. 

Życie z chorobą

U dzieci często pierwsze objawy pojawiają się w wieku od 5 do 6 lat. Postawienie prawidłowego rozpoznania zwykle zajmuje od kilku miesięcy do kilku lat, ponieważ nudności i wymioty często występują u dzieci z bardzo różnych przyczyn, a w przerwach dzieci całkowicie wracają do zdrowia. Objawy można pomylić np. z objawami zapalenia żołądka i jelit (zakażenia przewodu pokarmowego) występującego u dzieci stosunkowo często.

Wiele dzieci z cyklicznymi wymiotami wraca do zdrowia przed osiągnięciem wieku nastoletniego. U nastolatków i dorosłych przebieg jest często bardziej zmienny. U niektórych osób w przebiegu choroby występują również bóle głowy (migrena).

Wielu chorych jest w stanie zmniejszyć liczbę epizodów poprzez unikanie czynników ryzyka, którymi może być skrajne wyczerpanie fizyczne, brak snu, stres, jazda samochodem, post/dieta i spożywanie niektórych pokarmów, takich jak czekolada i niektóre sery orz przetworzone produkty spożywcze zawierające glutaminian sodu. Czynniki ryzyka wywołujące epizody mogą różnić się w zależności od osoby. Sumienne prowadzenie dziennika może pomóc w zidentyfikowaniu czynników ryzyka.

Dodatkowe informacje

• Nudności i wymioty
• Bóle brzucha
• Migrena
• Cykliczne wymioty — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz
• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema