Środowe spotkania z medycyną rodzinną.
Dylematy codziennej praktyki.

Nie taki jad straszny - sezon na ukąszenia i użądlenia otwarty.

Prof. dr hab. n. med. Ewa Czarnobilska, kierownik Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, Katedry Toksykologii i Chorób Środowiskowych oraz Zakładu Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie.

dr n. med. Paweł Lewek, specjalista medycyny rodzinnej, Adiunkt w Zakładzie Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

21 maja 2025

Take home messages

Owady błonkoskrzydłe wywołujące reakcje anafilaktyczne.

• Pszczoły: pszczoła miodna, afrykańska pszczoła miodna.
• Osy: osa, szerszeń, klecanka.
• Mrówki: mrówki ogniste, mrówki z rodzajów rówkowatych (Australia).

Osoby szczególnie narażone na żądlenie.

• Zawody: pszczelarze, sprzedawcy owoców, pracownicy lasów, strażacy, rolnicy, dekarze, pracownicy budowlani, osoby uprawiające sporty na zewnątrz.

Postępowanie lekarza rodzinnego z pacjentem po reakcji anafilaktycznej.

• Zaopatrzenie pacjenta: adrenalina, zestaw przeciwstrząsowy, glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe.
• Obserwacja: Do 12, a nawet 24 godzin ze względu na reakcję dwufazową.
• Informacje dla pacjenta: objawy kliniczne, podawane leki, profilaktyka, skierowanie do alergologa.

Badania potwierdzające uczulenie.

• Identyfikacja owada: pomóc pacjentowi w identyfikacji żądlącego owada.
• Kiedy wykonywać testy:
  • po reakcji systemowej na żądło owada.
  •  1-3 tygodnie po użądleniu.
• Czułość testów serologicznych: prawie 100%.
• Dodatkowe badania: test aktywacji bazofilów, komponenty alergenowe.

Postępowanie w przypadku niejednoznacznych wyników.

• Przeciwciała anty-CCD: wykonanie badania w surowicy z anty-CCD.
• Komponenty alergenowe: oznaczanie równolegle z ekstraktami pszczoły czy osy.

Kwalifikacja do odczulania.

• Pacjenci z reakcją anafilaktyczną po żądleniu przez owady błonkoskrzydłe.
• Kryteria kliniczne: uogólniona reakcja anafilaktyczna, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, nadmierna reakcja miejscowa (powyżej 15 cm, utrzymująca się 24 godziny).
• Potwierdzenie mechanizmu IgE zależnego: testy skórne, śródskórne, specyficzne IgE.
• Przeciwwskazania: niekontrolowana astma, ciąża (rozpoczęcie), AIDS, aktywna choroba autoagresji.

Bezpieczeństwo i skuteczność odczulania.

• Bezpieczeństwo: monitorowanie pacjenta, stosowanie odpowiednich dawek leków, powikłania systemowe u 8-20% pacjentów, głównie pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy.
• Ekstrakty do odczulania: specyficzne dla rodzaju owada (np. osy, pszczoły).
• Skuteczność: Zmniejszenie ryzyka ciężkich reakcji anafilaktycznych do 100%.

Proces odczulania.

• Hospitalizacja: 2-3 dni,
• wizyty co 4 tygodnie w pierwszym roku,
• później co 6-8 tygodni.

Pełne rekomendacje postępowania w przypadku:

• wstrząsu anafilaktycznego
• użądlenia i ukąszenia przez owady

• alergii na użądlenia/jad owadów.

Q&A Ukąszenia i użądlenia

Poznaj odpowiedzi eksperta, prof. Ewy Czarnobilskiej na pytania uczestników spotkania dotyczące tematów tj.

• Jak powinniśmy zadziałać w przypadku pacjenta z objawami wstrząsu anafilaktycznego?
• Jakie postępowanie wdrożyć w przypadku reakcji miejscowej?
• Czy w alergii na jad owadów występują alergie krzyżowe? 

i wiele innych dylematów z codziennej praktyki.