Co to są nudności i wymioty?
- Nudności i wymioty są częstymi i przykrymi dolegliwościami.
- Mogą one występować w bardzo wielu różnych chorobach, których nie sposób tutaj wymienić. Dlatego niniejszy artykuł zawiera ogólne informacje na temat tych objawów.
Najczęstsze przyczyny
- Zakażenie żołądkowo-jelitowe (zapalenie żołądka i jelit)
- często zaczyna się od nudności.
- Nudności w ciąży
- szczególnie w pierwszych trzech miesiącach ciąży
- choroba lokomocyjna, choroba morska, przykre zapachy
- Migrena
- często z towarzyszącymi nudnościami
- Zatrucie pokarmowe
- Zatrucie spowodowane zepsutą żywnością, która może zawierać bakterie wytwarzające toksyny.
- Wymioty rozpoczynają się około 1–6 godzin po spożyciu zepsutej żywności, a biegunka może wystąpić po około 6–24 godzinach. Stan ten trwa zwykle 1–3 dni.
- Najczęściej występują razem: nudności, wymioty, ból brzucha i biegunka.
- zakażenie/zapalenie narządu trawiennego (np. zapalenie wyrostka robaczkowego)
- inne choroby przewodu pokarmowego (np. niedrożność jelit)
- reakcje niepożądane przy leczeniu farmakologicznym
- Wiele leków może powodować nudności i wymioty.
- spożywanie alkoholu, zażywanie narkotyków
- zaawansowana choroba nowotworowa lub chemoterapia oraz radioterapia z powodu nowotworu
- po zabiegu chirurgicznym lub narkozie
- zaburzenia metaboliczne (np. zaburzenie czynnościowe tarczycy)
- różne choroby psychiczne (np. zaburzenia odżywiania)
- różne choroby mózgu i układu nerwowego (np. zapalenie opn mózgowych, guz mózgu, patologie narządu równowagi, choroba Menière'a)
Ponadto możliwych jest wiele innych przyczyn, ale zwykle występują one rzadziej i nie można ich wszystkich tutaj wymienić.
Co można zrobić?
- Przyjmowanie płynów Niedobór płynów (odwodnienie) może prowadzić do nasilenia nudności i wymiotów. W związku z tym należy bardzo często pić niewielkie ilości wysokokalorycznych płynów lub wody, aby zapobiec ich niedoborowi. Należy przyjmować pokarmy zawierające dużo płynów, takie jak zupy lub desery o konsystencji galaretki.
- Lekkie posiłki Jeśli pacjent jest w stanie przyjmować pokarmy stałe, dobrym wyborem będą sucharki, tosty z dżemem lub makaron. Nie należy spożywać nabiału ani produktów bogatych w tłuszcze. Należy powstrzymać się od napojów gazowanych lub zawierających kofeinę.
- Środki przeciw nudnościom W aptece można kupić łagodne środki przeciw nudnościom, ale ich skuteczność jest często niewielka.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
- W większości przypadków choroby powodujące nudności i wymioty można leczyć w domu. Czasami jednak mogą one również wskazywać na poważną chorobę. Jeśli oprócz tych objawów występują niżej wymienione dolegliwości, należy skonsultować się z lekarzem:
- w przypadku bólu w okolicy brzucha lub klatki piersiowej
- po wypadku/upadku na głowę, z bólem głowy
- przy wymiotowaniu krwią
- w przypadku silnych zawrotów głowy i osłabienia, odwodnienia
- w przypadku nowo powstałej dezorientacji, zaburzeń pamięci
- jeśli organizm wytwarza tylko niewielkie ilości moczu
- jeśli u pacjenta występuje cukrzyca
- przy rozpoznanej chorobie serca
- przy rozpoznanym niedoborze odporności
- w przypadku gorączki lub dreszczy
- jeśli niedawno rozpoczęto przyjmowanie leku
- w przypadku małych dzieci lub osób starszych należy skontaktować się z lekarzem, nawet jeśli wymioty trwają krótko i nie występują żadne inne objawy
- skądinąd zdrowym nastolatkom/dorosłym zaleca się wizytę u lekarza, jeśli często wymiotują przez 1–2 dni i nie ma poprawy, zwłaszcza jeśli trudno im przyjmować pokarmy.
Co robi lekarz?
Historia choroby
- Historia choroby pomaga lekarzowi dowiedzieć się, na co cierpi pacjent i zdecydować, czy należy podjąć określone działania.
- Lekarz zada prawdopodobnie następujące pytania:
- Od kiedy występują nudności/wymioty?
- Jak często i w jakich ilościach pacjent wymiotuje?
- Jaki wygląd ma treść wymiotów
- Czy występuje również biegunka?
- Czy wymiociny/stolce są krwawe? Jakieś inne nieprawidłowości?
- Czy organizm przyjmuje jakieś pokarmy stałe lub płyn?
- Czy poza tym występuje gorączka lub są inne dolegliwości?
- Czy przed wystąpieniem objawów pacjent jadł coś szczególnego lub przyjmował jakieś leki?
Badanie przez lekarza rodzinnego
- Zakres badania zależy od stanu pacjenta i podejrzewanego przez lekarza rozpoznania (patrz wyżej).
- Lekarz dokładnie zbada palpacyjnie brzuch, może go także opukać, wysłucha szmerów jelitowych i ewentualnie zbada inne narządy.
- Może zostać przeprowadzone badanie krwi i lub moczu, w razie potrzeby także kału.
- W zależności od podejrzewanego rozpoznania możliwe są dalsze badania.
Dalsze badania
- Zwykle nie są wymagane, ale nawet w tym przypadku lekarz podejmie decyzję w zależności od stanu pacjenta i podejrzewanego rozpoznania.
Skierowanie do specjalisty lub szpitala
- Leczenie szpitalne jest rzadko konieczne, chyba że objawy są spowodowane poważną chorobą lub zły ogólny stan fizyczny wymaga takiego leczenia.
Leczenie
- Niezależnie od ewentualnej choroby podstawowej, pacjentow należy zapewnić odpowiednią podaż płynów (nawodnienie), ewentualnie przez wlew dożylny.
- Różne leki mogą pomóc w walce z nudnościami.
- Ciągłe wymioty/biegunka mogą zaburzać metabolizm i stężenie niezbędnych substancji - sodu praz potasu we krwi; w takim przypadku ważne jest ich szybkie uzupełnienie za pomocą określonych wlewów.
- Ponadto, jeśli to konieczne, wymagana jest specjalna terapia choroby podstawowej.
Dodatkowe informacje:
- Niepowściągliwe wymioty ciężarnych
- Wymioty w ciąży
- Nudności i wymioty- opieka paliatywna
- Nudności i wymioty - informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Tomasz Tomasik (recenzent)
- Susanne Meinrenken (redaktor/recenzent)