MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Nefrologia/Urologia
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Inne choroby dróg moczowych
  6. Rak pęcherza

Rak pęcherza moczowego

Po raku gruczołu krokowego, rak pęcherza moczowego jest najczęstszym nowotworem dróg moczowych. Występuje zarówno w postaciach miejscowych o niskiej śmiertelności, jak i w postaciach o wyjątkowo agresywnym przebiegu z wysoką śmiertelnością. Leczenie często ogranicza się do niewielkiej operacji. Czasami jednak konieczne jest chirurgiczne usunięcie pęcherza moczowego. Rokowanie w przypadku dużej części nowotworów pęcherza moczowego jest dobre.
Last published: 21.02.2024  |  Last revised: 18.05.2024  |  Last updated: 18.05.2024
:    : 
: 365
  • Rak pęcherza moczowego
  • Krew w moczu
  • Krwiomocz
  • Mikrohematuria
  • Makrohematuria
  • BCG
  • Palenie tytoniu
  • Rak uroepitelialny

Co to jest rak pęcherza moczowego?

Nowotwory charakteryzują się niekontrolowanym wzrostem i degeneracją komórek. W przypadku raka pęcherza moczowego rozwój ten rozpoczyna się od komórek błony śluzowej pęcherza. W miarę rozprzestrzeniania się guz nacieka mięśnie pęcherza moczowego, pobliskie węzły chłonne i ostatecznie odległe narządy, takie jak płuca i wątroba.

Średnia wieku pacjentów w momencie rozpoznania tego nowotworu wynosi 75 lat.

Przyczyny

W przypadku raka pęcherza moczowego czynniki zwiększające ryzyko rozwoju choroby są dobrze poznane. Przede wszystkim jest to palenie tytoniu - zwiększa trzykrotnie ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego. Rzucenie palenie zmniejsza ryzyko, jednak dopiero po 20–30 latach. Ponadto szkodliwą rolę odgrywają niektóre substancje chemiczne i barwniki stosowane w przemyśle graficznym, metalowym, farbiarskim i gumowym. W tym kontekście rak pęcherza moczowego jest uznawany za chorobę zawodową. Ponadto wcześniejsze napromienianie obszaru miednicy lub przebyte chemoterapie sprzyjają wzrostowi nowotworu. Inne czynniki ryzyka to przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego lub choroba wywołana przez pasożyty - schistosomatoza.

Objawy

Rak pęcherza moczowego we wczesnym stadium jest zwykle niezauważalny. Pierwszą oznaką jest często krew w moczu, czasami widoczna gołym okiem, czasem wykrywalna tylko w badaniu moczu testem paskowym. W przypadku wystąpienia krwiomoczu należy umówić się na badanie lekarskie. W wielu przypadkach istnieje inna przyczyna, na przykład zakażenie układu moczowego. Dopiero po wykluczeniu bardziej powszechnych chorób lub po wielokrotnym wykryciu krwi w moczu należy przeprowadzić dalszą diagnostykę w kierunku nowotworu.  

Guz pęcherza moczowego może również powodować dyskomfort i ból podczas oddawania moczu. Może wystąpić częstomocz, naglące parcie na mocz i ból podbrzusza.

W niektórych sytuacjach rak pęcherza moczowego staje się klinicznie zauważalny dopiero po pojawieniu się przerzutów do węzłów chłonnych, wątroby lub płuca.

Diagnostyka

Krew w moczu (hematuria) jest często pierwszym objawem raka pęcherza moczowego. Jeśli krew jest widoczna gołym okiem, stan ten nazywa się makrohematurią. Niewielka, niewidoczna ilość czerwonych krwinek lub czerwonego barwnika krwi w moczu, wykrywalna tylko w teście paskowym moczu, nazywana jest mikrohematurią.

Diagnostyka hematurii zależy w dużej mierze od objawów, wieku, płci i czynników ryzyka występujących u danej osoby. Grupą, w której często występuje krwiomocz, są młode, zdrowe kobiety. W tym przypadku przyczyną jest często zakażenie układu moczowego. Inne możliwe przyczyny krwi w moczu to kamienie moczowe, choroby gruczołu krokowego lub nerek, urazy, stosunek płciowy lub krew menstruacyjna.

Ilość krwi w moczu nie świadczy o stopniu rozprzestrzenienia lub nasilenia choroby. Wykluczenie podejrzenia raka pęcherza moczowego jest konieczne, jeśli krew w moczu pojawia się wielokrotnie (widoczna gołym okiem lub wykryta w teście paskowym). Często nie występuje ból ani inne objawy.

Podczas badania lekarskiego oceniony zostanie ogólny stan fizyczny, zbadane zostaną węzły chłonne i narządy w jamie brzusznej; lekarz zwróci też uwagę czy występuje obrzęk limfatyczny nóg. Dodatkowo zostanie wykonane badanie moczu, oznaczenie parametrów krwi i ewentualnie badanie ultrasonograficzne wypełnionego pęcherza moczowego.

W przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego specjalista urolog wykona cytoskopię. Jednocześnie można pobrać próbki tkanki i zbadać je pod kątem obecności komórek złośliwych. Jeśli podejrzenie zostanie potwierdzone, należy wykonać odpowiednie procedury obrazowania. W zależności od rozległości guza stosuje się badanie USG, TK i RM. W niektórych przypadkach wskazana jest również scyntygrafia kości.

Leczenie i rokowania w przypadku nowotworu zależą od rozległości lub głębokości nacieku nowotworowego w tkance pęcherza oraz od zajęcia węzłów chłonnych.

Leczenie

W przypadku powierzchownych guzów ograniczonych do błony śluzowej pęcherza moczowego lub tkanki bezpośrednio pod nią zwykle wystarczy operacja polegająca na usunięciu guza przez cewkę moczową (tzw. resekcja przezcewkowa, w skrócie TURB) i wprowadzenie do pęcherza moczowego leku, który zwalcza komórki nowotworowe.

TURB jest leczeniem pierwszego rzutu u wszystkich pacjentów z rakiem pęcherza moczowego. Dalsze leczenie zależy głównie od tego, czy guz pęcherza nacieka mięśnie i w której grupie ryzyka się znajduje. W przypadku raka pęcherza moczowego naciekającego mięśnie leczenia opracowuje zespół interdyscyplinarny obejmujący specjalistów z dziedziny urologii, onkologii internistycznej, terapii radiacyjnej i innych specjalności. Często konieczne jest chirurgiczne usunięcie pęcherza moczowego wraz z sąsiadującymi węzłami chłonnymi. U mężczyzn usuwa się również gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne; u kobiet zazwyczaj macicę, jajowody i jajniki, a także część przedniej ściany pochwy. Po operacji można przeprowadzić chemoterapię układową i/lub radioterapię.

Chemoterapia jest zwykle zalecana w przypadku przerzutowego raka pęcherza moczowego, jeśli pozwala na to ogólny stan fizyczny i ewentualne choroby współistniejące. Jeśli wyleczenie jest nadal możliwe, u niektórych pacjentów po przeprowadzeniu chemoterapii można chirurgicznie usunąć przerzuty. Jako alternatywa dla chemoterapii dostępna jest immunoterapia z użyciem stosunkowo nowych leków, takich jak atezolizumab lub pembrolizumab. W przypadku przerzutów do kości zaleca się farmakologiczną terapię przeciwbólową wraz z terapią radiacyjną, zabiegami operacyjnymi i/lub lekami (bisfosfoniany lub denosumab).

Rokowanie

Łącznie ok. 75% raków pęcherza moczowego należy do kategorii powierzchownych guzów pęcherza moczowego. Zazwyczaj są one leczone nieagresywnie i mają dobre rokowania. Często jednak dochodzi do tak zwanych nawrotów, tj. tkanka nowotworowa odnawia się pomimo leczenia. Nawroty wymagają dalszego leczenia.

Nowotwory, które naciekają głębsze warstwy ściany pęcherza, są zwykle trudniejsze do leczenia i wymagają bardziej kompleksowej terapii. Istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów w węzłach chłonnych i odległych narządach, takich jak wątroba i płuca. Nienaciekające raki pęcherza moczowego mają 5-letni wskaźnik przeżycia wynoszący ponad 80%. W przypadku raka pęcherza moczowego z przerzutami tylko 5–10% pacjentów nadal pozostaje przy życiu po 2 latach.

Ważną częścią leczenia raka pęcherza moczowego jest ścisła obserwacja przez miesiące i lata po zakończeniu terapii.

Dodatkowe informacje

Autorzy

  • Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych (Cand. med.), Berlin
  • Dorit Abiry, doktorantka w Instytucie Medycyny Ogólnej, Uniwersyteckie Centrum Medyczne Hamburg-Eppendorf
  • Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Rak pęcherza moczowego. References are shown below.

  1. European Association of Urology. Guidelines on Non–Muscle-invasive Urothelial Carcinoma of the Bladder, Stand 2016. www.europeanurology.com
  2. Gakis G, Efstathiou J, Lerner SP, et al. ICUD-EAU International Consultation on Bladder Cancer 2012: radical cystectomy and bladder preservation for muscle-invasive urothelial carcinoma of the bladder. Eur Urol 2013; 63: 45-57. PubMed
  3. Stenzl A, Cowan NC, De Santis M, et al. Treatment of muscle-invasive and metastatic bladder cancer: update of the EAU guidelines. Eur Urol 2011; 59: 1009-18. PubMed
  4. Babjuk M, Oosterlinck W, Sylvester R, et al. EAU guidelines on non-muscle-invasive urothelial carcinoma of the bladder, the 2011 update. Eur Urol 2011; 59: 997-1008. PubMed
  5. European Society for Medical Oncology. Bladder cancer: ESMO Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up, Stand 2014. www.esmo.org
  6. The 2016 WHO Classification of Tumours of the Urinary System and Male Genital Organs-Part B: Prostate and Bladder Tumours. www.europeanurology.com
  7. Humphrey PA, Moch H, Cubilla AL, et al. The 2016 WHO Classification of Tumours of the Urinary System and Male Genital Organs-Part B: Prostate and Bladder Tumours . Eur Urol 2016; 70(1): 106-119. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
  9. García-Closas M, Malats N, Silverman D, et al. NAT2 slow acetylation, GSTM1 null genotype, and risk of bladder cancer: results from the Spanish Bladder Cancer Study and meta-analyses. Lancet 2005; 366: 649-59. PubMed
  10. Engel LS, Taioli E, Pfeiffer R, et al. Pooled analysis and meta-analysis of glutathione S-transferase M1 and bladder cancer: a HuGE review. Am J Epidemiol 2002; 156: 95-109. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Janković S, Radosavljević V. Risk factors for bladder cancer. Tumori 2007; 93: 4-12. PubMed
  12. Grossman HB, Messing E, Soloway M, et al. Detection of bladder cancer using a point-of-care proteomic assay. JAMA 2005; 293(7): 810-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Chou R, Dana T. Screening adults for bladder cancer: a review of the evidence for the U.S. preventive services task force. Ann Intern Med 2010; 153: 461-8. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Pashos CL, Botteman MF, Laskin BL, Redaelli A. Bladder cancer: epidemiology, diagnosis, and management. Cancer Pract 2002; 10: 311-22. PubMed
  15. Turney BW, Willatt JM, Nixon D, et al. Computed tomography urography for diagnosing bladder cancer. BJU Int 2006; 98: 345-8. PubMed
  16. Kundra V, Silverman PM. Imaging in oncology from the University of Texas M. D. Anderson Cancer Center. Imaging in the diagnosis, staging, and follow-up of cancer of the urinary bladder. AJR Am J Roentgenol 2003; 180: 1045-54. PubMed
  17. Sylvester RJ, van der Meijden AP, Oosterlinck W et al. Predicting recurrence and progression in individual patients with stage Ta T1 bladder cancer using EORTC risk tables: a combined analysis of 2596 patients from seven EORTC trials. Eur Urol 2006; 49: 466-75. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  18. www.Indeks24.pl; Bonnier Healthcare Polska Sp. z o.o. indeks24.pl
  19. Advanced Bladder Cancer Metaanalysis Collaboration: Neoadjuvant chemotherapy in invasive bladder cancer: update of a systematic review and meta-analysis of individual patient data advanced bladder cancer (ABC) meta-analysis collaboration. Eur Urology 48:202-205, 2005. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  20. Steinberg GD. Bladder Cancer. Medscape, last updated May 06, 2020. emedicine.medscape.com