Czym jest liszaj płaski występujący w jamie ustnej?
Liszaj płaski to przewlekła choroba zapalna o podłożu autoimmunologicznym. Może występować na skórze oraz błonach śluzowych, a w niektórych przypadkach występuje także w jamie ustnej (liszaj płaski jamy ustnej). W przeciwieństwie do wariantu choroby powodującego zmiany skórne, zmiany w jamie ustnej utrzymują się znacznie dłużej i mogą być trudne do leczenia. Liszaj płaski jamy ustnej może występować samodzielnie lub jednocześnie z liszajem płaskim skóry lub błony śluzowej narządów płciowych.
Zmiany w błonie śluzowej w jamie ustnej mogą mieć różny wygląd, zwykle występują one obustronnie. Najczęściej choroba objawia się jako sieć białych linii (postać siateczkowa) lub plam na wewnętrznej stronie policzków lub na języku. Jednocześnie w jamie ustnej mogą wystąpić czerwone obszary (postać rumieniowa) i/lub owrzodzenia (postać nadżerkowa). Forma siateczkowata jest najłatwiejsza do rozpoznania i wywołuje najmniej dolegliwości, podczas gdy forma nadżerkowa jest najdotkliwsza.
Liszaj płaski jamy ustnej występuje u 0,1–4% populacji, najczęściej u kobiet w średnim i starszym wieku.
Przyczyna
Dokładna przyczyna oralnego liszaja płaskiego nie jest znana, jednak choroba ta ma podłoże autoimmunologiczne. Może występować u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak łysienie plackowate, liszaj twardzinowy, zapalenie skórno-mięśniowe, miastenia rzekomoporaźna, pierwotna żółciowa marskość wątroby, wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz bielactwo. Zauważono także związek z cukrzycą typu 1 oraz typu 2. Dodatkowo, niektóre leki, np. beta-blokery czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), mogą wywołać liszaj płaski.
Rozpoznanie
W celu postawienia diagnozy lekarz ocenia zmiany na błonach śluzowych.
U wielu pacjentów z liszajem płaskim jamy ustnej zmiany pojawiają się również na innych błonach śluzowych lub na skórze. Najczęściej zajęta jest śluzówka narządów płciowych, rzadziej skóra głowy, przełyk czy spojówki oka.
Aby potwierdzić rozpoznanie, można pobrać kawałek tkanki ze zmienionego chorobowo obszaru błony śluzowej (biopsja) w celu różnicowania z innymi chorobami.
Leczenie
Celem leczenia jest przede wszystkim złagodzenie objawów. Ponieważ u mniej niż 20% pacjentów choroba całkowicie ustępuje, terapia oralnego liszaja płaskiego bywa długotrwała. Pacjenci powinni unikać czynników zaostrzających dolegliwości. Kluczowa jest odpowiednia higiena jamy ustnej oraz regularne wizyty u dentysty, co pomaga złagodzić objawy. W przypadku używania protez zębowych, warto je dopasować, aby zminimalizować ryzyko podrażnień błon śluzowych.
Zmiany obecne na błonie śluzowej jamy ustnej można leczyć miejscowo lekami przeciwzapalnymi i ściągającymi takimi jak płyny do płukania ust lub żele stomatologiczne. Pomagają one złagodzić stan zapalny i przyspieszyć gojenie zmian.
Pierwszym wyborem w terapii jest miejscowo stosowany kortyzon w postaci żelu, kremu lub roztworu. Inne leki, które działają na układ immunologiczny i mogą być stosowane miejscowo to takrolimus, pimekrolimus i cyklosporyna A.Przy łagodniejszym stanie zapalnym można zastosować roztwór lub żel z kwasem witaminy A. W przypadku nasilonych objawów lekarz może zalecić doustne tabletki glikokortykosteroidowe, aby skuteczniej opanować stan zapalny.
Jeśli zmiany na błonach śluzowych zostaną zakażone drożdżakami (Candida), należy je leczyć maściami przeciwgrzybiczymi.
Unikać pokarmów i napojów, które mogą nasilać dolegliwości!
Rokowania
Zmiany błony śluzowej w przebiegu liszaja płaskiego jamy ustnej mogą utrzymywać się przez wiele lat, a okresy nasilenia objawów często przeplatają się z okresami ich złagodzenia. Zaostrzenie symptomów bywa związane ze zwiększonym stresem lub lękiem.
U około 1% pacjentów z liszajem płaskim jamy ustnej istnieje ryzyko rozwoju nowotworu błony śluzowej. Dlatego kluczowe są regularne kontrole co 6–12 miesięcy. Jeśli pacjenci zauważą jakiekolwiek zmiany, powinni niezwłocznie skonsultować się z lekarzem lub stomatologiem.
Liszaj płaski jamy ustnej jest przewlekłą chorobą zapalną, która występuje w formie nawrotów. Zmiany skórne związane z liszajem płaskim zwykle ustępują po 1–2 latach, natomiast zmiany w jamie ustnej mogą się utrzymywać przez 20 lat lub nawet dłużej.
Dodatkowe informacje
- Zapalenie skórno-mięśniowe
- Miastenia rzekomoporaźna
- Pierwotna żółciowa marskość wątroby
- Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- Bielactwo
- Liszaj płaski jamy ustnej — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
Link lists
Authors
Previous authors
Updates
Gallery
Snomed
References
Based on professional document Liszaj płaski jamy ustnej. References are shown below.
- Cooper S., Munidasa D. Lichen planus, BMJ Best Practice,aktualizacja: 08.04.2020, dostęp: 30.04.2023, bestpractice.bmj.com
- Hamour A.F., Klieb H., Eskander A. Oral lichen planus, CMAJ. 04.08.2020, 192(31):E892, doi: 10.1503/cmaj.200309, www.ncbi.nlm.nih.gov
- Carbone M., Arduino P.G., Carrozzo M., et al. Course of oral lichen planus: a retrospective study of 808 northern Italian patients, Oral Dis 2009, 15: 235, www.ncbi.nlm.nih.gov
- Huber M.A. Assesment of oral ulceration, BMJ Best Practice, dostęp: 30.04.2023, bestpractice.bmj.com
- Shan J., Ma J.M., Wang R., Liu Q.L., Fan Y. Proliferation and apoptosis of peripheral blood mononuclear cells in patients with oral lichen planus. Inflammation, 2013, 36(2): 419-25, www.ncbi.nlm.nih.gov
- Rotaru D., Chisnoiu R., Picos A.M., Picos A., Chisnoiu A. Treatment trends in oral lichen planus and oral lichenoid lesions (Review), Exp Ther Med. 2020 Dec, 20(6):198, www.ncbi.nlm.nih.gov
- Lodi G., Manfredi M., Mercadante V., et al. Interventions for treating oral lichen planus: corticosteroid therapies. Cochrane Database of Systematic Reviews, aktualizacja: 28.02.2020, www.cochranelibrary.com
