Informacje ogólne

• Elastografia jest szybkim, bezbolesnym i nieinwazyjnym badaniem bez ryzyka powikłań, które pozwala ocenić elastyczność lub różnice w elastyczności tkanek.
• W tej metodzie badania wykorzystuje się fakt, że w większości przypadków w obrębie zmienionej chorobowo tkanki zmienia się jej spoistość.
• W badaniu fizykalnym palpacyjnie można subiektywnie ocenić twardość tkanki, która jest łatwo dostępna. Elastografia natomiast umożliwia zbadanie głębszych struktur i narządów.
• Najczęściej jest używana do badania wątroby, ale również prostaty, tarczycy, piersi, trzustki, przewodu pokarmowego i węzłów chłonnych. 

Podstawy techniczne

• Zasada działania elastografii ultradźwiękowej opiera się na wykrywaniu zmian w elastyczności tkanki.
• Tkanka jest uciskana przez niewielką siłę zewnętrzną (falę mechaniczną). Na ekranie przedstawiane są obok siebie dwa obrazy – B-mode i B-mode z nałożonym kolorowym elastogramem.
• Wspólną cechą wszystkich dostępnych obecnie metod elastografii jest to, że za pomocą kontrastu i pomiaru ilościowego określa się stopień odkształcenia i czas powrotu tkanki do wyjściowego stanu.¹ 
• Wyróżnia się elastografię statyczną i dynamiczną.
  • Pierwsza obejmuje elastografię odkształceniową w czasie rzeczywistym (strain elastography - SE), w której porównuje się ze sobą spoistość tkanek pod wpływem ucisku (pomiar jakościowy).
  • Elastografię dynamiczną można podzielić na następujące rodzaje:
    • elastografia impulsu mocy promieniowania akustycznego (acoustic radiation force impulse – ARFI) i elastografia fali poprzecznej (shear wavese elastography – SWE) oraz
    • elastografia dynamiczna impulsowa (transient elastography – TE)
    • Obie metody dają wyniki ilościowe (prędkość w m/s jest przeliczana na kPa).

Wskazania

Wątroba

• Do tej pory głównym obszarem zastosowania elastografii była wątroba. 
• Elastografia umożliwia odróżnienie prawidłowej wątroby od zwłóknienia lub marskości niezależnie od stopnia stłuszczenia. Umożliwia ocenę niealkoholowego stłuszczenia wątroby i innych rozległych uszkodzeń wątroby.
• Korelacja wyniku uzyskanego w elastografii z rokowaniem pacjenta jest lepsza niż w przypadku biopsji wątroby. Innym możliwym zastosowaniem jest opisanie stopnia zwłóknienia w zapaleniu wątroby typu B i C.
• Elastografia jest wykorzystywana głównie do monitorowania przebiegu choroby.

Trzustka

• W trzustce możliwe jest częściowe różnicowanie zmian ogniskowych (gruczolakorak, guzy endokrynne i torbiele). Jednak rozróżnienie między ogniskowym przewlekłym zapaleniem trzustki a rakiem trzustki jest wciąż trudne. Nowotwory śluzowe, takie jak wewnątrzprzewodowy brodawkowaty nowotwór śluzowy (intraductal papillary mucinous neoplasm – IPMN), mają tendencję do łagodnego przebiegu. W ciężkim zapaleniu trzustki możliwe jest rozróżnienie między martwicą a czynnym miąższem. Autoimmunologiczne zapalenie trzustki charakteryzuje się rozległym zmniejszeniem elastyczności. Podejmowane są próby rozróżnienia między łagodną i złośliwą limfadenopatią. 

Przewód pokarmowy

• Jednym z zastosowań elastografii jest rozróżnienie zwężeń zwłóknieniowych od zapalnych w chorobie Leśniowskiego-Crohna w celu rozważenia leczenia operacyjnego. Zwłókniałe zwężenia są stwardniałe, a zapalne miękkie.²

Piersi

• Badania wykazały, że elastografia może osiągnąć wyższą dokładność diagnostyczną niż konwencjonalne USG. Prowadzi to do zmniejszenia liczby wyników fałszywie dodatnich, a tym samym zmniejszenia liczby wykonywanych biopsji.³

Tarczyca

• Elastografia polegająca na generowaniu odkształcenia badanego obszaru, jako dodatkowa funkcja ultrasonograficzna, znacznie poprawia diagnostykę tarczycy. W jednym z badań 90% guzków zostało prawidłowo zidentyfikowanych jako łagodne, gdy zastosowano jednocześnie ultrasonografię i elastografię.⁴

Gruczoł krokowy

• Elastografia może być również stosowana w ultrasonografii transrektalnej i uzupełniać wyniki USG. 

Węzły chłonne

• Elastografia może uzupełniać dotychczasowe kryteria projekcji B w celu rozróżnienia łagodnych i złośliwych nowotworów węzłów chłonnych.²
• Ponadto za pomocą elastografii można wybrać najbardziej podejrzany węzeł chłonny do biopsji.²  

Inne możliwe obszary zastosowań

• W układzie mięśniowo-szkieletowym za pomocą elastografii oceniane jest ścięgno Achillesa w celu zwiększenia pewności diagnostycznej w tendinopatiach.² 

Badanie

Przygotowanie

• Przed badaniem jamy brzusznej pacjenci powinni być na czczo lub 6 godzin od ostatniego posiłku
• W przypadku pozostałych wskazań nie jest konieczne specjalne przygotowanie. 

Procedura

• W zasadzie procedura nie różni się od techniki badania ultrasonograficznego.
• W zależności od badanego obszaru do skóry przykładana jest głowica ultrasonograficzna, który wibruje z określoną częstotliwością. 
• Ponieważ tkanka nie odkształca się liniowo, należy zachować ostrożność, aby zastosować jak najmniejszy nacisk na początku badania. W badaniu wykorzystuje się żel do USG.⁵ 
• Warunkiem uzyskania dobrego elastogramu jest dobra projekcja B.⁵
• Badanie jest bezbolesne i pozbawione skutków ubocznych. Emisja fali dźwiękowej jest odczuwalna jako lekkie pukanie.
• Należy wykonać 10 prawidłowych pomiarów.

Interpretacja

• Im twardsza i mniej elastyczna jest tkanka, tym szybciej przechodzą przez nią emitowane fale.
• Odkształcenie może być wyrażone jako wartość liczbowa w kilopaskalach (kPa).
• Im bardziej zwarta tkanka, tym mniejsze odkształcenie i wyższe wartości pomiarowe. 
• Oprócz danych w kilopaskalach dostępne są inne parametry, np. klasyfikacja stopnia odkształcenia wg skali Tsukuba. 

Dalsze wyjaśnienia dotyczące patologicznych lub niejasnych wyników

• Złotym standardem pozostaje biopsja i ocena histologiczna tkanki. 
• Dodatkowo można wykonać badania laboratoryjne i inne badania obrazowe (np. TK, RM, USG). 

Źródła błędów

• Doświadczenie osoby wykonującej badanie
• Brak standaryzacji
• Wysoki wskaźnik BMI i/lub wodobrzusze w przestrzeni okołowątrobowej ograniczają możliwości wykonania i interpretacji wyniku elastografii jamy brzusznej.

Rozliczenie

• Elastografia nie jest badaniem dostępnym w ramach NFZ. Istnieją projekty naukowe, w ramach których badanie może zostać wykonane, ale są one zwykle ograniczone czasowo i realizowane przez wybrane placówki.  
• Koszty badania ponosi pacjent.
• Badanie może być odstępne w ramach abonamentu w prywatnych firmach medycznych.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Elastografia 
• Marskość wątroby i przewlekła niewydolność wątroby

Źródła

Wytyczne i zalecenia

• Barr RG, Willson SR, Rubens D, et al. Update to the Society of Radiologists in Ultrasound Liver Elastography Cansensus Statetment. Radiology 2020; 296:263–274. DOI
• EFSUMB Guidelines and Recommendations on the Clinical Use of Liver Ultrasound Elastography, Update 2017 DOI
• The EFSUMB Guidelines and Recommendations for the Clinical Practice of Elastography in Non-Hepatic Applications, Update 2018 DOI

Autorzy

• Grzegorz Margas, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
• Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
• Miriam Spitaler, Dr n. med., lekarz rodzinny, Innsbruck/Austria