Czym jest płaskostopie?

Płaskostopie to stan, w którym naturalny łuk podłużny stopy jest obniżony lub całkowicie spłaszczony. W zależności od przyczyny i charakterystyki, wyróżnia się dwa typy płaskostopia: elastyczne i sztywne.

• Płaskostopie elastyczne: Łuk podłużny jest widoczny, gdy stopa nie jest obciążona, np. podczas stania na palcach lub w pozycji siedzącej. Kiedy stopa jest obciążona, np. podczas chodzenia, łuk zniża się, ale po zdjęciu obciążenia wraca do prawidłowego kształtu.
• Płaskostopie sztywne: Stopę cechuje stałe obniżenie łuku podłużnego, które utrzymuje się przez cały czas, niezależnie od tego, czy stopa jest obciążona, czy nie. Często powoduje ból i inne dolegliwości.

Częstość występowania

Płaskostopie dotyka około 15% populacji. U większości dzieci do szóstego roku życia stopy są płaskie, co jest normalnym etapem rozwoju i zazwyczaj ustępuje samoistnie. W wieku dorosłym płaskostopie występuje rzadziej, a u większości pacjentów nie wiąże się z poważnymi dolegliwościami.

Objawy

W przypadku płaskostopia elastycznego pacjenci zazwyczaj nie odczuwają żadnych objawów. Jeśli występuje ból, zwykle pojawia się on pod koniec dnia, po długotrwałym obciążeniu stóp. W przypadku płaskostopia sztywnego dolegliwości są znacznie bardziej intensywne i mogą obejmować ból w okolicach stopy, kolan, bioder czy pleców. Ból może być wynikiem nadmiernego obciążenia i przeciążenia stawów.

Przyczyny

• Płaskostopie elastyczne: Zwykle jest to wrodzony stan, który nie powoduje bólu ani innych problemów zdrowotnych. Często ma charakter rodzinny i może trwać przez całe życie.
• Płaskostopie sztywne: Może być wynikiem urazów (np. złamania kości śródstopia), zrostów kości, chorób nerwowo-mięśniowych lub schorzeń takich jak reumatyzm. W takim przypadku stopa pozostaje płaska przez cały czas, co może prowadzić do przewlekłego bólu.

Diagnostyka

Diagnostyka płaskostopia opiera się głównie na badaniu fizykalnym. Lekarz ocenia, czy łuk stopy zanika przy obciążeniu stopy (typowe dla płaskostopia elastycznego). W przypadku podejrzenia płaskostopia sztywnego, badanie może być rozszerzone o badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny (RM), aby ocenić ewentualne zmiany w strukturze kości lub tkanek miękkich.

Leczenie

W przypadku płaskostopia elastycznego, najczęściej nie ma potrzeby leczenia, gdyż stan ten zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów. Jeśli jednak pojawią się dolegliwości, takie jak ból w stopach, zaleca się stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych, które poprawiają rozkład obciążenia. Ważne jest także ćwiczenie stóp, np. chodzenie boso na nierównych nawierzchniach, co może pomóc w wzmocnieniu mięśni stopy.

U dzieci płaskostopie elastyczne nie wymaga leczenia, chyba że towarzyszy mu ból. W takim przypadku stosuje się indywidualnie dobrane wkładki ortopedyczne. U młodszych dzieci częste chodzenie boso jest również zalecane.

W przypadku płaskostopia sztywnego, leczenie może obejmować noszenie wkładek ortopedycznych, które zmniejszają ból i poprawiają komfort chodzenia. Jeśli dolegliwości utrzymują się pomimo leczenia zachowawczego, konieczne może być przeprowadzenie operacji, szczególnie jeśli problem wynika z uszkodzenia kości lub chorób nerwowo-mięśniowych.

Rokowanie

Rokowanie w przypadku płaskostopia jest zazwyczaj bardzo dobre. Większość pacjentów nie odczuwa silnych dolegliwości bólowych i może normalnie funkcjonować. W przypadku płaskostopia elastycznego, które nie prowadzi do objawów, nie ma potrzeby interwencji medycznej. Natomiast płaskostopie sztywne może powodować przewlekły ból i problemy ze stawami, ale odpowiednie leczenie (np. wkładki ortopedyczne lub operacja) pozwala na znaczną poprawę komfortu życia.

Powikłania

Rzadko występują powikłania związane z płaskostopiem, ale w przypadku płaskostopia sztywnego mogą pojawić się problemy takie jak:

• Zaburzenia przeciążeniowe – ból pleców, kolan, stawów skokowych,
• Zapalenie ścięgien – wynikające z nadmiernego obciążenia,
• Deformacje palców stóp – np. palce młotkowate,
• Ból kolan.

Dodatkowe informacje

• Bieganie: unikanie przeciążenia
• – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Caroline Beier, dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, Hamburg