Czym jest nagły stan nadciśnieniowy?
Definicja
Nadciśnienie tętnicze
W przypadku nadciśnienia tętniczego dochodzi do podwyższenia ciśnienia w tętnicach ciała. Najogólniej mówiąc, wysokie ciśnienie tętnicze definiuje się jako wartości ciśnienia tętniczego (mierzonego w gabinecie lekarskim), które przekraczają wartość skurczową 140 mmHg i/lub rozkurczową 90 mmHg.
Sytuacja zagrożenia związana z nadciśnieniem tętniczym
Jeśli u danej osoby w spoczynku w normalnych warunkach skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi >180 mmHg i/lub rozkurczowe wynosi 110–120 mmHg, ale nie stwierdzono u niej ostrej choroby wymagającej pilnego leczenia, to jest to sytuacja zagrożenia związana z nadciśnieniem tętniczym. Mogą także wystąpić dodatkowe objawy (patrz poniżej).
Nagły stan nadciśnieniowy
Sytuacja wygląda zupełnie inaczej, jeśli skurczowe ciśnienie tętnicze wynosi >180 mmHg lub rozkurczowe wynosi >110–120 mmHg i jednocześnie występują objawy uszkodzenia narządów. Jest to wówczas nagły stan nadciśnieniowy wymagający bardzo szybkiego leczenia w szpitalu. Może wiązać się on z różnymi powikłaniami takimi jak:
- Encefalopatia nadciśnieniowa (zaburzenia czynności mózgu spowodowane wysokim ciśnieniem tętniczym)
- Zawał serca
- Niewydolność serca i obrzęk płuc
- Udar
- Rozwarstwienie aorty (pęknięcie głównej tętnicy organizmu)
- Stan przedrzucawkowy/rzucawka (u kobiet w ciąży)
Takie wysokie wartości ciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży również wymagają natychmiastowego leczenia szpitalnego.
Objawy
Wysokie ciśnienie tętnicze początkowo nie powoduje żadnych objawów u większości osób z tą chorobą. Dopiero po wielu latach prowadzi ono do zwiększonego ryzyka powikłań, takich jak niewydolność serca, udar i zawał serca.
Przy znacznie podwyższonym ciśnieniu tętniczym mogą wystąpić:
- Ból głowy
- Krwawienie z nosa
- Zadyszka
- Ból w klatce piersiowej
- Zawroty głowy
- Wymioty i nudności
- Wewnętrzny niepokój
- Uczucie mrowienia/drętwienia
- Uczucie osłabienia
W przypadku nagłego stanu nadciśnieniowego, oprócz wyżej wymienionych dolegliwości, poniższe objawy wskazują na uszkodzenie narządów i są sygnałami alarmowymi:
- Zaburzenia czynności nerwów, np. zaburzenia mowy, porażenie
- Zamroczenie, np. brak reakcji na kontakt słowny
- Silny piekący lub mocno uciskający ból w klatce piersiowej
- Duszność
Przyczyny
Temat przyczyn wysokiego ciśnienia tętniczego opisano w artykule Wysokie ciśnienie tętnicze (nadciśnienie tętnicze).
Ryzyko nagłego stanu nadciśnieniowego jest zwiększone w przypadku nierozpoznanego, całkowicie nieleczonego lub źle leczonego nadciśnienia tętniczego. Niepokój emocjonalny i zaburzenia nerek mogą również prowadzić do wysokiego poziomu ciśnienia tętniczego. W rzadkich przypadkach przyczyną jest guz chromochłonny (guz nadnerczy).
Częstotliwość występowania
Według badań około 5% wszystkich pomiarów ciśnienia krwi w gabinecie lekarskim wskazuje na ryzyko nadciśnienia.
Badania dodatkowe
- Jeżeli występują ww. objawy, a badana osoba ma podwyższone ciśnienie tętnicze, lekarz zmierzy je ponownie — dokładniej i kilkukrotnie.
- Ponadto osłuchane zostaną serce i płuca oraz określona zostanie saturacja.
- Elektrokardiogram (EKG) dostarczy informacji na temat czynności serca i ewentualnie występujących zaburzeń.
- Ponadto przeprowadzone zostanie badanie przedmiotowe w kontekście czynności neurologicznych (wzrok, osłabienie/porażenie, głuchota, zdolność mówienia itp.).
- Jeśli wystąpi nagły stan nadciśnieniowy, pacjent zostanie natychmiastowo skierowany do szpitala.
Badania w szpitalu
- Badanie okulistyczne dna oka (uwidacznia różne rodzaje uszkodzeń).
- Kompleksowe badanie EKG
- Badania krwi (diagnostyka zawału serca, czynności nerek itp.)
- W razie potrzeby badanie ultrasonograficzne naczyń krwionośnych, serca i nerek
- W razie konieczności zdjęcie rentgenowskie płuc
- W razie potrzeby tomografia komputerowa płuc/aorty
- W razie konieczności tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny mózgu
- W razie potrzeby test ciążowy
- Ewentualne badanie moczu na obecność narkotyków
Leczenie
- W przypadku pomiaru w domu i wartości skurczowej ciśnienia tętniczego na poziomie >180 i/lub rozkurczowej na poziomie 110–120 mmHg bez żadnych innych objawów należy po pierwsze zachować spokój i dodatkowo przyjąć drugą dawkę zwykle stosowanych leków na nadciśnienie. Po upływie pół godziny należy ponownie zmierzyć ciśnienie tętnicze. W przypadku wystąpienia dolegliwości i/lub utrzymywania się podwyższonych wartości ciśnienia, należy zasięgnąć porady lekarskiej.
- W gabinecie lekarza rodzinnego ciśnienie tętnicze stopniowo obniża się do prawidłowego zakresu za pomocą różnych leków (w ciągu kilku godzin lub dni).
- W takiej sytuacji dostępnych jest kilka leków obniżających ciśnienie tętnicze: nitrogliceryna, klonidyna, kaptopryl, losartan, furosemid, nifedypina. Na podstawie analizy wcześniejszych chorób i reakcji niepożądanych zostanie dobrany odpowiedni lek.
- Po kontroli ciśnienia tętniczego, w razie potrzeby dostosowywane są długoterminowe leki na nadciśnienie lub jeśli pacjentowi jeszcze nigdy nie zostały przepisane leki, wdrażana jest farmakoterapia.
- W przebiegu choroby pacjent może zostać skierowany do gabinetu kardiologicznego lub nefrologicznego w celu ustalenia przyczyny.
- Kobiety w ciąży z podwyższonym ciśnieniem tętniczym powinien leczyć ginekolog.
- W nagłych stanach nadciśnieniowych konieczna jest szybka pomoc medyczna. Już w drodze do szpitala podaje się różne leki w celu powolnego obniżenia ciśnienia tętniczego.
- W zależności od zakresu i rodzaju uszkodzenia narządów, zastosowane zostanie również odpowiednie leczenie.
Co można zrobić we własnym zakresie?
- Jeśli ma już Pan(i) nadciśnienie tętnicze: należy upewnić się, że regularnie przyjmuje Pan(i) leki zgodnie z zalecaną dawką.
- Należy regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze i prowadzić dzienniczek pomiarów (podczas wizyty u lekarza i samodzielnie w domu).
- Regularnie chodzić na wizyty kontrolne, aby mieć pewność, że nadal przyjmuje Pan(i) odpowiednie leki.
- Jeśli inny lekarz przepisze jakiekolwiek leki na inną dolegliwość, należy zapytać, czy mogą one mieć wpływ na ciśnienie tętnicze.
Rokowanie
- Z reguły nadciśnienie tętnicze dobrze leczy się w warunkach ambulatoryjnych.
- Istnieje niewiele danych na temat przebiegu nadciśnienia tętniczego po wystąpieniu sytuacji zagrożenia związanego z nadciśnieniem. Według dużego amerykańskiego badania, u około 2/3 wszystkich pacjentów kontrola ciśnienia tętniczego nawet 6 miesięcy po zdarzeniu wykazuje nieodpowiednie wartości.
- Rokowanie przy nagłym stanie nadciśnieniowym zależy od współistniejących chorób oraz rodzaju i zakresu uszkodzenia narządów końcowych.
Dodatkowe informacje
- Nadciśnienie tętnicze
- Sytuacja zagrożenia związanego z nadciśnieniem tętniczym / nagły stan nadciśnieniowy — informacje dla lekarzy
Autor
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden