MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Gastroenterologia
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Co to może być?

Nudności i wymioty

Nudności i wymioty mogą mieć różne przyczyny. Okoliczności, w których występują, mogą stanowić wskazówkę co do przyczyny. Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia i diety jest ważną metodą postępowania terapetycznego. Wielu pacjentów wymaga także właściweego leczenia choroby, która wywołuje nudności i wymioty.
Last published: 16.04.2024  |  Last revised: 15.03.2025  |  Last updated: 15.03.2025
:    : 
: 0
  • Nudności
  • Mdłości
  • Wymioty
  • Skutki uboczne leków
  • Działania niepożądane
  • Chemoterapia
  • Infekcje
  • Toksyny
  • Dolegliwości żołądkowo–jelitowe
  • Dolegliwości gastryczne
  • Dolegliwości btzuszne
  • Układ pokarmowy
  • Ciśnienie śródczaszkowe
  • Choroby OUN
  • Ośrodkowy układ nerwowy
  • Ciąża
  • Zwracanie pokarmu

Co to są nudności i wymioty?

  • Nudności i wymioty są częstymi i przykrymi dolegliwościami.
  • Mogą one występować w bardzo wielu różnych chorobach, których nie sposób tutaj wymienić. Dlatego niniejszy artykuł zawiera ogólne informacje na temat tych objawów.

Najczęstsze przyczyny

  • Zakażenie żołądkowo-jelitowe (zapalenie żołądka i jelit)
    • często zaczyna się od nudności.
  • Nudności w ciąży
    • szczególnie w pierwszych trzech miesiącach ciąży
  • choroba lokomocyjna, choroba morska, przykre zapachy
  • Migrena
    • często z towarzyszącymi nudnościami
  • Zatrucie pokarmowe
    • Zatrucie spowodowane zepsutą żywnością, która może zawierać bakterie wytwarzające toksyny.
    • Wymioty rozpoczynają się około 1–6 godzin po spożyciu zepsutej żywności, a biegunka może wystąpić po około 6–24 godzinach. Stan ten trwa zwykle 1–3 dni.
    • Najczęściej występują razem: nudności, wymioty, ból brzucha i biegunka.
  • zakażenie/zapalenie narządu trawiennego (np. zapalenie wyrostka robaczkowego) 
  • inne choroby przewodu pokarmowego (np. niedrożność jelit) 
  • reakcje niepożądane przy leczeniu farmakologicznym
    • Wiele leków może powodować nudności i wymioty.
  • spożywanie alkoholu, zażywanie narkotyków
  • zaawansowana choroba nowotworowa lub chemoterapia oraz radioterapia z powodu nowotworu
  • po zabiegu chirurgicznym lub narkozie
  • zaburzenia metaboliczne (np. zaburzenie czynnościowe tarczycy)
  • różne choroby psychiczne (np. zaburzenia odżywiania)
  • różne choroby mózgu i układu nerwowego (np. zapalenie opn mózgowych, guz mózgu, patologie narządu równowagi, choroba Menière'a)

Ponadto możliwych jest wiele innych przyczyn, ale zwykle występują one rzadziej i nie można ich wszystkich tutaj wymienić.

Co można zrobić?

  • Przyjmowanie płynów Niedobór płynów (odwodnienie) może prowadzić do nasilenia nudności i wymiotów. W związku z tym należy bardzo często pić niewielkie ilości wysokokalorycznych płynów lub wody, aby zapobiec ich niedoborowi. Należy przyjmować pokarmy zawierające dużo płynów, takie jak zupy lub desery o konsystencji galaretki.
  • Lekkie posiłki Jeśli pacjent jest w stanie przyjmować pokarmy stałe, dobrym wyborem będą sucharki, tosty z dżemem lub makaron. Nie należy spożywać nabiału ani produktów bogatych w tłuszcze. Należy powstrzymać się od napojów gazowanych lub zawierających kofeinę.
  • Środki przeciw nudnościom W aptece można kupić łagodne środki przeciw nudnościom, ale ich skuteczność jest często niewielka.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

  • W większości przypadków choroby powodujące nudności i wymioty można leczyć w domu. Czasami jednak mogą one również wskazywać na poważną chorobę. Jeśli oprócz tych objawów występują niżej wymienione dolegliwości, należy skonsultować się z lekarzem:
    • w przypadku bólu w okolicy brzucha lub klatki piersiowej
    • po wypadku/upadku na głowę, z bólem głowy
    • przy wymiotowaniu krwią
    • w przypadku silnych zawrotów głowy i osłabienia, odwodnienia
    • w przypadku nowo powstałej dezorientacji, zaburzeń pamięci
    • jeśli organizm wytwarza tylko niewielkie ilości moczu
    • jeśli u pacjenta występuje cukrzyca
    • przy rozpoznanej chorobie serca
    • przy rozpoznanym niedoborze odporności
    • w przypadku gorączki lub dreszczy
    • jeśli niedawno rozpoczęto przyjmowanie leku
    • w przypadku małych dzieci lub osób starszych należy skontaktować się z lekarzem, nawet jeśli wymioty trwają krótko i nie występują żadne inne objawy
    • skądinąd zdrowym nastolatkom/dorosłym zaleca się wizytę u lekarza, jeśli często wymiotują przez 1–2 dni i nie ma poprawy, zwłaszcza jeśli trudno im przyjmować pokarmy.

Co robi lekarz?

Historia choroby

  • Historia choroby pomaga lekarzowi dowiedzieć się, na co cierpi pacjent i zdecydować, czy należy podjąć określone działania.
  • Lekarz zada prawdopodobnie następujące pytania:
    • Od kiedy występują nudności/wymioty?
    • Jak często i w jakich ilościach pacjent wymiotuje?
    • Jaki wygląd ma treść wymiotów
    • Czy występuje również biegunka?
    • Czy wymiociny/stolce są krwawe? Jakieś inne nieprawidłowości?
    • Czy organizm przyjmuje jakieś pokarmy stałe lub płyn?
    • Czy poza tym występuje gorączka lub są inne dolegliwości?
    • Czy przed wystąpieniem objawów pacjent jadł coś szczególnego lub przyjmował jakieś leki?

Badanie przez lekarza rodzinnego

  • Zakres badania zależy od stanu pacjenta i podejrzewanego przez lekarza rozpoznania (patrz wyżej).
  • Lekarz dokładnie zbada palpacyjnie brzuch, może go także opukać, wysłucha szmerów jelitowych i ewentualnie zbada inne narządy.
  • Może zostać przeprowadzone badanie krwi i lub moczu, w razie potrzeby także kału.
  • W zależności od podejrzewanego rozpoznania możliwe są dalsze badania.

Dalsze badania

  • Zwykle nie są wymagane, ale nawet w tym przypadku lekarz podejmie decyzję w zależności od stanu pacjenta i podejrzewanego rozpoznania.

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

  • Leczenie szpitalne jest rzadko konieczne, chyba że objawy są spowodowane poważną chorobą lub zły ogólny stan fizyczny wymaga takiego leczenia.

Leczenie

  • Niezależnie od ewentualnej choroby podstawowej, pacjentow należy zapewnić odpowiednią podaż płynów (nawodnienie), ewentualnie przez wlew dożylny.
  • Różne leki mogą pomóc w walce z nudnościami. 
  • Ciągłe wymioty/biegunka mogą zaburzać metabolizm i stężenie niezbędnych substancji - sodu praz potasu we krwi; w takim przypadku ważne jest ich szybkie uzupełnienie za pomocą określonych wlewów.
  • Ponadto, jeśli to konieczne, wymagana jest specjalna terapia choroby podstawowej. 

Dodatkowe informacje:

Autorzy

  • Tomasz Tomasik (recenzent)
  • Susanne Meinrenken (redaktor/recenzent)

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Nudności i wymioty. References are shown below.

  1. Scorza K., Williams A., Phillips J.D., Shaw J. Evaluation of nausea and vomiting, Am Fam Physician 2007, 76: 76-84, PubMed
  2. Anderson W.D., Strayer S.M. Evaluation of nausea and vomiting in adults: a case-based approach, Am Fam Physician 2013, 88: 371-9, www.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Scallan E., Hoekstra R.M., Angulo F.J., et al. Foodborne illness acquired in the United States—major pathogens, Emerg Infect Dis. 2011, 17(1): 7-15, www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Batchelor J., McGuiness A. A meta-analysis of GCS 15 head injured patients with loss of consciousness or post-traumatic amnesia, Emerg Med J 2002, 19: 515-9, PubMed
  5. Detsky M.E., McDonald D.R., Baerlocher M.O., Tomlinson G.A., McCrory D.C., Booth C.M. Does this patient with headache have a migraine or need neuroimaging? JAMA. 2006, 296(10): 1274-83, www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Paidi G, Jean M, Oduwole A, et al. Chronic Unexplained Vomiting: A Case Report on Psychogenic Vomiting. Cureus. 2022 Jun 15;14(6):e25959. pmc.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Koch KL, Frissora CL. Nausea and vomiting during pregnancy. Gastroenterol Clin North Am 2003;32:201-234 PubMed
  8. Hejazi R.A., McCallum R.W. Review article: cyclic vomiting syndrome in adults-rediscovering and redefining an old entity, Aliment Pharmacol Ther. 2011, 34: 263-73, PubMed
  9. Quigley E.M., Hasler W.L., Parkman H.P. AGA technical review on nausea and vomiting, Gastroenterology 2001, 120: 263-86, Gastroenterology
  10. Jacobs J.E., Birnbaum B.A., Macari M., et al. Acute appendicitis: comparison of helical CT diagnosis focused technique with oral contrast material versus nonfocused technique with oral and intravenous contrast material., Radiology, 2001, 220(3): 683-90, www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Mann S.D., Danesh B.J., Kamm M.A. Intractable vomiting due to a brainstem lesion in the absence of neurological signs or raised intracranial pressure, Gut 1998; 42: 875-7, www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. American Gastroenterological Association. American Gastroenterological Association medical position statement: nausea and vomiting. Gastroenterology 2001, 120: 261-3, Gastroenterology
  13. Hasler W.L., Chey W.D. Nausea and vomiting, Gastroenterology 2003, 125: 1860-7, Gastroenterology
  14. Lee A., Done M.L. Stimulation of the wrist acupuncture point P6 for preventing postoperative nausea and vomiting, Cochrane Database Syst Rev, issue 3, 2004, The Cochrane Library
  15. Matthews A., Haas D.M., O'Mathúna D.P., Dowswell T. Interventions for nausea and vomiting in early pregnancy. Cochrane Database Syst Rev 2015, (9):CD007575, PMID: 26348534, PubMed
  16. Allan G.M., Finley C.R., Ton J. et al. Systematic review of systematic reviews for medical cannabinoids. Pain, nausea and vomiting, spasticity, and harms, Canadian Family Physician 2018, 64 (2): 78-94, www.cfp.ca
  17. Mücke M., Weier M., Carter C. et al. Systematic review and meta-analysis of cannabinoids in palliative medicine, J Cachexia Sarcopenia Muscle 2018, 9(2): 220-34, PMID: 29400010, PubMed
  18. Whiting P.F., Wolff R.F., Deshpande S et al. Cannabinoids for Medical Use: A Systematic Review and Meta-analysis, JAMA 2015, 313(24): 2456-73, PMID: 26103030, PubMed
  19. Smith L.A., Azariah F., Lavender TCV et al. 2015. Cannabinoids for nausea and vomiting in adults with cancer receiving chemotherapy, Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD009464, www.ncbi.nlm.nih.gov
  20. Koch K.L. Assessment of nausea and vomiting, adults. BestPractice, aktualizacja: 31.07.2021, bestpractice.bmj.com
  21. Ratnaike R.N. Acute and chronic arsenic toxicity, Postgrad Med J 2003, 79: 391-6, PubMed
  22. Audi J., Belson M., Patel M., Schier J., Osterloh J. Ricin poisoning: a comprehensive review, JAMA 2005, 294: 2342-51, www.ncbi.nlm.nih.gov