Informacje ogólne

• W artykule opisano wpływ aktywności fizycznej na zaburzenia układu oddechowego: astmę, POChP i mukowiscydozę.

Aktywność fizyczna a astma

• Osoby uprawiające sporty wytrzymałościowe są bardziej narażone na rozwój astmy.
  
  • Uważa się, że przyczyną jest powtarzające się wysuszanie błon śluzowych, które sprzyja powstawaniu stanu zapalnego, przebudowie dróg oddechowych i rozwojowi nadreaktywności oskrzeli.
  • Ryzyko wydaje się być zwiększone w szczególności przy współwystępowaniu szkodliwych czynników środowiskowych, takich jak zimne powietrze, spaliny, chlor (pływanie) i alergeny wziewne (pylenie roślin).
• Skurcz oskrzeli wywołany wysiłkiem fizycznym może wystąpić podczas uprawiania sportów wytrzymałościowych i innych aktywności wymagających dużej wentylacji minutowej układu oddechowego.¹ 
  • Informacje na temat postępowania w przypadku takiego obrazu klinicznego można znaleźć w artykule Skurcz oskrzeli wywołany wysiłkiem fizycznym.
• Lekarze powinni regularnie motywować pacjentów z astmą do podejmowania odpowiednich ćwiczeń fizycznych.
  • Ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć objawy astmy i częstość napadów, poprawić tolerancję wysiłku i zwiększyć liczbę dni wolnych od objawów.
  • Nie można wskazać najlepszego treningu fizycznego, ponieważ dostępne dowody nie pozwalają wyciągnąć jednoznacznych wniosków w tym zakresie.
    
    • Kontrolowana rozgrzewka na początku wysiłku fizycznego może zmniejszyć częstość występowania i nasilenie objawów astmy.
• Przy wyborze zalecanego rodzaju treningu fizycznego uwzględnia się też inne czynniki.
  • Regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza w grupie lub klubie, sprzyja rozwojowi relacji społecznych.
  • Ćwiczenia przyczyniają się również do zapobiegania innym chorobom, które mogą towarzyszyć astmie.
  • Ważne jest, aby pacjenci wprowadzili aktywność fizyczną do życia codziennego, byli zintegrowani ze środowiskiem sportowym i regularnie uczestniczyli w zajęciach szkolnych i rekreacyjnych.
• Warunkiem wstępnym aktywności sportowej u pacjentów z astmą jest dobrze dobrana farmakoterapia (długoterminowa), aby choroba była jak najlepiej kontrolowana.

Aktywność fizyczna a POChP

• Wszystkich pacjentów z POChP, niezależnie od stadium choroby, należy informować o korzyściach płynących z aktywności fizycznej w życiu codziennym oraz o jej pozytywnym wpływie na przebieg choroby.
• Pacjentom z POChP należy zalecić zindywidualizowany trening fizyczny dostosowany do ich możliwości.
  • Rehabilitację oddechową należy zalecać pacjentom z POChP, którzy nie są w stanie podjąć samodzielnej, nieco bardziej intensywnej aktywności fizycznej.
  • Pacjentom, którzy nie są w stanie ćwiczyć poza domem, należy zaoferować indywidualnie dobraną i nadzorowaną fizjoterapię w warunkach domowych, by mogli ćwiczyć samodzielnie, w możliwym dla nich zakresie.
• Z dostępnych danych wynika, że każdy rodzaj treningu fizycznego można uznać za skuteczny, zwłaszcza w odniesieniu do utrzymania samodzielności i samoobsługi.
  • Na podstawie dostępnych danych nie można jednak wyciągnąć wniosków co do tego, która forma lub jaki zakres aktywności fizycznej jest szczególnie skuteczny.
• Niemniej jednak, nie wszystkie rodzaje sportu są równie odpowiednie, a niektóre z nich mogą być szkodliwe dla określonych pacjentów, np.: 
  • sporty zespołowe, takie jak piłka nożna
    
    • Intensywny wysiłek podczas biegania (zwłaszcza u niewytrenowanych, początkujących osób), może szybko prowadzić do wystąpienia duszności.
  • sporty uprawiane na dużych wysokościach 
    
    • Im większa wysokość, tym niższe ciśnienie parcjalne tlenu w powietrzu. Może to prowadzić do nasilenia objawów u osób z już upośledzoną czynnością płuc.

Aktywność fizyczna a mukowiscydoza

• Aktywność fizyczna jest korzystna dla wszystkich osób z mukowiscydozą.
  • Może zwiększyć wydolność aerobową (tlenową).² 
  • Nadal nie jest jasne, czy najlepszy dla pacjentów jest trening aerobowy czy anaerobowy, czy też połączenie obu rodzajów treningu.² 

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Aktywność fizyczna a zaburzenia układu oddechowego
  

Autorzy

• Anna Pachołek, Dr n. med., w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
• Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
• Lino Witte, Dr med., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Münster