Palec i złamania palców

Kość w palcu ręki lub palcu u nogi nazywana jest paliczkiem (liczba mnoga: paliczki). Oprócz kciuka i palucha, palce składają się z trzech paliczków: paliczek bliższy (phalanx proximalis), paliczek środkowy (phalanx media) i paliczek dalszy (phalanx distalis). Kciuk oraz paluch składają się jedynie z dwóch kości: paliczka bliższego i dalszego.

W obrębie palca znajdują się trzy stawy: blisko ciała znajduje się staw między paliczkiem bliższym a kością śródręcza (staw MCP, czyli staw śródręczno-paliczkowy), staw między paliczkiem bliższym a środkowym (staw PIP, czyli staw międzypaliczkowy bliższy), oraz staw najbardziej oddalony od ciała, który łączy paliczek środkowy z paliczkiem dalszym (staw DIP, czyli staw międzypaliczkowy dalszy).

Złamania palców mogą występować zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz stawów. Złamania palców są zazwyczaj zamknięte, tzn. nie wiążą się z większym uszkodzeniem skóry, i tylko nieznacznie przemieszczone. Dzięki temu złamanie można łatwo ustawić w pierwotnej pozycji. W przypadku palca młoteczkowatego (tzw. palec Malleta) dochodzi do zerwania ścięgna prostownika na końcu palca, co uniemożliwia aktywne wyprostowanie końcówki palca. W tym przypadku może także dojść do oderwania fragmentu kości w miejscu przyczepu ścięgna.

Mechanizm urazu

Złamanie palca jest zwykle wynikiem bezpośredniego urazu, np. uderzenia opuszków palca. Złamania palców są typowe w sportach z piłką, takich jak piłka ręczna, koszykówka czy siatkówka. W przypadku złamań paliczka dalszego mogą również wystąpić złamania wieloodłamowe, które powstają na skutek stłuczenia lub zmiażdżenia palca.

Diagnostyka

Do klasycznych, choć niezbyt precyzyjnych objawów złamania palca należą ból i obrzęk. Jeśli palec jest skrócony, ma nieprawidłowe ułożenie lub wykazuje nienaturalną ruchomość, najczęściej oznacza to złamanie. W badaniu lekarskim należy ocenić funkcję ścięgien, stabilność więzadeł pobocznych oraz wszelkie przesunięcia rotacyjne. Aby to ocenić, palec musi być zgięty i przesunięty w różnych kierunkach.

Diagnostykę potwierdza badanie rentgenowskie. W przypadku dzieci wystarczające może być także badanie ultrasonograficzne.

Terapia

Celem terapii jest prawidłowe wyleczenie złamania oraz leczenie urazów tkanek miękkich, aby zapobiec późniejszym powikłaniom.

Rodzaj leczenia zależy od lokalizacji i charakteru złamania. Złamania, które są nieprzemieszczone i stabilne, najczęściej leczone są zachowawczo. W przypadku złamań przemieszczonych, niestabilnych lub złamań wewnątrz stawu, może być konieczna interwencja chirurgiczna. Złamania palca młoteczkowatego wymagają operacji tylko wtedy, gdy odłamany fragment kości jest zbyt duży lub jeśli uniemożliwia to prawidłową funkcjonalność palca.

W przypadku niepowikłanych złamań, leczenie polega na unieruchomieniu palca w szynie, którą pacjent nosi przez kilka tygodni. Złamanie można również ustabilizować poprzez bandażowanie palca do sąsiedniego. Palec powinien być także zabezpieczony szyną lub taśmą przy ponownym rozpoczęciu aktywności sportowej.

Po zdjęciu szyny lub opatrunku, w zależności od wskazań, należy rozpocząć ćwiczenia rehabilitacyjne, aby uniknąć usztywnienia stawów (przykurczów). W razie potrzeby pacjentowi mogą być zalecone leki przeciwbólowe.

Powikłania

Zbyt długie unieruchomienie może prowadzić do obkurczenia więzadeł i torebki stawowej, co skutkuje usztywnieniem stawu. Zrosty między ścięgnami a sąsiednimi kośćmi mogą ograniczać ruchomość palca. Z kolei zbyt krótkie unieruchomienie może prowadzić do powstania stawu rzekomego i opóźnionego gojenia się kości.

Rokowanie

Rokowanie w przypadku złamań palców jest zazwyczaj dobre, szczególnie jeśli złamanie było stabilne lub zostało odpowiednio nastawione. Jednak przez okres do roku po urazie mogą występować zwiększona sztywność i ograniczenie ruchomości dotkniętego palca. Wczesne rozpoczęcie ćwiczeń rehabilitacyjnych jest kluczowe dla uniknięcia tych problemów. Niekorzystnie rokują złamania wieloodłamowe oraz złamania w obrębie stawów, które mogą prowadzić do powikłań.

Dodatkowe informacje

• Palec Malleta
• Złamanie palca – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń