Czym jest napad astmatyczny?
Definicja
Napad astmatyczny (nazywany też zaostrzeniem astmy) objawia się ostrą dusznością z utrudnionym oddychaniem, często świstami oddechowymi (zwłaszcza przy wydechu), kaszlem, uciskiem w klatce piersiowej, niepokojem lub nawet lękiem. Napad astmatyczny powinien być natychmiast opanowany. Większość osób z astmą doświadcza w pewnym momencie napadu astmatycznego. Rzadko tak silna dolegliwość występuje bez wcześniejszego rozpoznania astmy.
Ciężki napad astmatyczny trwający co najmniej 24 godziny pomimo zastosowanej terapii nazywany jest stanem astmatycznym i może zagrażać życiu.
Objawy
Napady astmatyczne można podzielić według nasilenia na łagodne, umiarkowane i ciężkie.
Napad łagodny do umiarkowanego
Przy łagodnym lub umiarkowanym ataku nasilają się objawy astmy, takie jak kaszel i duszności. Ale ich uciążliwość jest stosunkowo niewielka i pacjenci mogą bez większych ograniczeń mówić. Napady astmatyczne o takim nasileniu pacjenci zwykle potrafią opanować samodzielnie poprzez przyjmowanie szybko działających beta-2 agonistów (inhalator). Środki te powodują, że zwężone przez astmę oskrzela rozszerzają się, dzięki czemu wdychanie i wydychanie powietrza jest znowu łatwiejsze.
Napad umiarkowany do ciężkiego
Napad astmatyczny o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego zaczyna się od trudności z oddychaniem. Osoby dotknięte chorobą mają trudności z mówieniem, kaszlą i mogą odczuwać ucisk w klatce piersiowej. Nabieranie powietrza staje się coraz bardziej uciążliwe, a jego wydychanie trwa znacznie dłużej niż normalnie. Przy oddychaniu często słychać świsty. Duszności powodują, że chory prawie nie może mówić. Robi się blady, bardzo szybko oddycha i może mieć przyspieszoną częstość akcji serca. Zazwyczaj napad astmatyczny rozwija się powoli w ciągu kilku godzin, ale objawy mogą stać się bardzo ciężkie w ciągu kilku minut.
Jeśli dolegliwości nie ustępują, po pewnym czasie chory jest wyczerpany. Nie może już głęboko wdychać i wydychać powietrza, ani kaszleć i może mieć zawroty głowy. Spowalnia się oddech, zwalnia puls. Są to sygnały alarmowe, które bezwzględnie wymagają jak najszybszej interwencji medycznej. Konieczna może być również hospitalizacja.
Przyczyny
Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, która wywołuje skurcz mięśni oskrzeli.
Ostre napady często pojawiają się w wyniku stopniowego nasilania się przewlekłej astmy, która nie jest odpowiednio leczona. W astmie alergicznej napady mogą występować częściej w określonych porach roku (np. w okresie pylenia).
Groźny napad astmatyczny jest często wywoływany przez czynniki zewnętrzne, takie jak choroby zakaźne, alergeny (pyłki roślin, sierść zwierząt, kurz), zanieczyszczenie powietrza, dym, zimne powietrze, niektóre leki (kwas acetylosalicylowy i inne środki przeciwbólowe, a także beta-adrenolityki), refluks kwasu żołądkowego (refluks), obciążenie fizyczne, a nawet psychiczne.
Epidemiologia
W 2015 roku na świecie odnotowano do 400 000 zgonów na skutek napadów astmatycznych. Od dwóch dekad rośnie liczba chorych na astmę, choć przypadki zgonu są rzadsze.
Leczenie
- Gdy zaczyna się napad astmatyczny, staraj się zachować spokój i przyjąć wygodną pozycję, w miarę możliwości w spokojnym miejscu.
- Zastosuj techniki ułatwiające oddychanie, które powinny być Ci znane ze szkoleń lub konsultacji z lekarzem i terapeutą. Możesz na przykład podeprzeć się na rękach, aby stworzyć punkt podparcia dla głębokich wdechów i wydechów przez usta. W tej pozycji pozwól, aby wargi były luźno przymknięte podczas wydechu.
- Jeśli obserwujesz osobę z ostrym napadem astmatycznym, również staraj się zachować spokój i prowadź ją tak, aby oddychała jak najspokojniej.
Leki
- Istnieje szereg różnych leków do terapii stanu ostrego, które przepisuje lekarz.
- Jeśli dana osoba jest już leczona na astmę, lekarz prowadzący opracowuje i omawia szczegółowy plan postępowania w nagłych przypadkach. Osoba z ostrymi objawami choroby powinna szybko zastosować podane leki zgodnie z planem i w razie potrzeby mieć kogoś do pomocy.
- Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu ostrych napadów astmatycznych są krótko działający beta-2 agoniści (np. salbutamol) do inhalacji w postaci aerozolu. Te substancje czynne rozszerzają drogi oddechowe, dzięki czemu powietrze ponownie łatwiej przepływa przez oskrzela. Zwykle należy wdychać 2–4 dawki i w razie potrzeby je powtórzyć po 10–15 minutach.
- Być może został Ci przepisany dodatkowy preparat kortyzonowy, który również w takich sytuacjach należy zastosować.
Leczenie
- Jeśli objawy nie ustępują szybko i po krótkim czasie nawracają lub odczuwasz wyczerpanie fizyczne, zwróć się o pomoc lekarską.
- Personel medyczny zdecyduje, czy należy zastosować inny lek, czy też wymagasz hospitalizacji.
- W przypadku poważnych napadów zaleca się podanie tlenu; może być nawet konieczne sztuczne oddychanie. Ponadto leki mogą być podawane dożylnie.
Napad astmatyczny w ciąży
- W przypadku pacjentek w ciąży, u których wystąpił napad astmatyczny należy wcześnie podjąć decyzje o leczeniu tlenem.
- Ciężarna kobieta o ciężkim przebiegu napadu jest leczona w szpitalu.
- Leczenie farmakologiczne w czasie ciąży jest takie samo jak u pacjentek nieciężarnych.
Dalsze leczenie
- Ostry napad astmatyczny może świadczyć o pogorszeniu się choroby lub nieodpowiednim leczeniu.
- Dlatego należy dokładnie zbadać pacjenta kilka dni po (ciężkim) napadzie i ustalić, czy terapia jest nadal odpowiednia, czy też należy zmienić leki, aby lepiej zapobiegać nawrotom ostrych objawów.
Zapobieganie
- Przewlekła choroba astmatyczna powinna być odpowiednio leczona.
- Unikaj potencjalnych czynników wyzwalających napady astmatyczne, np. alergenów, zimnego powietrza, wdychanych zanieczyszczeń.
- Nie stosuj leków, które mogą wywoływać napady (ASA, NLPZ lub beta-adrenolityki).
- Weź udział w szkoleniu na temat objawów i wczesnego postępowania w nagłych przypadkach napadów astmatycznych.
- Rzuć palenie.
Rokowanie
Ostre napady astmatyczne mogą zagrażać życiu. Jednak zdecydowana większość z nich może być skutecznie leczona.
Dodatkowe informacje
- Astma
- Dlaczego należy rzucić palenie i jak to zrobić?
- Astma – informacje dla personelu medycznego
- Napad astmatyczny u dorosłych – informacje dla personelu medycznego
Autor
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)