Ciąża pozamaciczna (ciąża ektopowa)

Co to jest ciąża pozamaciczna?

Definicja

Ciąża poza macicą

Ciąża pozamaciczna to ciąża, w której zapłodniona komórka jajowa zagnieżdża się poza jamą macicy. Nazywana jest również ciążą ektopową. Najczęściej dzieje się to w jajowodach (ciąża jajowodowa), w rzadkich przypadkach w jamie brzusznej lub jajnikach. Ciąża pozamaciczna może również wystąpić obok ciąży prawidłowej. Mówi się wtedy o ciąży heterotopowej.

Objawy

Najczęstsze objawy to krwawienie i ból podbrzusza w I trymestrze ciąży. Ponadto mogą występować typowe objawy ciąży, takie jak brak miesiączki, nudności i powiększenie piersi.

Przyczyny

Przyczyną mogą być anatomiczne lub funkcjonalne zmiany w obszarze jajowodu, które prowadzą do jego niedrożności. Ograniczona ruchliwość ścian jajowodów lub rzęsek może również zakłócić transport zapłodnionej komórki jajowej do tego stopnia, że zagnieżdża się ona w niewłaściwym miejscu.

Czynniki sprzyjające ciąży pozamacicznej:

• Wcześniejsza ciąża pozamaciczna
• Wcześniejsza operacja jajowodów (np. sterylizacja)
• Ciąża przy założonej wkładce domacicznej (spirali)
• WyleczonePrzebyte stany zapalne w okolicy miednicy małej
• Zmieniający się partnerzy seksualni
• Wszelkie procedury wspomaganej reprodukcji w przypadku niespełnionego pragnienia posiadania dzieci
• Wcześniejsze interwencje ginekologiczne (operacje, zapłodnienie in vitro, wkładka antykoncepcyjna)
• Palenie
• Wiek >>40 lat

Częstotliwość występowania

W około 1–2% wszystkich ciąż komórka jajowa zagnieżdża się poza macicą. Po zapłodnieniu in vitro (IVF) ryzyko ciąży heterotopowej (ciąża pozamaciczna wraz z ciążą maciczną) wynosi 1:100.

Badania dodatkowe

Lekarz najpierw zapyta o objawy (brak miesiączki, objawyobajwy krwawienia, nudności, napipowięciekszenie w piersiach?piersi), a następnie wykona test ciążowy na obecność hormonu ciążowego beta-hCG w moczu. Poziom beta-hCG można również zbadać we krwi; poziomy są zwykle niższe w przypadku ciąży pozamacicznej niż w przypadku prawidłowej ciąży wewnątrzmacicznej. Ponadto krew jest badana pod kątem oznak stanu zapalnego lub niedokrwistości.

Badanie
Podczas badania USG w gabinecie ginekologicznym wykazujewykrycie pustąpustej jamęjamy macicy, coprzy pozwalawysokich nawartościach podejrzeniebeta-hCG może sugerować ciążyę pozamacicznejpozamaciczną. Warto Wczesnajednak pamiętać, że we wczesnym etapie ciąża pozamacicznaektopowa może jednak nie być wykrywalnaniewidoczna podczasna badania ultrasonograficznegoultrasonografie. Pulsujące bicie serca płodu jest pewnymPewnym objawem ciąży w badaniu USG jest pulsujące bicie serca płodu. 

Ginekolog przeprowadza następnie ostrożne badanie macicy i jajowodprzydatków.  Często obserwujepojawia się wtedy krwawieniakrwawienie z górnych wewnętrznych narządów płciowych, charakterystycznyma objawemjednym z charakterystycznych objawów jest również ból szyjki macicy podczas badania, („zwany "tkliwośćcią szyjki macicy”)".

W celu ustalenia rozpoznania w rzadkich przypadkach konieczne może być wykonanie diagnostyki za pomocą laparoskopii lub rezonansu magnetycznego (RM).

Leczenie

Odpowiednia terapia zależy od miejsca zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej, stężenia beta-hCG w surowicy krwi, stopnia możliwego krwawienia i ogólnego stanu fizycznego pacjentki.

Podejście wyczekujące

Około 1/3 wszystkich ciąż pozamacicznych zanika samoistnie. Jeśli wynik testu ciążowego jest dodatni i nie występują inne objawy kliniczne, można przy bardzo ścisłej kontroli stężenia hCG oraz badaniach ultrasonograficznych wybrać podejście wyczekujące.

Operacja

Silne krwawienia, silny ból, niestabilny stan pacjentki lub podejrzenie pęknięcia jajowodu są powodem nagłego zabiegu chirurgicznego, który często można wykonać laparoskopowo. Jeśli nie jest to możliwe, należy wykonać otwarte nacięcie brzucha. W miarę możliwości jajowód zostaje zachowany, jeśli jednak jest zbyt mocno uszkodzony, trzeba go usunąć po stronie, na której nastąpiło uszkodzenie.

U pacjentek bez poważnych objawów postępowanie chirurgiczne także może być środkiem leczenia z wyboru.

Leki

W wielu przypadkach leczenie farmakologiczne jest możliwe. U pacjentek bez dolegliwości i z niskim stężeniem hCG (poniżej 1000 jm/ml) lekiem z wyboru jest MTX (metotreksat). MTX hamuje wzrost komórek. W większości przypadków wystarczające jest podanie pojedynczegopojedynczej wlewudawki.

Dodatkowe wsparcie psychologiczne

Pomoc psychologiczna jest zalecana po zabiegu chirurgicznym w trybie nagłymych zabiegach chirurgicznych, przerwaniu potencjalnie pożądanej ciąży ioraz w przypadkusytuacjach, wynikowegogdy ryzykaistnieje ryzyko niepłodności.

Zapobieganie

Po ciąży pozamacicznej należy odczekać 6 miesięcy przed ponownym zajściem w ciążę.

Rokowanie

Przy wczesnym rozpoznaniu i  leczeniu rokowanie jest dobre. Ryzyko ponownej ciąży pozamacicznej wzrasta do 10%.  Jeśliżeli istnieje ryzykoobawa trwałego uszkodzenia jajowodów, ewentualne pierwotne zaplanowanieplanowanie zapłodnienia in vitro może pomóc w zapobieżeniuzapobieganiu kolejnejdalszej ciąży pozamacicznej.

Około 1/3 wszystkich ciąż pozamacicznych zanika samoistnie, często zanim zostaną one zauważone.

Dodatkowe informacje

• Palenie szkodzi zdrowiu
• Ciąża pozamaciczna — informacje dla personelu medycznego

Autor

• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin