Kręgosłup

Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów: 7 kręgów szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, kości krzyżowej oraz kości ogonowej. Każdy kręg ma charakterystyczną budowę: trzon, łuk kręgowy, otwór kręgowy (przestrzeń, przez którą przebiega rdzeń kręgowy), wyrostek kolczysty (wystający do tyłu) oraz dwa wyrostki poprzeczne (po obu stronach). Pomiędzy sąsiednimi kręgami znajdują się krążki międzykręgowe, które działają jak amortyzatory, łagodząc wstrząsy podczas ruchu.

Rdzeń kręgowy przebiega wewnątrz kanału kręgowego, a jego funkcję polega na przesyłaniu impulsów nerwowych między mózgiem a resztą ciała. Nerwy wychodzące z kręgosłupa zaopatrują ciało poniżej głowy.

Złamania kręgosłupa

Złamanie kręgosłupa jest poważnym urazem, który może wynikać z różnych przyczyn, w tym z upadków, wypadków komunikacyjnych czy urazów sportowych. Złamanie kręgosłupa nie zawsze wiąże się z widocznymi deformacjami – uszkodzenie może dotyczyć wewnętrznych struktur, takich jak rdzeń kręgowy i nerwy.

Przyczyny złamań kręgosłupa:

• Osteoporoza: Zmniejszenie gęstości kości, w tym kręgów, może prowadzić do złamań nawet przy minimalnym urazie, jak kaszel czy podnoszenie ciężkich przedmiotów.
• Choroby nowotworowe: Nowotwory przerzutowe do kości mogą osłabić strukturę kręgów, prowadząc do złamań patologicznych.
• Urazy mechaniczne: Wypadki samochodowe, upadki z wysokości, urazy sportowe (zwłaszcza w kontaktowych dyscyplinach) są częstymi przyczynami złamań kręgosłupa.

Najczęstsze złamania:

• Złamania dolnej części kręgosłupa (odcinek lędźwiowy i piersiowy),
• Złamania odcinka szyjnego kręgosłupa, które mogą prowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego i paraliżu.

Klasyfikacja złamań kręgosłupa

Złamania kręgosłupa dzielą się na stabilne i niestabilne:

• Złamania stabilne:

  • Złamanie kompresyjne: Dochodzi do zmiażdżenia trzonu kręgu, co prowadzi do jego spłaszczenia. Często związane z osteoporozą, zwykle nie prowadzi do uszkodzenia rdzenia kręgowego.
  • Złamanie wyrostka poprzecznego: Często wynikające z silnego, nagłego oderwania przyczepu mięśnia. Mimo że złamanie jest w większości przypadków nieszkodliwe, może powodować silne krwawienie.
  • Złamanie wyrostka kolczystego: Powstaje wskutek uderzenia w plecy lub silnego zgięcia i obrotu ciała. Zwykle nie prowadzi do uszkodzenia nerwów.
  • Złamanie blaszki łuku kręgowego: Może prowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego, dlatego jest klasyfikowane jako poważniejsze.

• Złamania niestabilne:

  • Uszkodzenie struktur kręgowych prowadzi do niestabilności, co zwiększa ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego i nerwów.

Uszkodzenia rdzenia kręgowego i ich konsekwencje

Uszkodzenie rdzenia kręgowego prowadzi do zaburzeń czucia, paraliżu i problemów z kontrolą funkcji życiowych, takich jak oddawanie moczu i stolca.

• Złamania kręgosłupa szyjnego: Uraz rdzenia kręgowego w tym odcinku może prowadzić do paraliżu rąk i nóg (tetraplegia). W przypadku mniej rozległych urazów, ręce mogą zachować pewną funkcjonalność.
• Złamania w przejściu odcinka piersiowego do lędźwiowego: Mogą powodować paraliż od pasa w dół oraz utratę kontroli nad pęcherzem i jelitami.
• Złamania odcinka lędźwiowego: Mogą skutkować niewielkim paraliżem oraz utratą kontroli nad pęcherzem i jelitami.

Diagnostyka

Wstępna diagnoza: Każdy uraz kręgosłupa, szczególnie jeśli towarzyszy mu silny ból pleców, paraliż lub zaburzenia czucia, wymaga natychmiastowej oceny lekarskiej. Ból po urazie kręgosłupa powinien być traktowany jako potencjalne złamanie do momentu postawienia ostatecznej diagnozy.

Proces diagnostyczny:

• Badanie fizykalne: Lekarz ocenia ruchomość, obecność bólu, wrażliwość na dotyk, ewentualny paraliż oraz stan odruchów.
• Obrazowanie:
  • Rentgen: Podstawowe badanie w diagnostyce złamań kości.
  • Tomografia komputerowa (TK): Pozwala na uzyskanie dokładnego obrazu struktur kostnych.
  • Rezonans magnetyczny (RM): Używane do oceny rdzenia kręgowego oraz więzadeł.
  • Mielografia: Kontrastowe obrazowanie rdzenia kręgowego, pomocne w wykrywaniu uszkodzeń rdzenia.
• Badania dodatkowe: W przypadku podejrzenia osteoporozy wykonuje się badania gęstości kości.

Terapia

Leczenie zachowawcze:

• W przypadku stabilnych złamań leczenie opiera się na łagodzeniu bólu i unieruchomieniu. Osoby z takim urazem muszą odpoczywać w łóżku przez kilka dni, a czas unieruchomienia stopy w łóżku powinien być możliwie jak najkrótszy.
• Pasy ortopedyczne i wczesna mobilizacja pomagają w procesie leczenia. Długotrwałe leczenie może być konieczne w przypadku osteoporozy, by zapobiec kolejnym złamaniom.

Leczenie chirurgiczne:

• Niestabilne złamania wymagają interwencji chirurgicznej w celu zapobieżenia uszkodzeniu rdzenia kręgowego i nerwów. Zabieg polega na stabilizacji kręgów przy pomocy śrub lub innych urządzeń ortopedycznych, a także na dekompresji, czyli usunięciu tkanki kostnej, która uciska na rdzeń kręgowy.
• Usunięcie fragmentów kości: Jeśli fragmenty kości przemieściły się do kanału kręgowego, konieczne może być ich usunięcie lub przywrócenie do pierwotnej pozycji.

Powikłania

• Uszkodzenie nerwów i paraliż są najcięższymi konsekwencjami złamań kręgosłupa.
• W przypadku urazów rdzenia kręgowego, istnieje ryzyko trwałego paraliżu. W zależności od miejsca urazu, może to obejmować całkowitą utratę funkcji od pasa w dół, a także problemy z kontrolowaniem czynności jelit i pęcherza.

Rokowanie

• Rokowanie w przypadku złamań kręgosłupa zależy od typu urazu i zastosowanego leczenia. Pacjenci, u których nie stwierdzono uszkodzenia rdzenia kręgowego, zazwyczaj mają dobre rokowanie, natomiast pacjenci z uszkodzeniami neurologicznymi mogą mieć poważniejsze problemy, takie jak paraliż.

Złamania kręgosłupa to poważne urazy, które wymagają szybkiej reakcji i odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie oraz odpowiednia interwencja mogą znacząco poprawić rokowanie pacjenta.

Dodatkowe informacje

• osteoporoza
• Uraz rdzenia kręgowego
• Złamanie kręgosłupa – informacje dla lekarzy
• Uszkodzenie rdzenia kręgowego – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Fryburg