Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Niepożądana reakcja skórna na produkt leczniczy, wpływająca na strukturę lub funkcję skóry, przydatków skóry lub błon śluzowych.¹

Ogólna klasyfikacja niepożądanych działań leków

• Działania niepożądane leków dzieli się na typ A (farmakologiczno–toksyczne) i typ B (nadwrażliwości).
• Typ A (dose dependent and predictable)
  • zależne od dawki przewidywalne działanie farmakologiczno–toksyczne produktu leczniczego.
• Typ B (dose independent and unpredictable)
  • Indywidualnie nieprzewidywalna reakcja, występuje tylko u osób o określonych predyspozycjach.
  • Można wyróżnić 2 postaci:
    • Alergia na leki
      • odczyn immunologiczny (typy I–IV według Coombsa i Gella).
    • Nieimmunologiczna nadwrażliwość na leki (nadwrażliwość)
      • brak wykrywalnego mechanizmu immunologicznego.

Problem

• Niemal każdy lek może wywołać reakcje skórne.
  • W przypadku niektórych klas substancji, takich jak antybiotyki i leki przeciwdrgawkowe, częstość wystąpienia wynosi do 1–5%.²
• Reakcje typu B są na ogół nieprzewidywalne ze względu na ich zależność od indywidualnych cech pacjenta.
• W większości przypadków typ wykwitu nie pozwala na jednoznaczne wskazanie leku, który go wywołał.
• Chociaż większość reakcji skórnych jest łagodna, reakcja skórna może mieć też przebieg ciężki i potencjalnie zagrażać życiu.²
• Należy zwrócić szczególną uwagę na:
  • zróżnicowanie postaci łagodnej i ciężkiej w celu rozpoczęcia odpowiedniego leczenia
  • zróżnicowanie genezy alergicznej i niealergicznej, ponieważ w przypadku reakcji alergicznych ponowne narażenie może doprowadzić do zgonu.

Epidemiologia

• Reakcje skórne są najczęstszą postacią działań niepożądanych.³
• Chorobowość
  • Zróżnicowane dane epidemiologiczne, u 1–10% pacjentów ambulatoryjnych przyjmujących leki.
• Płeć
  • Stosunek liczby kobiet do mężczyzn: ok. 2:1.
• Wiek 
  • Częstsze występowanie wśród osób starszych.⁴
  • 2–3 razy częstsze u pacjentów geriatrycznych niż u młodszych pacjentów.

Etiologia

• Zasadniczo każdy lek może wywołać dowolne działanie niepożądane.

Częste czynniki wyzwalające różne reakcje skórne

• Wysypki plamiste/plamisto–grudkowe
  • penicyliny, sulfonamidy, allopurynol, leki przeciwpadaczkowe.
• Trwały rumień polekowy
  • tetracykliny, sulfonamidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
• Rumień pokrzywkowy
  • penicyliny, NLPZ.
• Rumień przypominający dermatozę
  • rumień liszajowaty: tiazydy, kaptopril, złoto, beta–blokery
  • rumień łuszczycowy: złoto, lit, beta–blokery, antagoniści wapnia
  • rumień trądzikowy: hormony steroidowe, lit.
• Reakcja fototoksyczna/fotoalergiczna
  • tetracykliny, inhibitory gyrazy, diuretyki.
• Ciężkie reakcje skórne
• polekowa reakcja z eozynofilią i objawami ogólnymi (drug reaction with eosinophilia and systemic symptoms – DRESS): karbamazepina, fenytoina, allopurynol, sulfonamidy 
• zespół Stevensa–Johnsona (SJS), toksyczna nekroliza naskórka (toxic epidermal necrolysis – TEN): allopurynol, sulfonamidy, leki przeciwpadaczkowe.

Patogeneza

• Charakterystyczną cechą reakcji immunologicznych jest patologiczna aktywacja nabytej odpowiedzi immunologicznej, natomiast komponenty wrodzonej odpowiedzi immunologicznej mogą być zaangażowane we wszystkie reakcje typu B.

Reakcje immunologiczne

• Faza uczulenia jest warunkiem aktywacji adaptacyjnego układu odpornościowego i wywołania reakcji immunologicznej po ponownym kontakcie.
• Według Coombsa i Gella można wyróżnić 4 typy reakcji nadwrażliwości immunologicznej:⁴
  • Typ I (IgE–zależny): pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, anafilaksja
    • czas reakcji: 0–6 godzin (rzadko do 12 godzin).
  • Typ II (cytotoksyczny): plamica, niedokrwistości hemolityczne.
  • Typ III (związany z powstawaniem kompleksów immunologicznych): zapalenie naczyń.
  • Typ IV (reakcja komórkowa, zależna od limfocytów T): różne postaci wykwitów, kontaktowe zapalenie skóry, reakcja fotoalergiczna.
• Najczęściej występują reakcje typu I i typu IV.⁵
• Zobacz również artykuł reakcje alergiczne wywoływane przez leki.

Reakcje nieimmunologiczne

• Reakcje nieimmunologiczne polegają na bezpośredniej aktywacji dopełniacza lub komórek zapalnych, szlaków sygnałowych lub hamowaniu enzymów.
• Możliwe wystąpienie tych samych mechanizmów efektorowych i objawów klinicznych, co w reakcjach immunologicznych typu B, więc używa się czasem terminu pseudoalergia.
• Patomechanizmy nieimmunologiczne to:
  • uwalnianie histaminy
  • aktywacja dopełniacza
  • hamowanie enzymów.
• Czas reakcji: 0–6 godzin (rzadko do 12 godzin).

Ważne czynniki wyzwalające reakcje immunologiczne i nieimmunologiczne

• Leki wyzwalające reakcje immunologiczne (przykłady):
  • penicyliny
  • cefalosporyny
  • insulina
  • heparyny
  • pirazolon
  • leki miorelaksujące
  • leki biologiczne.⁶
• Leki wyzwalające reakcje nieimmunologiczne (przykłady):
  • sulfonamidy i antybiotyki inne niż beta–laktamowe
  • leki do znieczulenia miejscowego
  • NLPZ 
  • inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I)
  • leki przeciwpadaczkowe
  • opiaty.

Ogólne informacje na temat objawów klinicznych

Zależność czasowa

Czas do wystąpienia reakcji skórnej

• U pacjentów z nadwrażliwością
  • reakcja natychmiastowa (immediate): natychmiast do 60 minut
  • reakcja opóźniona (non-immediate): od 1 godziny do kilku tygodni
    • około 80% reakcji skórnych.
• W przypadku nowego uwrażliwienia pod wpływem terapii: typowa latencja uczuleniowa 5–10 dni.

Manifestacja w zależności od czasu wystąpienia

• W zależności od czasu wystąpienia można wyróżnić:
  • Objawy typu natychmiastowego, np.:
    • uderzenia gorąca, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, anafilaksja.
  • Objawy typu późnego, np.:
    • polekowa wysypka plamisto–grudkowa
    • ciężkie reakcje skórne (m.in. zespół Stevensa–Johnsona, toksyczna nekroliza naskórka).

Częstość występowania różnych reakcji skórnych

• Najczęstsze łagodne reakcje skórne:
  • wysypka plamisto–grudkowa^7-8
  • trwały rumień polekowy
  • pokrzywka.
• Rzadsze polekowe reakcje skórne:
  • reakcje przypominające dermatozy
  • zapalenie naczyń
  • reakcje fotochemiczne
  • ciężkie polekowe reakcje skórne.

Swoiste objawy kliniczne

Wysypka plamisto–grudkowa

• Najczęstsza postać skórnej reakcji polekowej.
• Skórna manifestacja reakcji typu późnego (alergia typu IV).
• Częste czynniki wyzwalające: antybiotyki (zwłaszcza antybiotyki beta–laktamowe i sulfonamidy), leki przeciwdrgawkowe, allopurynol i NLPZ.
• Występowanie najczęściej 8–10 dni po przyjęciu (początek możliwy również po odstawieniu).
• Początek zwykle na tułowiu i szyi z rozprzestrzenianiem się odśrodkowo na kończyny.
  • Zazwyczaj z pominięciem głowy, dłoni/podeszw stóp i błon śluzowych.

Pokrzywka

• Pokrzywka może mieć podłoże zarówno immunologicznie, jak i nieimmunologicznie.
• Częstym czynnikiem wyzwalającym są antybiotyki beta–laktamowe i NLPZ.
• Występowanie zwykle w ciągu kilku minut do 1 godziny po spożyciu leku.
• Swędzące bąble o różnej wielkości, pojedyncze lub mnogie, utrzymujące się nie dłużej niż 24 godziny.
• Możliwe wystąpienie obrzęku naczynioruchowego, anafilaksji, a nawet wstrząsu (patrz również anafilaksja, pierwsza pomoc).

Trwały rumień polekowy

• Opóźniona reakcja immunologiczna typu IV, typowym czynnikiem wyzwalającym są leki przeciwbakteryjne (zwłaszcza kotrimoksazol) i przeciwbólowe (NLPZ, paracetamol).
• Początek zwykle w ciągu 2 tygodni po przyjęciu.
• Zwykle występują jako pojedyncze lub mnogie, dobrze odgraniczone plamy.
  • Wielkość zmian 1–10 cm.
• Często umiejscowienie dystalne (dłonie, stopy, wargi, genitalia), ale także na kończynach, tułowiu, głowie i błonach śluzowych
  
• Przy ponownej ekspozycji wystąpienie w tym samym miejscu, szybka reaktywacja możliwa w ciągu 12 godzin.
  

Reakcje przypominające dermatozy

• Reakcje polekowe mogą przypominać dermatozy, ich rozróżnienie jest często trudne, a nazewnictwo niespójne.
  • Niektóre leki mogą zarówno nasilić istniejącą dermatozę, jak i wywołać reakcję polekową (np. inhibitory TNF- alfa: łuszczyca lub wykwity łuszczycopodobne).
• Czynnikami wyzwalającymi są zarówno leki powszechnie stosowane, jak i nowe substancje (leki biologiczne).⁶
• Wyzwalane są między innymi:
  • rumień łupieżopodobny
  • rumień łuszczycopodobny
  • rumień liszajowaty
  • warianty polekowe formalnie zaliczane do dermatoz:
    • polekowy toczeń rumieniowaty układowy
    • pęcherzyca zwykła
    • pemfigoid pęcherzowy.

Zapalenie naczyń

• Reakcja typu III z odkładaniem się kompleksów immunologicznych.²
• Do czynników wyzwalających należą: penicyliny, sulfonamidy, NLPZ i tiazydy.
• Występuje często jako plamica w okolicy kończyn dolnych, inne objawy to plamy rumieniowe, pęcherze krwotoczne lub owrzodzenia.²

Fotowrażliwość

• Fototoksyczność⁹
• Objawy są podobne do oparzeń słonecznych i ograniczone do miejsc eksponowanych na słońce.
• Występowanie w ciągu minut do kilku godzin.
• Liczne leki wyzwalające, np. diuretyki, inhibitory ACE, blokery kanałów wapniowych i wiele innych.
• Fotoalergia⁹
  • Objawy podobne do wyprysku kontaktowego.
  • Występowanie od 24 do 72 godziny po ekspozycji.
  • Głównie w miejscach narażonych na promieniowanie słoneczne, możliwe rozprzestrzenianie na obszary nieeksponowane.
• Patrz także artykuł fotodermatozy.

Ciężkie reakcje skórne

• Ciężkie reakcje skórne są mediowane przez limfocyty T (reakcja typu IV).
• Można wyróżnić rzadkie, ale potencjalnie zagrażające życiu reakcje (głównie SJS/TEN, roczna częstość występowania 1–2/1 000 000).
• Ostra uogólniona osutka krostkowa (acute generalised exanthematous pustulosis – AGEP) 
  • Gwałtowne pojawienie się kilkudziesięciu do kilkuset krost wielkości łebka od szpilki (głównie w zgięciach kończyn) na rumieniowym podłożu, często gorączka powyżej 38°C, sporadycznie zajęcie błon śluzowych i narządów.
• Polekowa reakcja z eozynofilią i objawami ogólnymi (drug reaction with eosinophilia and systemic symptoms – DRESS)
  • Zróżnicowany obraz kliniczny, często rumień plamisto–grudkowy aż do erytrodermii.
  • Towarzysząca gorączka, obrzęk twarzy, limfadenopatia, eozynofilia, zajęcie narządów (zwłaszcza wątroby, nerek, płuc).
• Zespół Stevensa–Johnsona (SJS), toksyczna nekroliza naskórka (TEN)
  • Rumień, niekiedy przechodzący w rozlane pęcherze podobne do rozległego oparzenia II stopnia, nadżerkowe zmiany śluzówki, gorączka.
  • Według definicji oddzielenie naskórka w SJS <10%, w TEN >30%, postać przejściowa 10–30%.
  • Do leków wysokiego ryzyka należą: allopurynol, leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, fenytoina, lamotrygina), sulfonamidy (kotrimoksazol).

Czynniki predysponujące

Pacjenci

• Wiek
  • Częstsze występowanie wśród osób starszych.
• Płeć
  • Częściej u kobiet.
• Skłonność alergiczna.
• Choroby przewlekłe.
• Alkoholizm.
• Zakażenia (np. HIV).

Leki

• Forma leku.
• Polipragmazja.
• Droga podania: 
  • Ryzyko wystąpienia reakcji polekowej wzrasta w następującej kolejności:
    • doustnie
    • dożylnie
    • domięśniowo
    • podskórnie
    • miejscowo.

ICD–10

• L27 Zapalenie skóry wywołane przez substancje wprowadzone do ustroju.
  • L27.0 Uogólniona osutka skórna spowodowana przez leki i inne środki farmakologiczne.
  • L27.1 Ograniczona osutka skórna spowodowana przez leki i inne środki farmakologiczne.
  • L27.2 Zapalenie skóry wywołane przez spożyte pokarmy.
  • L27.8 Zapalenie skóry wywołane przez inne substancje wprowadzone do ustroju.
  • L27.9 Zapalenie skóry wywołane przez nieokreślone substancje wprowadzone do ustroju.

Inne

• L10.5 Pęcherzyca polekowa.
• L23.3 Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry wywołane przez kontakt leków ze skórą.
• L24.4 Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia wywołane przez kontakt leków ze skórą.
• L25.1 Nieokreślone zapalenie skóry wywołane przez kontakt leków ze skórą.
• L50 Pokrzywka.
• L56.0 Polekowa reakcja fototoksyczna.
• L56.1 Polekowa reakcja fotouczuleniowa.
• L51.2 Toksyczna nekroliza naskórka [zespół Lyella].
• T78.4 Alergia, nieokreślona.
• T88.7 Nieokreślone działanie niepożądane leku lub środka farmakologicznego.

Diagnostyka

• Diagnostyka alergologiczna jest przydatna jedynie w przypadku alergicznych lub niealergicznych reakcji nadwrażliwości (reakcje typu B).
  • Nie znajduje uzasadnienia w przypadku farmakotoksycznych działań niepożądanych leków (reakcje typu A).

Kryteria diagnostyczne

• Ustalenie leku jako czynnika wyzwalającego można uznać za wiarygodne w przypadku:
  • typowego wywiadu lekarskiego i objawów reakcji skórnej oraz
  • jednoznacznych wyników zwalidowanych testów skórnych i/lub laboratoryjnych (w przypadku testów, które nie są rozstrzygające należy ewentualnie rozważyć przeprowadzenie kontrolowanej próby prowokacji).
• Definitywne wykluczenie nadwrażliwości na leki nie zawsze jest możliwe nawet przy zastosowaniu wszystkich dostępnych metod diagnostycznych.

Diagnostyka różnicowa

• Możliwe różnicowanie z innymi chorobami, takimi jak m.in.:¹
  • zakażenia wirusowe
  • inne zakażenia
  • łuszczyca
  • łupież
  • liszaj czerwony płaski
  • toczeń rumieniowaty skórny
  • pęcherzowe dermatozy autoimmunologiczne (pęcherzyca zwykła, pemfigoid pęcherzowy)
  • rozsiane kontaktowe zapalenie skóry
  • zapalenia naczyń.

Wywiad lekarski 

• Leki:
  • substancja(–e), dawkowanie
  • leki przyjmowane na stałe lub przez krótki okres czasu
  • sposób podawania (doustnie, podskórnie, miejscowo)
  • tolerancja przy poprzednim zastosowaniu.
• Reakcja skórna:
  • odstęp czasu pomiędzy przyjęciem leku a reakcją skórną (reakcja natychmiastowa, reakcja późna)
  • rodzaj wysypki 
  • umiejscowienie
  • czas trwania 
  • zmiany w przebiegu
  • świąd.
• Inne objawy:
  • duszność
  • dolegliwości ze strony układu pokarmowego
  • reakcje ze strony układu krążenia: zawroty głowy, kołatanie serca.
• Wcześniejsze choroby:
  • alergie (paszport alergika)
  • astma oskrzelowa
  • pokrzywka
  • mastocytoza
  • nietolerancje.
• Współistniejące czynniki reakcji alergicznej:
  • zakażenie
  • stres
  • produkty spożywcze
  • alkohol
  • wysiłek fizyczny
  • ekspozycja na promienie słoneczne.

Badanie fizykalne

• Wyniki badania przedmiotowego (ewentualnie dokumentacja fotograficzna)
  • skóra
  • błony śluzowe.
• Układ krążenia (przy podejrzeniu anafilaksji)
  • ciśnienie/tętno.
• Układ oddechowy (przy podejrzeniu anafilaksji)
  • osłuchowo: obturacja.
• Temperatura ciała.

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

Badania laboratoryjne

• Morfologia, w rozmazie możliwa eozynofilia.

Próba odstawienia

• Może w przypadku poprawy ukierunkować na możliwe czynniki wyzwalające.
  • Wcześniej należy ustalić, czy można zrezygnować z przyjmowanego leku lub czy możliwa jest zamiana go na inny, niespokrewniony strukturalnie.

Sygnały ostrzegawcze

• Sygnały ostrzegawcze wskazujące na ciężki przebieg:
  • pęcherzowa reakcja skórna
  • bolesne zmiany skórne
  • zajęcie twarzy i błon śluzowych
  • objawy ogólne, takie jak gorączka powyżej 38,5°C
  • limfadenopatia
  • duszność.

Diagnostyka specjalistyczna

• W miarę możliwości należy dążyć do przeprowadzenia diagnostyki alergologicznej w ciągu 4 tygodni do 6 miesięcy po ustąpieniu objawów.
• Nieprzeprowadzenie diagnostyki może prowadzić do ciężkich reakcji w przypadku ponownej ekspozycji lub do nieuzasadnionego ograniczenia możliwości terapeutycznych.
• Diagnostyka alergologiczna u pacjentów bez wywiadu w kierunku nadwrażliwości na leki („testy przepowiadające”) nie jest przydatna.

Testy skórne

• Odpowiednie do diagnostyki reakcji immunologicznych na leki
  • Reakcje natychmiastowe: głównie test punktowy, test śródskórny (odczyt po 20 minutach)
    • W przypadku rumienia należy również dokonać późnego odczytu testów punktowych i śródskórnych po 48 i 72 godzinach (np. wyjaśnienie rumienia po amoksycylinie).
  • Reakcje późne: przeważnie test skórny (odczyt po 48–72 godzinach).
• Test punktowy:
  • metoda pierwszego wyboru w celu diagnostyki reakcji natychmiastowych
  • wykonanie na przedramionach od strony wnętrza dłoni (alternatywnie w górnej części pleców)
  • jednorazowo nanosi się pipetą jedną kroplę badanego roztworu, a następnie delikatnie nakłuwa skórę.
• Test śródskórny
  • bardziej czuły niż test punktowy, do wykonania zwłaszcza w przypadku ujemnego testu punktowego 
  • roztwór testowy wstrzykuje się śródskórnie, aby uzyskać bąbel o wielkości około 3 mm
  • wady: bolesność, bardziej skomplikowane wykonanie i większe ryzyko reakcji ogólnoustrojowych.
• Test skórny („test płatkowy")
  • stosowany w diagnostyce reakcji polekowych przy udziale limfocytów T (typ IV), np. osutce plamisto–grudkowej
  • wykonanie najwcześniej po miesiącu od wyleczenia reakcji niepożądanej IgE–niezależnej
  • nałożenie testowych alergenów na plecy, czas ekspozycji dwa dni (wzrost wrażliwości), odczyt po 48 i 72 godzinach (lub 96 godzinach).

Specjalne testy laboratoryjne

• Mogą być pomocne w przypadku ujemnych testów skórnych, jak również w przypadku reakcji zagrażających życiu przy testach skórnych (np. reakcji anafilaktycznych na antybiotyki beta–laktamowe).
• Dostępne są testy do pomiaru swoistych przeciwciał anty–IgE dla różnych leków, ale zwalidowane testy są dostępne tylko dla kilku substancji (np. antybiotyków beta–laktamowych). 
• Interpretacja zawsze w kontekście, definitywne wykrycie lub wykluczenie nadwrażliwości na leki za pomocą samych testów in vitro nie jest możliwe.

Próba prowokacji

• Badanie o największym znaczeniu diagnostycznym.
• Przeprowadzane po krytycznej analizie korzyści w stosunku do ryzyka.
  • Ma znaczenie np. w przypadku konieczności pilnego zastosowania leku, który może wywołać reakcję, lub w celu oceny tolerancji ewentualnych leków alternatywnych.
• Badane substancje należy podawać w postaci, która wywołała reakcję nadwrażliwości.
• Przeprowadzenie w warunkach szpitalnych, z zapewnieniem opieki doraźnej przez doświadczony personel.

Biopsja/histologia

• W celu rozszerzonej diagnostyki, np. odróżnienia reakcji polekowych od dermatoz.

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

• Pacjenci z SJS/TEN muszą być objęci intensywną opieką medyczną (ewentualnie na oddziale oparzeniowym).

Leczenie

Cele leczenia

• Unikanie niepożądanych reakcji na leki.
• Złagodzenie objawów.
• Leczenie powikłań.

Ogólne informacje o leczeniu

Odstawienie leku

• Najważniejszym działaniem jest w miarę możliwości odstawienie leku wywołującego niepożądaną reakcję.¹⁰
  
  • Podawanie alternatywnych preparatów o innej strukturze chemicznej.

Reakcje natychmiastowe

• Nie wolno ponownie podawać leków wywołujących reakcje natychmiastowe.
• W przypadku preparatów niezbędnych, można przeprowadzić indukcję tolerancji (np. kwas acetylosalicylowy – ASA).
• Szybkie zwiększenie dawki (w ciągu kilku godzin do dni) od początkowo bardzo niskiej dawki aż do dawki terapeutycznej.
• Tolerancja utrzymuje się tylko przez czas stosowania leku.
  • Jeśli w międzyczasie podawanie leku zostanie wstrzymane, tolerancję należy wywołać ponownie!
• Szczegóły dotyczące postępowania w nagłych wypadkach, patrz anafilaksja, pierwsza pomoc.

Reakcje późne

• Reakcję można leczyć tylko objawowo.⁵
• Opcje leczenia to:⁷
  • glikokortykosteroidy stosowane miejscowo
  • glikokortykosteroidy (GKS) ogólnoustrojowe
    • np. 0,5–0,75 mg/kg m.c. prednizonu lub równoważna dawka innego GKS
  • leki przeciwhistaminowe.
• Bardzo lekki przebieg
  • jeśli nie ma alternatywnych leków, można również rozważyć kontynuację leczenia pod ścisłym nadzorem
  • jednoczesne leczenie glikokortykosteroidami i/lub lekami przeciwhistaminowymi w celu złagodzenia objawów.
• Przebieg łagodny lub umiarkowany
  • odstawienie leku wywołującego reakcję
  • w zależności od objawów terapia miejscowymi/ogólnoustrojowymi glikokortykosteroidami i lekami przeciwhistaminowymi.

Ciężkie polekowe reakcje skórne

• W przypadku zespołu Stevensa–Johnsona (SJS) oraz toksycznej nekrolizy naskórka (TEN) wymagana jest intensywna terapia medyczna (ewentualnie na oddziale leczenia oparzeń).
• Leczenie farmakologiczne
  • Glikokortykosteroidy nie wydają się być odpowiednim wyborem w SJS/TEN.⁵
  • Inne opcje terapeutyczne obejmują:¹¹
    • immunoglobuliny podawane dożylnie
    • cyklosporyna A
    • inhibitory TNF–alfa
    • plazmafereza.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

• Reakcje natychmiastowe: anafilaksja.
• Reakcje późne: rozwój ciężkiej reakcji skórnej do toksycznej nekrolizy naskórka (TEN) włącznie.

Przebieg i rokowanie

• Większość reakcji skórnych ma łagodny przebieg.⁷
• W większości przypadków objawy ustępują w ciągu 1–2 tygodni po odstawieniu leku.¹⁰
• U około 2% chorych reakcja ma przebieg ciężki, a nawet zagrażający życiu.³
  • Śmiertelność w SJS – 1–5%, w TEN – 25–35%.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Leki, reakcje skórne.

Ilustracje