Informacje ogólne

Definicja

• Powieki należą do przydatków oka, których prawidłowe funkcjonowanie jest warunkiem swobodnego widzenia oraz utrzymania struktury i czynności narządu wzroku.
• Większość chorób powiek jest niegroźna, ale w rzadkich przypadkach możliwe jest wystąpienie nowotworów złośliwych.
• Ropowica oczodołu jest nagłym przypadkiem okulistycznym wymagającym hospitalizacji.

Epidemiologia

• Problemy z narządem wzroku są przyczyną 2–3% wszystkich konsultacji u lekarza pierwszego kontaktu lub wizyty w szpitalnym oddziale ratunkowym.¹
  • Zapalenie powiek (zapalenie brzegu powieki) jest jedną z najczęstszych przyczyn poszukiwania porady lekarskiej.²
• Najczęstsze zapalne guzy powiek to jęczmień oraz gradówka.
• Zdecydowanie najczęstszym schorzeniem powiek u ponad 50% populacji jest zwiotczenie skóry powiek (blefarochalaza) spowodowane związanym z wiekiem wiotczeniem tkanki łącznej.³

Anatomia

• Powieki od zewnątrz pokryte są skórą, pod którą znajduje się warstwa mięśniowa, a głębiej tarczka zbudowana z tkanki łącznej. Od strony gałki ocznej powieki pokryte są spojówką powiekową. Z krawędzi powiek wyrastają rzęsy, do mieszków których uchodzą gruczoły łojowe (Zeissa) i potowe (Molla).⁴

ICD–10

• H01 Inne stany zapalne powiek.
  • H01.0 Zapalenie brzegów powiek.
  • H01.1 Choroby skóry powiek pochodzenia niezakaźnego.
  • H01.8 Inne, określone zapalenia powiek.
  • H01.9 Zapalenie powiek, nieokreślone.
• H02 Inne zaburzenia powiek.
  • H02.0 Podwinięcie powieki i nieprawidłowy wzrost rzęs.
  • H02.1 Wywinięcie powieki.
  • H02.2 Niedomykalność szpary powiekowej.
  • H02.3 Zwiotczenie skóry powiek.
  • H02.4 Opadnięcie powieki.
  • H02.5 Inne zaburzenia wywierające wpływ na czynność powiek.
  • H02.6 Kępki żółte powiek.
  • H02.7 Inne zmiany zwyrodnieniowe powiek i tkanek otaczających gałkę oczną.
  • H02.8 Inne określone zaburzenia powiek.
  • H02.9 Zaburzenia powiek, nieokreślone.
• H03 Patologie powiek w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.
  • H03.0 Infestacja pasożytów do powiek w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.
  • H03.1 Zajęcie powiek w przebiegu chorób zakaźnych sklasyfikowanych gdzie indziej.
  • H03.8 Zajęcie powiek w przebiegu innych chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.
• H05.0 Zapalenie ostre oczodołu (ropowica oczodołu).

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Wywiad lekarski i badanie przedmiotowe ze szczegółowym oglądaniem i ewentualnym badaniem palpacyjnym powiek.

Algorytm diagnostyczny 

• Algorytm zaproponowany przez Carlisle i wsp. wykorzystywany jest w gabinecie lekarza rodzinnego w diagnostyce różnicowej obrzęku zaczerwienienia powieki.
• W zależności od obecności poszczególnych objawów określa się najbardziej prawdopodobne rozpoznanie.
• Uraz penetrujący lub oftalmoplegia lub zaburzenia widzenia (np. podwójne widzenie)
  • nagłe przypadki w okulistyce.
• Powierzchowne zmiany skórne powiek
  • z pęcherzami: półpasiec oczny
  • uniesiona zmiana z centralnym wgłębieniem i teleangiektazjami: rak podstawnokomórkowy
  • rumieniowa, łuszcząca się blaszka: rak płaskonabłonkowy
  • towarzyszący rozległy obrzęk twarzy: obrzęk naczynioruchowy
  • płaski lub uniesiony, ostro zarysowany rumień: naczyniak
  • uniesiona, sucha blaszka: atopowe zapalenie skóry
  • podrażniona, rumieniowata skóra: kontaktowe zapalenie skóry.
• Rozwijający się powoli bezbolesny wytrzeszcz 
  • jednostronnie: guz; zalecane badania obrazowe
  • obustronnie: choroba Basedowa.
• Rozległy obrzęk i zaczerwienienie z bólem i ostrym początkiem
  • ropowica oczodołu.
• Ostro odgraniczony obrzęk powieki
  • na brzegu powieki: jęczmień
  • zwykle lokalizacja centralna: gradówka.

Diagnostyka różnicowa

• Z wyjątkiem ropowicy oczodołu istnieją osobne, szczegółowe artykuły na temat każdego obrazu klinicznego, powiązane w algorytmie diagnostycznym.

 Ropowica oczodołu

• Zakażenie ropne tkanek oczodołu.
• Obraz kliniczny
  • ciężki stan ogólny pacjenta, obraz kliniczny obejmuje wytrzeszcz, zaczerwienienie i obrzęk powiek, chemozę spojówek, często osłabienie ostrości wzroku
  • charakterystyczne ograniczenie ruchomości gałek ocznych.
• Diagnostyka
  • wymaz w kierunku identyfikacji patogenu
  • poszukiwanie ogniska infekcji (ewentualnie TK oczodołu i zatok przynosowych).
• Leczenie
  • antybiotykoterapia przy ścisłej kontroli stanu klinicznego
  • ewentualnie drenaż chirurgiczny w przypadku ropnia.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Choroby powiek.

Ilustracje

Rak podstawnokomórkowy powieki dolnej