Czym jest choroba Hashimoto?

Termin zapalenie tarczycy odnosi się do ostrego lub przewlekłego zapalenia tego gruczołu (łac. glandula thyreoidea), które może mieć różne podłoże. Najczęściej występującą postacią zapalenia tarczycy jest choroba Hashimoto. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, w przebiegu którego układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko tarczycy. Choroba ta występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i może pojawić się w każdym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u kobiet w młodym i średnim wieku.

Choroba Hashimoto często współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, co oznacza, że osoby cierpiące na tę chorobę mają wyższe ryzyko rozwoju innych schorzeń autoimmunologicznych, takich jak np. cukrzyca typu 1.

Objawy

We wczesnej fazie choroby może występować nadczynność tarczycy, która później przechodzi w przewlekłą niedoczynność. Objawy zależą od stopnia zaburzeń metabolizmu. Na początku choroby może pojawić się powiększenie tarczycy (wole), które nie boli i nie jest wrażliwe na dotyk. Z czasem, w miarę postępu choroby, tarczyca stopniowo się zmniejsza i jej funkcja staje się coraz bardziej zaburzona.

U pacjentów z niedoczynnością tarczycy, wynikającą z choroby Hashimoto, najczęściej obserwuje się objawy takie jak: uczucie zmęczenia, przyrost masy ciała, nadwrażliwość na zimno oraz bóle mięśni.

Przyczyny

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, której podłoże jest częściowo dziedziczne. Występuje w rodzinach, gdzie członkowie mają skłonność do chorób autoimmunologicznych.

Dokładne przyczyny choroby nie są jeszcze w pełni zrozumiane, jednak uważa się, że czynniki środowiskowe, takie jak infekcje wirusowe, mogą odgrywać rolę w jej rozwoju. W przebiegu choroby układ odpornościowy atakuje tarczycę, uszkadzając jej tkanki i wytwarzając przeciwciała. W przypadku choroby Hashimoto najczęściej występuje podwyższone stężenie przeciwciał anty-TPO (rzadziej przeciwciał anty-TG i anty-TRAb).

Choroba Hashimoto jest często mylona z limfocytarnym zapaleniem tarczycy, które również może prowadzić do powstawania przeciwciał. W przypadku limfocytarnego zapalenia stężenie przeciwciał jest zwykle niższe, a przebieg choroby łagodniejszy. Limfocytarne zapalenie tarczycy zazwyczaj ma przejściowy charakter i może samoistnie ustąpić, nie wymagając długotrwałej terapii hormonalnej, w przeciwieństwie do choroby Hashimoto.

Diagnostyka

Rozpoznanie choroby Hashimoto opiera się na historii choroby, badaniu klinicznym oraz wynikach badań laboratoryjnych. Kluczowe jest oznaczenie poziomów hormonów tarczycy (TSH, FT4) oraz stężenia przeciwciał anty-TPO, które występują u około 90% pacjentów z tym schorzeniem. Rzadziej wykonuje się oznaczenie przeciwciał anty-TG oraz anty-TRAb, by wykluczyć inne choroby tarczycy.

W diagnostyce choroby Hashimoto może być również pomocne badanie ultrasonograficzne (USG) tarczycy, które pozwala ocenić jej strukturę i wielkość.

Warto pamiętać, że chorobę Hashimoto należy różnicować z innymi postaciami zapalenia tarczycy, takimi jak zapalenie poporodowe, które ma łagodniejszy przebieg i zwykle ustępuje samoistnie. Czasami wczesne etapy choroby wymagają obserwacji, a diagnoza może być ostatecznie postawiona po dalszej ocenie stężenia TSH.

Postępowanie

Celem leczenia choroby Hashimoto jest łagodzenie objawów i utrzymanie prawidłowej funkcji tarczycy. W początkowej fazie choroby, gdy występuje nadczynność tarczycy, stosuje się zazwyczaj leczenie objawowe, np. beta-blokery, w celu złagodzenia objawów takich jak tachykardia czy drżenie rąk.

W przypadku rozwoju niedoczynności tarczycy, leczeniem z wyboru jest terapia zastępcza hormonami tarczycy (najczęściej lewotyroksyną). Celem terapii jest wyrównanie poziomu hormonów tarczycy i normalizacja funkcji metabolicznych organizmu. Dawkowanie lewotyroksyny ustala się indywidualnie, w zależności od wyników badań i stanu pacjenta.

Systematyczna kontrola poziomu TSH i innych parametrów czynności tarczycy jest szczególnie istotna u kobiet w ciąży, gdyż prawidłowe funkcjonowanie tarczycy ma duże znaczenie dla przebiegu ciąży oraz rozwoju płodu.

Rokowanie

Choroba Hashimoto zazwyczaj prowadzi do stopniowego rozwoju niedoczynności tarczycy, co wymaga długotrwałej terapii hormonami tarczycy. Z czasem tarczyca może zmniejszać się i tracić zdolność do wytwarzania odpowiednich ilości hormonów. Regularne kontrolowanie poziomu TSH i dostosowywanie leczenia hormonalnego jest kluczowe, aby utrzymać równowagę metaboliczną.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Zadbaj o odpowiedni poziom selenu
  Selen odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu tarczycy i może wspomagać leczenie choroby Hashimoto. Dobrymi źródłami selenu są orzechy brazylijskie, grzyby, szparagi, rośliny strączkowe oraz produkty pochodzenia zwierzęcego. Suplementacja selenu może pomóc w redukcji stężenia przeciwciał anty-TPO oraz poprawić jakość życia pacjentów z chorobą Hashimoto.

• Zadbaj o wystarczającą podaż jodu
  Jod jest niezbędny do prawidłowej produkcji hormonów tarczycy. Kobiety planujące ciążę powinny zadbać o odpowiednią podaż jodu (100–200 µg dziennie), co pozytywnie wpłynie na rozwój mózgu płodu. Nie ma jednak dowodów na to, że spożycie jodu w diecie pogarsza objawy choroby Hashimoto, więc nie należy stosować nadmiernej suplementacji.

• Rzuć palenie
  Palenie papierosów może nasilać objawy choroby Hashimoto i pogarszać funkcjonowanie tarczycy. Zrezygnowanie z palenia ma istotny wpływ na poprawę stanu zdrowia.

• Bądź krytyczny wobec informacji z internetu
  W Internecie można znaleźć wiele porad dotyczących leczenia choroby Hashimoto, które nie zawsze mają naukowe podstawy. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiednią terapię i udzieli rzetelnych informacji.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie tarczycy
• Zapalenie tarczycy po okresie ciąży
• Podostre zapalenie tarczycy
• Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
• Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
• Choroby autoimmunologiczne
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Zapalenie tarczycy – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• ]Caroline Beier, dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, Hamburg